ਆਰਸੀ ਰਿਸ਼ਮਾਂ ਤੇ ਨਵੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ....

ਤੁਹਾਡੇ ਧਿਆਨ ਹਿੱਤ

ਆਰਸੀ ਰਿਸ਼ਮਾਂ ਤੇ ਪੋਸਟ ਕੀਤੇ ਲੇਖਾਂ 'ਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਵਿਚਾਰ ਸਬੰਧਿਤ ਲੇਖਕ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧ 'ਚ ਆਈਆਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਲਈ, ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਅਤੇ ਜਵਾਬਦੇਹ ਹੋਵੇਗਾ। ਆਰਸੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦਾ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸ਼ੁਕਰੀਆ।

Friday, July 31, 2009

ਸੁਖਿੰਦਰ - ਲੇਖ

ਜ਼ਾਤ-ਪਾਤ ਦੀ ਹੈਂਕੜ ਤੋੜਦਾ ਰੰਗ-ਮੰਚ ਹਰਕੰਵਲਜੀਤ ਸਾਹਿਲ

ਲੇਖ

ਰੰਗ-ਮੰਚ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਸੰਚਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਮਾਧਿਅਮ ਹੈ; ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਮਾਧਿਅਮ ਅਨੇਕਾਂ ਸੰਚਾਰ ਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਭਰਵਾਂ ਸੁਮੇਲ ਬਣ ਕੇ ਆਪਣਾ ਕਾਰਜ ਕਰਦਾ ਹੈਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਅਰਥ ਭਰਪੂਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਅਨੇਕਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ: ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਨ੍ਰਿਤ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਗਿਆਨ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ

----

ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅਰਥ ਭਰਪੂਰ ਅਤੇ ਬਹੁ-ਦਿਸ਼ਾਵੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ, ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਅਤੇ ਚਿਹਰੇ ਉੱਤੇ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈਮਨੁੱਖੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਸ਼ਬਦ ਅਧੂਰੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ; ਇਸ ਅਧੂਰੇਪਣ ਨੂੰ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਵਕਫ਼ਾ ਮੱਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ

----

ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਰੰਗਮੰਚਕਰਮੀ ਹਰਕੰਵਲਜੀਤ ਸਾਹਿਲ ਨੇ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਾਤ-ਪਾਤ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਬੀਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਪੇਸ਼ ਆ ਰਹੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਬਾਰੇ ਲੋਕ-ਚੇਤਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ 2001 ਵਿੱਚ ਇਸੁ ਗਰਬ ਤੇ ਚਲਹਿ ਬਹੁਤੁ ਵਿਕਾਰਾਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਨਾਟਕ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ

----

ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਾਤ-ਪਾਤ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਉਂਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੇ ਲੋਕ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਜਾਣ ਇਸ ਭਿਆਨਕ ਮਾਨਸਿਕ ਬੀਮਾਰੀ ਦੇ ਕੀਟਾਣੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ / ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਇਸ ਬੀਮਾਰੀ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਪਰਵਾਸ ਵਿੱਚ ਜੰਮੇ, ਪਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਭੁਗਤਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨਪੱਛਮੀ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਪਲ ਕੇ ਵੱਡੇ ਹੋਏ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ / ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਇਹ ਗੱਲ ਸਮਝਣੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਜ਼ਾਤ-ਪਾਤ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ? ਭਾਰਤੀ / ਪੰਜਾਬੀ ਮੂਲ ਦੇ ਪਰਵਾਸੀ ਲੋਕ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਜ਼ਾਤ-ਪਾਤ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵਿਤਕਰੇ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਪੱਛਮੀ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਪਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਨਿੱਕੀ ਨਿੱਕੀ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਵਿਤਕਰੇ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪੇ ਆਪ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਨਸਲਵਾਦੀ ਹਨ; ਜਿਸ ਗੱਲ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਤੱਕ ਵੀ ਨਹੀਂ

----

ਜ਼ਾਤ-ਪਾਤ ਦੀ ਹੈਂਕੜ ਕਾਰਨ ਹੱਸਦੇ-ਵੱਸਦੇ ਘਰ ਉੱਜੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ; ਜ਼ਾਤ-ਪਾਤ ਦੇ ਘੁਮੰਡ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤੀ / ਪੰਜਾਬੀ ਪਰਵਾਸੀ ਆਪਣੀਆਂ ਹੀ ਪਤਨੀਆਂ, ਧੀਆਂ, ਨੂੰਹਾਂ ਅਤੇ ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨਇਸ ਬੀਮਾਰੀ ਦੇ ਕੀਟਾਣੂੰ ਭਾਰਤੀ / ਪੰਜਾਬੀ ਮੂਲ ਦੇ ਪਰਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਸੈਂਕੜੇ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅਣਥੱਕ ਯਤਨਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜ਼ੂਦ ਇਸ ਬੀਮਾਰੀ ਦਾ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕੋਈ ਸਥਾਈ ਇਲਾਜ ਨਹੀਂ ਲੱਭਿਆ ਜਾ ਸਕਿਆਸਮਾਜ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਸਦੀਵੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਮੀ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜਕੜੀ ਰੱਖਣ ਲਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੰਦਰ ਨੀਂਵੇਂਪਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਪੈਦਾ ਕਰੀ ਰੱਖਣ ਲਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਵਾਂਝਿਆਂ ਕਰੀ ਰੱਖਣ ਲਈ, ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸ਼ਤਰੀਆਂ, ਧਾਰਮਿਕ ਰਹਿਨੁਮਾਵਾਂ, ਅਰਥ ਸ਼ਾਸ਼ਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀਵਾਨਾਂ ਦੀ ਚੰਡਾਲ ਚੌਕੜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਰਚੀ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਹੋਰ ਉਦਾਹਰਣ ਲੱਭਣੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ

----

ਇਸੁ ਗਰਬ ਤੇ ਚਲਹਿ ਬਹੁਤੁ ਵਿਕਾਰਾਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਹਰਕੰਵਲਜੀਤ ਸਾਹਿਲ ਜ਼ਾਤ-ਪਾਤ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ ਦੇ ਕੀਟਾਣੂੰਆਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਉੱਤੇ ਪੈਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਨਿਕਲ ਰਹੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾਟਕ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ:

ਬੀਵੀ: ਨਾਂਅ, ਗੁੱਸੇ ਚ ਆਵਾਂ ਨਾ. ਅੱਗੇ ਤੁਸਾਂ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਦਾ ਘਰ ਉਜਾੜਿਆ ਹੈ ਤੇ ਹੁਣ ਆਪਣੀ ਬੇਟੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਰਬਾਦ ਕਰਨ ਤੇ ਤੁਲੇ ਹੋਏ ਹੋਮੈਂ ਆਖ ਦੇਂਦੀ ਹਾਂ ਪਈ ਮੈਂ ਇੰਝ ਨਹੀਂ ਜੇ ਹੋਣ ਦੇਣਾ, ਆਪਣੇ ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ

----

ਜ਼ਾਤ-ਪਾਤ ਦੀ ਹੈਂਕੜ ਮਰਦਾਵੀਂ ਸੋਚ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਧੇਰੇ ਹੈਉਹ ਹਰ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇਹ ਹੈਂਕੜ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਕੋਈ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੋਰਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂਇਸ ਨਾਟਕ ਦਾ ਇੱਕ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧੇਰੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ:

ਬੀਵੀ: ਤੁਸੀਂ ਬੇਵੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਚ ਦਖ਼ਲ ਅੰਦਾਜ਼ੀ ਬੰਦ ਕਰੋ ਜੀਤੁਸੀਂ ਠੇਕਾ ਨਹੀਂ ਲੈ ਰੱਖਿਆ ਹਰ ਇੱਕ ਜੀਅ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਚਲਾਉਣ ਦਾ - ਨਾਲੇ ਬੇਵੀ ਹੁਣ ਸਿਆਣੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈਨਿਆਣੀ ਨਹੀਂ ਰਹੀ

ਯੋਗਾ ਸਿੰਘ: ਹੂੰ - ਸਿਆਣੀ ਹੋ ਗਈ ਆ, ਓ ਮੈਂ ਵੱਢ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿਆਂਗਾ ਵੱਡੀ ਸਿਆਣੀ ਨੂੰ - ਅਖੇ ਹੁਣ ਉਹ ਨਿਆਣੀ ਨਹੀਂ ਰਹੀਜੰਮ ਉੱਗਿਆ ਨਹੀਂ ਤੇ ਰੰਗ ਦਿਖਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਨੇਓ ਮੈਂ ਜੱਟ ਦਾ ਪੁੱਤ ਹੋ ਕੇ ਨੀਵੀਂ ਜ਼ਾਤ ਚ ਧੀ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣਾ ਨੱਕ ਵਢਾ ਲਵਾਂ- !

ਬੀਵੀ: ਐ-ਹੈ-ਹੈ-ਹੈ (ਸਾਂਗ ਲਗਾ ਕੇ) ਨੱਕ ਵਢਾ ਲਵਾਂ - ਨਾ ਉਂਝ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਫਿਰਦੇ ਹੋ ਪਈ ਸਾਰੇ ਬੰਦੇ ਬਰਾਬਰ ਨੇ ਤੇ ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਨੀਂਵੀਂ ਜ਼ਾਤ ਤੇ ਉੱਚੀ ਜ਼ਾਤ ਦਾ ਰੌਲਾ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ - ਨਾਂ ਮੈਂ ਪੁੱਛਦੀ ਆਂ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮਿਲੇ ਸਉ ਲੋਕਲ ਬੱਸ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਰ ਕਰਦਿਆਂ - ਮੇਰੇ ਚੂੰਢੀ ਵੱਢੀ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਪਈ ਮੇਰੀ ਜ਼ਾਤ ਕਿਹੜੀ ਹੈ? ਇਹ ਤਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਹੀ ਆਪਣੀ ਜ਼ਾਤ ਇੱਕੋ ਨਿਕਲ ਆਈ। - ਨਾ ਮੈਂ ਪੁੱਛਦੀ ਆਂ, ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸੋ ਪਈ ਭਲਾ ਮੁੰਡੇ ਵਿੱਚ ਨੁਕਸ ਕੀ ਐਪੜ੍ਹਿਆ ਲਿਖਿਆ ਏ, ਕਮਾਊ ਏ, ਸਾਊ ਏ ਸੋਹਣਾ ਏ ਸਨੁੱਖਾ ਏ ਤੇ ਨਾਲੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨਾਲ ਜੱਚਦਾ ਏਤੁਸੀਂ ਦੱਸੋ, ਹੋਰ ਸਾਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਕੀ ਏ

----

ਨਾਟਕ ਦਾ ਇਹ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪੱਖ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ: ਦੋਗਲਾਪਣਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਇਹ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ਉੱਤੇ ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਬਰਾਬਰਤਾਦਾ ਮੁਖੌਟਾ ਪਾਈ ਰੱਖਦੇ ਹਨ; ਪਰ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਲੱਗਿਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਜ਼ਾਤ-ਪਾਤ ਦਾ ਭੂਤ ਸਵਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈਅਜਿਹੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਦਿਖਾਵਾ ਉਹ ਲੋਕ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਆਪਣੇ ਆਪਨੂੰ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਧਾਰਣੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ, ਮੰਦਰਾਂ, ਮਸਜਿਦਾਂ, ਗਿਰਜਿਆਂ, ਸਾਹਿਤ ਸਭਾਵਾਂ, ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਇਕੱਠਾਂ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਕੇ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸਮਾਜ ਅੰਦਰ ਹੋ ਰਹੇ ਵਿਤਕਰੇ ਅਤੇ ਨਸਲਵਾਦ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਦਾ ਕਦੀ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਤਕਰਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ

----

ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਕਿ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਜੋ ਕੂੜਾ-ਕਰਕਟ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਵੀ ਚੁੱਕੀ ਫਿਰਦੇ ਹਨ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਕਸਤ ਸਭਿਆਚਾਰਕ / ਸਮਾਜਿਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਰੌਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਸਹਾਈ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ; ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਰਿਵਾਰਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਨਿੱਤ ਨਵੀਆਂ ਉਲਝਣਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰੇਗਾਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਬਾਰੇ ਬੱਚੇ ਕਿਵੇਂ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਉਸਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਇਸ ਨਾਟਕ ਵਿਚਲੇ ਇਸ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਤੋਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:

ਬੇਵੀ: ਪਤਾ ਨਹੀਂ, ਪਹਿਲਾਂ ਤਾ ਪਾਪਾ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਇਤਰਾਜ਼ ਜਿਹਾ ਲਗਦਾ - ਹੈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਦ ਮੰਮੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਸੀਪਰ ਜਦ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰਦਿਆਂ ਦੀ ਬੈਕਗਰਾਉਂਡ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ, ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਬੱਸ ਦੀਵਾਰ ਜਿਹੀ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਏ ਹਨਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਇੱਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ - ਬਰਾਦਰੀ ਚ ਨੱਕ ਵੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ.

ਕਿਸ਼ਨ: ਹੂੰ - ਹੱਡ ਮਾਸ ਦਾ ਨੱਕ ਨਾ ਹੋਇਆ ਰਬੜ ਦਾ ਹੋ ਗਿਆ, ਕਦੀ ਲਹਿ ਗਿਆ ਤੇ ਕਦੀ ਰਹਿ ਗਿਆਵੀਹ ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ ਨੇ ਤੇਰੇ ਪਾਪਾ ਨੂੰ ਕਨੇਡਾ ਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਪਰ ਰੂੜੀ ਦੀਆਂ ਪੰਡਾਂ ਬਾਰਾਂ ਹਜ਼ਾਰ ਮੀਲ ਦੂਰ, ਧਰਤੀ ਦੇ ਇਸ ਪਾਰ ਵੀ ਸਿਰ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਚੁੱਕੀ ਲਿਆਏ ਹਨਉਹੀ ਗਲ ਸੜ ਚੁੱਕੀ ਸੋਚ

ਬੇਵੀ: ਹੂੰ - (ਸਿਰਫ਼ ਹੂੰ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਨਫ਼ਰਤ ਨਾਲ ਤੇ ਨਰਾਜ਼ਗੀ ਨਾਲ)

ਕਿਸ਼ਨ: ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਹੈਰਾਨੀ ਤਾਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਹੈ ਪਈ ਤੇਰੇ ਪਾਪਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਲੇਖਕ ਵੀ ਕਹਾਉਂਦੇ ਹਨ

----

ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਦੋਗਲੇਪਣ ਨੂੰ ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਦੋਗਲਾਪਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਬਣੇ ਸਬੰਧਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਇੱਕ ਦੀਵਾਰ ਬਣਕੇ ਖੜ੍ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਆਪਣੇ ਹੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਬੇਗਾਨਗੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਹਦ ਇਹੀ ਬੇਗਾਨਗੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਲਈ ਨਫ਼ਰਤ ਦਾ ਰੂਪ ਵਟਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਹੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਸ ਨਾਟਕ ਵਿਚਲਾ ਇਹ ਵਾਰਤਾਲਾਪ:

ਕਿਸ਼ਨ: (ਸੋਚਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ) ਹੂੰ - ਇਕ ਸੱਚੇ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਕਹਿਣੀ ਤੇ ਕਰਨੀ ਵਿੱਚ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ - ਜਦ ਤੱਕ ਬੰਦਾ ਸੱਚ ਤੇ ਨਹੀਂ ਖਲੋਂਦਾ - ਸਚਾਈ ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ, ਉਹ ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ ਪਿਆ ਕਹੀ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਲਿਖੀ ਜਾਵੇ, ਕੁਝ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦਾਪਰਖ ਤਾਂ ਅਮਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ - ਸ਼ੁਭ ਕਰਮਾਂ ਬਾਝਹੋਂ ਦੋਨੋਂ ਰੋਈ-

ਬੇਵੀ: (ਉਸੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਚ) ਹਾਂ, ਸੱਚ ਦਾ ਮਾਰਗ ਔਖਾ ਹੈਬਹੁਤ ਕੁਝ ਦੇਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈਸੱਚੇ ਮਾਰਗ ਚਲਦਿਆਂ - ਉਸਤਤ ਐਵੇਂ ਨਹੀਂ ਝੋਲੀ ਪੈ ਜਾਂਦੀਮੇਰੇ ਪਾਪਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਕ ਸੈਲਫਿਸ਼ ਇਨਸਾਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ ਹੋਰ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂਜਦ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤ ਵਿਚ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਲਵ-ਮੈਰਿਜ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਸਨ ਤੇ ਜਦ ਹੁਣ ਆਪਣੀ ਹਉਮੈ ਭੁਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਪਿਆਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧਉਂਝ ਦਾਜ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬੋਲਣਾ ਤੇ ਲਿਖਣਾ ਪਰ ਜਦ ਆਪਣਾ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ ਤਾਂ ਚੁੱਪ-ਚਾਪ ਸਭ ਕੁਝ ਲੈ ਦੇ ਲਿਆ ਚੰਗਾ ਨਾਮ ਤੇ ਜਸ ਖੱਟਣ ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਚ ਜਾ ਕੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨੀ (ਰੋ ਕੇ ਬੋਲਦੀ ਹੈ) ਤੇ ਘਰ ਵਿੱਚ - ਘਰ ਵਿੱਚ ਜੋ ਕੁਝ ਮੇਰੀ ਮੰਮੀ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਮੈਂ ਹੀ ਜਾਣਦੀ ਹਾਂ

----

ਕੈਨੇਡਾ, ਅਮਰੀਕਾ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਤੇ ਯੋਰਪ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਵਿਆਹਾਂ ਦਾ ਮਸਲਾ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈਜ਼ਾਤ-ਪਾਤ ਦੀ ਹੈਂਕੜ ਅਤੇ ਧਰਮ, ਰੰਗ, ਨਸਲ ਦੇ ਵਿਤਕਰਿਆਂ ਕਾਰਨ ਅਨੇਕਾਂ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਪੇ ਆਪਣੀਆਂ ਹੀ ਧੀਆਂ ਦੇ ਕਤਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ - ਸਿਰਫ ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਵਿਆਹਾਂ ਦੇ ਮੁਆਮਲੇ ਵਿੱਚ ਧੀਆਂ ਆਪਣੀ ਮਨ-ਮਰਜ਼ੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀਆ ਸਨ; ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਨੱਕ ਵੱਢਿਆ ਗਿਆ ਸੀਉਹ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਮੂੰਹ ਦਿਖਾਣ ਜੋਗੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਗਏ ਸਨਇਸੁ ਗਰਬ ਤੇ ਚਲਹਿ ਬਹੁਤੁ ਵਿਕਾਰਾਨਾਟਕ ਦੇ ਕੁਝ ਮਰਦ ਪਾਤਰ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਸੋਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ:

ਯੋਗਾ ਸਿੰਘ: ਹੱਲ ਹੈ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿਆਂ; ਹੱਲ ਹੈਇੱਕ ਵਾਰ ਇੰਡੀਆ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਤਾਂ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਹੱਲ ਆਪੇ ਹੋ ਜਾਊਨਾ ਰਹੇਗਾ ਬਾਂਸ ਤੇ ਨਾ ਵੱਜੂਗੀ ਬਾਂਸਰੀ

ਪ੍ਰੀਤਮ: ਬਾਈ ਸਿਹਾਂ, ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ -

ਯੋਗਾ ਸਿੰਘ: ਮਤਲਬ ਬੜਾ ਸਿੱਧਾ ਹੈ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿਆਂ, ਤੂੰ ਤਾਂ ਆਪਣਾ ਯਾਰ ਐਂ - ਤੇ ਤੈਥੋਂ ਕਾਅਦਾ ਲੋਕੋ - ਉਏ ਇਕ ਵਾਰੀ ਇੰਡੀਆ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਨਾ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਇਹਦੀ (ਹੌਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਕੰਨ ਵਿੱਚ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ) ਧੌਣ ਵਢਾ ਦੇਣੀ ਆ - ਮੈਨੂੰ ਇੱਜ਼ਤ ਪਿਆਰੀ ਆ ਇੱਜ਼ਤ

ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ: ਹੂੰ (ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ ਤ੍ਰਬਕ ਕੇ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਝਟਕਾ ਲੱਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਸ਼ਾ ਲਹਿ ਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ) ਉਏ ਤੂੰ ਬੇਵੀ ਨੂੰ ਜਾਨੋਂ ਮਾਰ ਦੇਵੇਂਗਾ

ਯੋਗਾ ਸਿੰਘ: (ਡਰਿੰਕ ਇੱਕੋ ਡੀਕ ਚ ਖਤਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਗਲਾਸ ਨੂੰ ਮੇਜ਼ ਤ ਪਟਕਾ ਕੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ) ਹਾਂ ਹਾਂ - ਹਾਂ ਮੈਂ ਇਸ ਬੇਜ਼ਤੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਨੋਂ ਮਾਰ ਦੇਣਾ ਬੇਹਤਰ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ

----

ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਪੇ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਕਤਲ ਕਰਨ ਦੀ ਨੌਬਤ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਦੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਧੀਆਂ ਉੱਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆ ਬੰਦਿਸ਼ਾਂ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਮਾਰ-ਕੁੱਟ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦੇ ਅਜਿਹੇ ਦੁਰ-ਵਿਵਹਾਰ ਬਾਰੇ ਕੈਨੇਡਾ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਹੈਇਹ ਮਸਲਾ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਮੂਲ ਦੇ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵੀ ਉਠਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈਪਰ ਸਮੁੱਚੀ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨੂੰ ਅਜੇ ਤੀਕ ਸਮਝਿਆ ਨਹੀਂ ਗਿਆ

----

ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਸਮਾਜਿਕ / ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਓਨੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਲੱਭੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ; ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਮਰਦ ਔਰਤ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰੀ ਦਾ ਦਰਜਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ

ਮਰਦ-ਔਰਤ ਦੀ ਬਰਾਬਰੀ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤ ਵੀ ਮਰਦ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਾਹਿਤਕ / ਸਮਾਜਿਕ / ਸਭਿਆਚਾਰਕ / ਰਾਜਨੀਤਿਕ / ਆਰਥਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਵੇਜਿੱਥੇ ਔਰਤ ਦੀ ਰੌਜ਼ਾਨਾ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਲੇਖਾ-ਜੋਖਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈਇਸ ਨੁਕਤੇ ਉੱਤੇ ਆ ਕੇ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰੀ ਸਥਿਤੀ ਬੜੀ ਹਾਸੋਹੀਣੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈਮਰਦ ਹੋਰਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ - ਪਰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇਣ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਮਾੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਜਨਤਕ ਇਕੱਠ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਜਾਣ ਦਾ ਡਰ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈਮਰਦਾਵੀਂ ਸੋਚ ਦਾ ਦੋਗਲਾਪਣ ਦਿਖਾਣ ਲਈ ਇਸ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇੱਕ ਨਾਟਕੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਪੇਸ਼ ਹੈ:

ਯੋਗਾ ਸਿੰਘ: (ਥੋੜ੍ਹਾ ਗੁੱਸੇ ਤੇ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ ਦੇਖਦਾ ਹੋਇਆ ਬੋਲਦਾ ਹੈ) ਉਏ ਏਥੇ ਕੀ ਕਰਨ ਆਈ ਏਂ - ਤੂੰ ਘਰ ਚੱਲ, ਐਵੇਂ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਬੈਠਕਾਂ ਚ ਨਹੀਂ ਆਈਦਾ ਹੁੰਦਾ - ਬੁੜੀਆਂ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ ਘਰੇ ਬੈਠਣ, ਚੱਲ-ਚੱਲ, ਘਰੇ ਚੱਲ-

ਬਜ਼ੁਰਗ: ਯੋਗਾ ਸਿਹਾਂ ਹੁਣੇ ਤਾਂ ਤੂੰ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ ਪਈ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਥੇ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ

ਯੋਗਾ ਸਿੰਘ: ਬਾਬਾ ਜੀ ਮੈਂ ਕੋਈ ਆਪਣੀ ਘਰਵਾਲੀ ਦੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰ ਰਿਹਾਮੇਰਾ ਮਤਲਬ ਹੋਰ ਐ- ( ਗ਼ਲਤੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਮੈਂ ਕੀ ਬੋਲ ਗਿਆ ਹਾਂ) ਬਾਬਾ ਜੀ ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ ਆਪ ਸਿਆਣੇ ਹੋਔਰਤ ਤਾਂ ਘਰ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈਨਾਲੇ ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ, ਸਾਡੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਚ ਕੋਈ ਵਿਘਨ ਪਵੇ, ਆਪਾਂ ਅਜੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਪੂਰੇ ਕਰਨੇ ਹਨ

ਬਜ਼ੁਰਗ: ਯਾਨੀ ਤੇਰਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤੀਵੀਆਂ ਤਾਂ ਸਭਾ ਚ ਆ ਜਾਣ, ਪਰ ਤੇਰੇ ਘਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਏਥੇ ਨਾ ਆ ਸਕਣ, ਘਰ ਵਿੱਚ ਇੱਜ਼ਤਾਂ ਬਣ ਕੇ ਸਜੀਆਂ ਰਹਿਣਨਾ ਬਈ- ਅੱਜ ਤਾਂ ਬੀਬਾ ਜੀ ਏਥੇ ਬੈਠਣਗੇ ਤੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਵੀ ਦੱਸਣਗੇਪ੍ਰਧਾਨ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਸੈਕਟਰੀ ਜੀ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਲੈ ਲਈ ਗਈ ਹੈ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ - ਵੈਸੇ ਵੀ ਇਹ ਇਕ ਜਨਤਕ ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਡਾਇਰੈਕਟੋਰੇਟ ਜਨਰਲ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਨਹੀਂ ਕਿ ਜਨ ਸਾਧਾਰਨ ਆ ਕੇ ਗੱਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ

ਪ੍ਰਧਾਨ: (ਬੀਵੀ ਨੂੰ ਮੁਖਾਤਿਬ ਹੋ ਕੇ) ਹਾਂ ਬੀਬਾ ਜੀ, ਤੁਸੀਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ

ਬੀਵੀ: ਮੈਂ ਤਾਂ ਜੀ, ਏਥੇ ਆਉਣਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚਾਹੁੰਦੀਪਰ ਜਦੋਂ ਕੁੜੀ ਨੇ ਖ਼ੁਦਕਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਬਾਕੀ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ - ਤੁਹਾਡਾ ਸਭ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰ ਹੈ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੀ ਨਿਮਾਣੀ ਦੀ ਸੁਣ ਰਹੇ ਹੋ

ਪ੍ਰਧਾਨ: ਸ਼ੁਕਰਾਨੇ ਵਾਲੀ ਬੀਬਾ ਜੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਵੇਲੇ ਭਾਈਚਾਰਾ ਹੀ ਤਾਂ ਕੰਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ

ਬੀਵੀ: (ਰੋਂਦੀ ਹੋਈ ਆਵਾਜ਼ ਚ) ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਤਾਂ ਉਮਰ ਕੱਢ ਲਈ ਹੈ ਰੋ ਕੁਰਲਾ ਕੇਆਪਣੀ ਦੀ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਪਰ ਹੁਣ ਧੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਰਬਾਦ ਹੁੰਦੀ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦੀ

ਨਾਟਕ ਇਸੁ ਗਰਬ ਤੇ ਚਲਹਿ ਬਹੁਤੁ ਵਿਕਾਰਾਵਿੱਚ ਹਰਕੰਵਲਜੀਤ ਸਾਹਿਲ ਨੇ ਹੋਰ ਵੀ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਦੀ ਕੁੱਟਮਾਰ, ਨਸਲਵਾਦ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ, ਮੁਖੌਟਾਧਾਰੀ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਲੇਖਕਾਂ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਕਿਰਦਾਰ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਮਸਲਾ, ਕੰਮਾਂ ਉੱਤੇ ਰੰਗ, ਨਸਲ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਹੁੰਦਾ ਵਿਤਕਰਾ ਆਦਿ; ਪਰ ਨਾਟਕਕਾਰ ਦਾ ਸਾਰਾ ਧਿਆਨ ਨਾਟਕ ਵਿਚਲੀ ਮੂਲ ਸਮੱਸਿਆ ਉੱਤੇ ਹੀ ਕੇਂਦਰਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈਕਿਉਂਕਿ ਜ਼ਾਤ-ਪਾਤ ਦੀ ਹੈਂਕੜ ਹੀ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ / ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਉਤਪੰਨ ਹੋਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਬਣਦੀ ਹੈ

----

ਜ਼ਾਤ-ਪਾਤ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਮਹਿਜ਼ ਵਿਆਹਾਂ ਵੇਲੇ ਹੀ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਰੂਪ ਨਹੀਂ ਧਾਰਦੀ; ਬਲਕਿ ਜ਼ਾਤ-ਪਾਤ ਦੀ ਹੈਂਕੜ ਨਾਲ ਭਰੇ ਅਨੇਕਾਂ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ, ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਕਾਮੇ, ਰਾਜਨੀਤੀਵਾਨ, ਧਾਰਮਿਕ ਚੌਧਰੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੇ ਅਹੁਦਿਆਂ ਉੱਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੋਏ ਲੋਕ ਵੀ ਆਪਣਾ ਜ਼ਾਤ-ਪਾਤ ਆਧਾਰਤ ਵਿਤਕਰੇ ਵਾਲਾ ਵਰਤਾਓ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ

----

ਹਰਕੰਵਲਜੀਤ ਸਾਹਿਲ ਨੇ ਇਸੁ ਗਰਬ ਤੇ ਚਲਹਿ ਬਹੁਤੁ ਵਿਤਕਰਾਨਾਟਕ ਨੂੰ ਪੁਸਤਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸਿ਼ਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਨਾਟਕ ਲੋਕਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਵੀ ਕੀਤਾ ਸੀਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਇੱਕ ਰੂਪ ਵਜੋਂ ਪੁਸਤਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਕੇ ਹਰਕੰਵਲਜੀਤ ਸਾਹਿਲ ਨੇ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਨਾਲ ਹਰਕੰਵਲਜੀਤ ਸਾਹਿਲ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚੇਤੰਨ, ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਅਤੇ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਰੰਗਕਰਮੀ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਇਆ ਹੈ


Wednesday, July 29, 2009

ਸ਼ਿਵਚਰਨ ਜੱਗੀ ਕੁੱਸਾ - ਲੇਖ

ਸਮਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਮੁਹਾਰਾਂ ਕਦੋਂ ਮੋੜੇਗਾ?

ਲੇਖ

ਮਨੁੱਖਤਾ ਕਿੰਨੀ ਲਾਲਚੀ ਅਤੇ ਬੇਰਹਿਮ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਨਿੱਤ ਛਪਦੀਆਂ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੇ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨਸਾਡਾ ਸਮਾਜਿਕ ਢਾਂਚਾ ਕਿਵੇਂ ਅਪਾਹਜ ਬਣਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਸਬੂਤ ਸਾਡੇ ਲੀਡਰਾਂ ਦੀ ਚੁੱਪ ਹੈ! ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਹੱਥ ਵੱਸ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਛਿੱਕਲ਼ੀ ਚਾੜ੍ਹ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਤੇ ਕੁਝ ਬੋਲਿਆਂ ਤੋਂ ਸਾਡਾ 'ਵੋਟ ਬੈਂਕ' ਨਾ ਖੁੱਸ ਜਾਵੇ! ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ 'ਰੰਗਲੇ' ਅਤੇ ਅੱਜ ਦੇ 'ਕੰਗਲੇ' ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀਆਂ ਧੀਆਂ-ਭੈਣਾਂ ਅਤੇ ਨੂੰਹਾਂ ਨੂੰ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ਼ ਕਤਲ ਕਰੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈਪਰ ਲੀਡਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਦਮਗੱਜੇ ਮਾਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਹੋ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾਕਿਉਂ..? ਦਹੇਜ...! ਸਿਰਫ਼ ਇਹਨਾਂ ਕੂੜਤਾ ਭਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਮਗਰ ਲੱਗ ਕੇ! ਸੱਚ ਹੀ ਅੱਜ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕੋਸਣ ਨੂੰ ਮਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਦਹੇਜ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਤਿੰਨ ਅੱਖਰਾਂ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਕਲਪਿਆਕਹਾਵਤ ਹੈ ਕਿ ਲੋੜ ਕਾਢ ਦੀ ਮਾਂ ਹੈ! ਜਦ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਕਾਢ ਕੱਢਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਰੂਰ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਵਸਤੂ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ! ਇੱਥੇ ਸਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸੁਆਲ ਇਹ ਉਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਹੇਜ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਉਂ ਪਈ? ਲੋੜ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਕਰਕੇ ਪਈ ਕਿ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨੂੰ 'ਬਿਗਾਨੇ' ਘਰੇ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ 'ਦਾਨ' ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਦਿੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਧੀ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਦਾ ਮੁਢਲਾ ਸਮਾਨ ਦਾਜ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਲੱਗਿਆਕਿਉਂਕਿ ਪੁਰਾਣੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ ਦਰਜਣ-ਦਰਜਣ ਭੈਣ ਭਰਾ ਹੁੰਦੇ ਸਨਮਾਂ-ਬਾਪ ਜਾਂ ਕਬੀਲੇ ਵਾਲ਼ੇ ਸੋਚਦੇ ਸਨ ਕਿ ਕੁੜੀ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰੀਵਾਰ ਵਿਚ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੇ ਪ੍ਰੀਵਾਰ ਵੱਡਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਕਿਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸੁਖ-ਸਹੂਲਤ ਵਿਚ ਸੰਕਟ ਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇਹ ਆਪਣਾ ਸਮਾਨ ਕੱਢ ਕੇ ਵਰਤ ਲਵੇਗੀ! ਇੱਥੋਂ ਇਸ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ!

----

ਇਕ ਤਾਂ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਦੇ ਘਰ ਬੈਠੀ ਕੁੜੀ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਹੋਣ ਵਾਲ਼ੇ ਪਤੀ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰਦੀ ਕੋਈ ਸਿਰਹਾਣਾਂ ਜਾਂ ਚਾਦਰ ਕੱਢਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਜਾਂ ਕੋਈ ਬਾਗ! ਦਰੀ ਬੁਣਦੀ ਸੀ ਜਾਂ ਖੇਸ! ਇਸ ਨਾਲ਼ ਉਸ ਕੁੜੀ ਦੀ ਆਪਣੇ ਹੋਣ ਵਾਲ਼ੇ ਪਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ-ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਯੋਗਤਾ ਦਾ ਵੀ ਸਬੂਤ ਮਿਲ਼ਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਚੀਜ਼ ਪ੍ਰੀਵਾਰ ਵਿਚ ਕੰਮ ਵੀ ਆਉਂਦੀ ਸੀਉਸ ਸਮੇਂ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰੀਵਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਭਰਾਵਾਂ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿਚ 'ਅੱਡ' ਹੋਣਾ ਵੀ ਕਦੇ ਨਾ ਕਦੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਸੋਚਦੇ ਸਨ ਕਿ ਅਗਰ ਕੁੜੀ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ ਪ੍ਰੀਵਾਰ ਨਾਲ਼ੋਂ ਅੱਡ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਡੇ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸਮਾਨ ਬੇਝਿਜਕ ਵਰਤ ਲਵੇਗੀ ਅਤੇ ਇਹ ਸਮਾਨ ਉਸ ਦੇ ਅੱਡ ਹੋਣ ਵਾਲ਼ੇ ਸਮੇਂ ਕੰਮ ਵੀ ਆਉਂਦਾ ਸੀ! ਸਵਰਗਵਾਸੀ ਜਗਮੋਹਣ ਕੌਰ ਦਾ ਗੀਤ, "ਬਾਪੂ ਵੇ ਅੱਡ ਹੁੰਨੀ ਐਂ...!" ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਹਾਮੀਂ ਭਰਦਾ ਹੈ!

----

ਪਰ ਹੁਣ ਵੱਡਾ ਸੁਆਲ ਇਹ ਉਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸੁਆਰਥੀ ਲੋਕ ਇਸ 'ਦਾਜ' ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ 'ਵਪਾਰ' ਕਿਉਂ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ? ਆਖਰ ਕੋਹੜ ਨੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਜੱਗ ਦੀਆਂ ਰੀਤਾਂ ਰਿਵਾਜਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਿਉਂ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ? ਵਪਾਰ ਹੀ ਤਾਂ ਹੈ! ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਮੁੱਲ ਵੱਟ ਕੇ ਫੇਰ ਵਿਆਹੁਣਾ! ਫੇਰ ਉਲਾਂਭਾ ਕਿਸ ਲਈ ਦਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਸਾਡੀ ਨੂੰਹ ਸਾਡੀ 'ਸੇਵਾ' ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਜਾਂ ਸਾਨੂੰ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੀ? ਜਿਹੜੀ ਨੂੰਹ ਦੀ ਧੌਣ 'ਤੇ ਗੋਡਾ ਧਰ ਕੇ ਟੈਲੀਵੀਯਨ, ਫ਼ਰਿੱਜ ਜਾਂ ਹੋਰ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਮੰਗਵਾਉਂਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਝਾਕ ਵੀ ਰੱਖਦੇ ਹੋ ਕਿ ਸਾਡੀ ਨੂੰਹ ਸਾਨੂੰ ਚੰਗਾ ਵੀ ਸਮਝੇ ਅਤੇ ਸਾਡੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਵੀ ਘੁੱਟੇ? ਦਿਲ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪ੍ਰੇਮ ਕਰਦਾ ਹੈ! ਜਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਨਹੀਂ ਝੱਲਦੀਆਂ, ਉਸ ਨੂੰ ਜੀਭ ਕਦ ਝੱਲੇਗੀ?

----

ਮੈਨੂੰ ਇਕ ਗੱਲ ਯਾਦ ਆ ਗਈਮੇਰੀ ਵੱਡੀ ਸਾਲ਼ੀ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸੀਵਿਆਹ 'ਤੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਜਾ ਨਾ ਸਕਿਆਪਰ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਨੂੰ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਘਰਵਾਲ਼ੀ ਨੂੰ ਮੇਰੀ ਸਾਲ਼ੀ ਅਤੇ ਸਾਢੂ ਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੱਦਿਆ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਕੱਪੜੇ ਬਗੈਰਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏਮੈਂ ਚਾਹ ਪੀਂਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਸਾਢੂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ, "ਬਾਈ..! ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੂੰ ਵੀ ਦਾਜ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਹੀ ਰਿਹੈਂ ਤੇ ਮੈਂ ਵੀ, ਨਾ ਮੈਂ ਦਾਜ ਲਿਐ ਤੇ ਨਾ ਤੂੰ..! ਤੇ ਹੁਣ ਆਹ ਕੀ ਕਰੀ ਜਾਨੈਂ..?" ਤੇ ਬਾਈ ਆਖਣ ਲੱਗਿਆ, "ਮੈਂ ਕੁਛ ਨ੍ਹੀ ਕੀਤਾ..! ਮੈਂ ਤਾਂ ਆਪਦੇ ਕੁੜਮਾਂ ਨੂੰ ਬਥੇਰਾ ਰੋਕਿਆ, ਪਰ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਜੇ ਅਸੀਂ ਲੈਣ ਦੇਣ ਨਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਨੱਕ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਾ..!" ਨਾ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਬਾਈ ਦਾ ਕੁੜਮ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮੈਂ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਦਲੀਲਬਾਜ਼ੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀਸੋ ਚੁੱਪ ਰਹਿਣਾ ਹੀ ਬਿਹਤਰ ਸਮਝਿਆਮੇਰੇ ਸਾਲ਼ੀ ਸਾਹਿਬਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਕ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਡੇ ਪਿਉ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਪਾਲ਼ ਦਿੱਤਾ, ਪੜ੍ਹਾ ਦਿੱਤਾ, ਅਸੀਂ ਦਾਜ ਕਾਹਦੇ ਵਾਸਤੇ ਲਿਆਉਣਾ ਸੀ? ਮੈਂ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਾਂ! ਪਰ ਹੁਣ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਸਾਲ਼ੀ ਸਾਹਿਬਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਾਲ਼ੀ ਸਾਹਿਬਾਂ, ਜੋ ਤੁਹਾਡੀ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਜੰਮੀ ਪਲ਼ੀ ਨੂੰਹ ਆਈ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਪਿਉ ਨੇ ਉਹ ਅਨਪੜ੍ਹ ਹੀ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰੇ ਤੋਰ ਦਿੱਤੀ? ਜੇ ਤੁਹਾਡੀ ਨੂੰਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹ ਲਿਖ ਕੇ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰ ਆਈ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਹੁਣ ਦਾਜ ਕਿਉਂ? ਹੁਣ ਕਿਉਂ ਨਾ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ਼ ਮਨ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਦਾਜ ਨਹੀਂ ਲੈਣਾ? ਫਿਰ ਪਿੰਡਾ ਅਗਾਂਹ ਤੇ ਪੁੱਤਾ ਪਿਛਾਂਹ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਕਿਉਂ? ਪਰ ਤੁਹਾਡੀ ਦਲੀਲ ਵੀ ਉਥੇ ਚੱਲਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕੋਈ ਤੁਹਾਡੀ ਦਲੀਲ ਸੁਣਨ ਵਾਲ਼ਾ ਹੋਵੇ! ਨਹੀਂ ਕੱਟੇ ਦੇ ਅੱਗੇ ਵੰਝਲੀ ਵਜਾਉਣ ਦਾ ਕੋਈ ਫਾਇਦਾ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ! ਉਸ ਨੂੰ ਤਾਂ ਗੋਹੇ ਨਾਲ਼ ਲਿੱਬੜੀ ਪੂਛ ਘੁੰਮਾ ਕੇ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਮਾਰਨ ਦੀ ਹੀ ਜਾਂਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ! ਜੇ ਅਗਲਾ ਆਪ ਦੀ ਦਲੀਲ ਜਬਰੀ ਮੰਨਵਾਉਣ ਲਈ ਆਖੇ ਕਿ ਜੀ ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਕੁਛ ਮੰਗਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅਗਲੇ ਨੇ ਆਪਦੀ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਸ਼ਰੀਕੇ ਕਬੀਲੇ ਵਿਚ ਆਪਣਾ 'ਨੱਕ' ਰੱਖਣ ਮੱਲੋਮੱਲੀ ਦੇ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਕੀ ਉਥੇ ਦਾਜ ਲੈਣ ਵਾਲ਼ੇ ਦਾਜ ਲੈਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਗਏ?

----

ਹਰ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਧੀ-ਪੁੱਤ ਜੁਆਨ ਹੋਣ ਅਤੇ ਜੁਆਨ ਦੇਖਣ ਦਾ ਚਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈਜੁਆਨ ਹੋਣ 'ਤੇ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਕੇ ਨੂੰਹ ਘਰੇ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਉਤਨਾ ਚਾਅ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰਹ ਦੇ ਦਾਜ ਆਉਣ ਦਾ ਚਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈਜਦ ਨੂੰਹ ਘਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਘਰ ਵਾਲ਼ੇ ਮੱਝ ਵਾਂਗ ਸੰਗਲ਼ ਜਿਹੇ ਤੁੜਾ ਕੇ ਦਾਜ ਨੂੰ ਪੱਬਾਂ ਭਾਰ ਹੋ ਕੇ ਦੇਖਦੇ ਹਨਜੇ ਕਿਸੇ ਗਰੀਬ ਨੇ ਦਾਜ ਘੱਟ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸੌ ਨੱਕ ਬੁੱਲ੍ਹ ਮਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਵਿਆਹੀ ਆਈ ਦੇ ਨਾਸੀਂ ਧੂੰਆਂ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, "ਤੇਰੇ ਪਿਉ ਨੇ ਤਾਂ ਬੜਾ ਨਿੱਕਾ ਕੱਤਿਆ ਕੁੜ੍ਹੇ..!" ਅੱਜ ਦੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ ਵਿਚ ਕਈ ਬੇਕਿਰਕ ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ 'ਸੁੱਖੀ ਲੱਧੇ' ਪੁੱਤ ਦਾ 'ਸੌਦਾ' ਕਰਕੇ ਸਹੁਰੇ ਘਰੋਂ ਲਹੂ-ਪਸੀਨੇ ਨਾਲ਼ ਕਮਾਇਆ ਧਨ 'ਮੁੱਛ' ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ਰੀਕੇ ਕਬੀਲੇ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਹੈਂਕੜ ਨੂੰ ਖਲ਼ ਚਾਰਦੇ ਹਨ! ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਦਿਲਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਸਤਿਕਾਰ ਤਾਂ ਮਾਨੁੱਖਤਾ ਵਿਚੋਂ ਖੰਭ ਲਾ ਕੇ ਉਡ ਗਿਆ ਹੈਜਿਹੜੀ ਨੂੰਹ ਮਜਬੂਰੀ ਕਾਰਨ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਦੇ ਗਲ਼ 'ਤੇ ਆਰੀ ਧਰ ਕੇ ਦਾਜ ਲੈ ਕੇ ਆਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਪੈਰ ਲੱਗਣ 'ਤੇ ਉਹ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਨੂੰ ਕੋਸਦੀ ਪਿੱਟਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਦੇ ਕਦੇ ਗੱਲ ਤਲਾਕ 'ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਨਿੱਬੜਦੀ ਹੈਕਹਿਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੁੜੀ ਦਾ ਪੇਕਾ ਘਰ ਫਸਿਆ ਫਸਾਇਆ ਇਕ ਵਾਰ ਤਾਂ ਦਾਜ ਦੇਣ ਦਾ 'ਹੂਲ਼ਾ' ਫ਼ੱਕ ਲੈਂਦਾ ਹੈਪਰ ਕੁੜੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਨਾਲ਼ ਮਨ ਨਹੀਂ ਮਿਲ਼ਾਉਂਦੀ! ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਖ-ਤਿਣ ਹੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ!

----

ਇਸ ਦਾ ਦੂਜਾ ਪੱਖ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਦ ਧੀ ਧਰੇਕ ਵਾਂਗ ਦਿਨੋਂ ਦਿਨ ਜੁਆਨ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਖੋਰਨ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਨਾਲ਼ ਦਾਜ ਦੀ ਸੋਚ ਦਹਿਲੀਜਾਂ ਆਣ ਟੱਪਦੀ ਹੈਖ਼ਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਸੋਚ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ 'ਤੇ ਘਰੂਟ ਮਾਰਨ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਨੂੰ ਖੁਰਚਦੀ ਹੈਮੇਰੇ ਬਾਈ ਕੁਲਦੀਪ ਮਾਣਕ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਦਾਜ ਦਾ ਕੋਹੜ੍ਹ ਨਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਧੀ ਨੂੰ ਕੋਈ ਬੁਰਾ ਨਾ ਆਖਦਾਇਸ ਬਾਰੇ ਸਟੇਜਾਂ ਉਪਰ ਹਿੱਕ 'ਤੇ ਧੱਫ਼ੇ ਮਾਰ ਕੇ ਟਾਹਰਾਂ ਮਾਰਨ ਵਾਲ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ! ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਉਹ 'ਗਿੱਦੜਮਾਰ' ਵੀ ਹਨ, ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਥਨੀ ਅਤੇ ਕਰਨੀ ਕਦੇ ਵੀ ਹਾਣੀ ਹੋ ਕੇ ਨਹੀਂ ਤੁਰਦੀ, ਸਗੋਂ ਜੋ ਉਹ ਦਾਅਵੇ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਤੋਂ ਸਰਾਸਰ ਉਲਟ ਚੱਲਦੇ ਹਨ! ਮੁੰਡੇ ਵਾਲ਼ਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਮੂੰਹ ਪਾੜ ਕੇ ਮੰਗਣਾ ਅਤੇ ਕੁੜੀ ਵਾਲ਼ਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬੋਲਾਂ 'ਤੇ 'ਫ਼ੁੱਲ' ਚੜਾਉਣਾ ਇਕ ਮਜਬੂਰੀ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ! ਘੱਟ ਦਾਜ ਦੇਣ 'ਤੇ ਅਗਲੇ ਦੀ ਧੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸ਼ਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਮਾਰ ਵਿਚ ਆਏ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਵਰਗੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ! ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਅਤਿਅੰਤ ਘ੍ਰਿਣਾ ਭਰਿਆ ਵਤੀਰਾ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਵਰਗਾ ਵਰਤਾਉ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜਿਉਣਾ ਮੁਹਾਲ ਕਰੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ

----

ਕਿਸੇ ਮਿੱਤਰ ਨੇ ਇਕ ਗੱਲ ਸੁਣਾਈਇਕ ਵਾਰ ਕਿਸੇ ਦੇ ਘਰ ਕੋਈ ਮਹਿਮਾਨ ਆ ਗਿਆਮਾਂ ਨੇ ਪੁੱਤ ਸੱਜਰਾ ਹੀ ਵਿਆਹਿਆ ਸੀਦਾਜ ਘੱਟ ਲਿਆਉਣ ਕਰਕੇ ਨੂੰਹ 'ਤੇ ਤਾਂ ਮਾਤਾ ਜੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਅੱਕੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨਆਂਢ ਗੁਆਂਢ ਅਤੇ ਸ਼ਰੀਕੇ ਵਿਚ ਤਾਂ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦਾ ਨੱਕ 'ਵੱਢਿਆ' ਗਿਆ ਸੀ! ਐਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਸੱਸਾਂ ਦੇ ਤਾਂ ਰੱਬ ਨੂੰ ਨੱਕ ਨਹੀਂ, ਹਾਥੀ ਦੀ ਸੁੰਡ ਲਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀਜੇ ਪੰਜ ਸੱਤ ਨੂੰਹਾਂ ਦੇ ਆਉਣ 'ਤੇ ਹਰ ਵਾਰ ਨੱਕ ਚਾਰ ਉਂਗਲਾਂ ਵੱਢਿਆ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਸਾਹ ਜੋਕਰਾ ਤਾਂ ਫੇਰ ਵੀ ਬਾਕੀ ਬਚ ਜਾਂਦਾ। ....ਖ਼ੈਰ, ਅੱਤ ਦੀ ਗਰਮੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਅੱਕਲ਼ਕਾਨ ਹੋਏ ਮਹਿਮਾਨ ਨੇ ਆ ਕੇ ਠੰਢੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮੰਗ ਰੱਖੀ ਤਾਂ ਸੱਸ ਘਰੋੜਵੇਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਬੋਲੀ, "ਕੁੜ੍ਹੇ ਨੂੰਹ ਰਾਣੀ..! ਆਹ ਤੇਰੇ ਮਾਸੜ ਜੀ ਆਏ ਨੇ..! ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਠੰਢਾ ਪਾਣੀ ਲਿਆ ਕੇ ਦੇਹ ਫਰਿੱਜ 'ਚੋਂ, ਜਿਹੜਾ ਤੇਰੇ ਪੇਕਿਆਂ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ..!" ਅਸਲ ਵਿਚ ਨੂੰਹ ਰਾਣੀ ਦਾਜ ਵਿਚ ਕੋਈ ਫਰਿੱਜ ਲੈ ਕੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਆਈ ਸੀਉਸੇ ਦਿਨ ਨੂੰਹ ਰਾਣੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਾਪ ਦੀ ਹਿੱਕ 'ਤੇ ਅੜੀ ਦੀ ਬੰਦੂਕ ਧਰ ਲਈ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਜਲਦੀ ਫਰਿੱਜ ਲਿਆ ਕੇ ਭੇਜੋ, ਜਿੱਥੋਂ ਮਰਜ਼ੀ ਐ ਪੈਸਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰੋ! ਮੈਨੂੰ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਵਿਚ ਨਿੱਤ ਤਾਹਨੇ ਮਿਹਣੇ ਮਿਲ਼ਦੇ ਨੇਦੱਸੋ ਉਹ ਨੂੰਹ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਚੰਗਾ ਸਮਝੇਗੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਰੇਆਮ 'ਨਸ਼ਤਰ' ਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ?

----

ਦਾਜ ਦਹੇਜ ਕਾਰਨ ਮਾਰ ਮਰਾਈ ਅਜੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ, ਜੋ ਵਾਕਿਆ ਹੀ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਹੈ! ਇਕ ਚੰਗੀ ਪੜ੍ਹੀ ਲਿਖੀ, ਅਮੀਰ ਘਰਾਣੇ ਦੀ ਕੁੜੀ ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਟਾਹਰਾਂ ਮਾਰ ਰਹੀ ਸੀ, "ਕੁੱਸਾ ਜੀ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਆਬਦੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੂੰ ਸ਼ਰੇਆਮ ਠੋਕ ਕੇ ਕਿਹਾ ਹੋਇਐ, ਬਈ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਵਿਆਹ 'ਤੇ ਪੱਚੀ ਤੀਹ ਲੱਖ ਲਾਵੋਂਗੇ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਵਿਆਹ ਕਰੂੰਗੀ, ਨਹੀਂ ਮੈਂ ਵਿਆਹ ਈ ਨ੍ਹੀ ਕਰਵਾਉਣਾ...!" ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਘਰਦੇ ਪੱਚੀ ਤੀਹ ਤਾਂ ਕੀ, ਪੰਜਾਹ ਲੱਖ ਲਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵੀ ਰੱਖਦੇ ਸਨਪਰ ਇਹ ਸਾਰਾ ਅਡੰਬਰ ਕਾਹਦੇ ਵਾਸਤੇ? ਮੈਂ ਉਸ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, "ਜੇ ਕੋਈ ਅਣਪੜ੍ਹ ਕੁੜੀ ਮੈਨੂੰ ਆਹ ਗੱਲ ਆਖ ਦਿੰਦੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਗੁੱਸਾ ਗ਼ਿਲਾ ਨਾ ਕਰਦਾ..! ਪਰ ਤੇਰੀ ਪੜ੍ਹੀ ਲਿਖੀ ਸੋਚ 'ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਤਰਸ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ, ਅਫ਼ਸੋਸ ਹੋ ਰਿਹੈ!" ਉਹ ਬੇਪਰਵਾਹ ਹੋ ਕੇ ਆਖਣ ਲੱਗੀ, "ਕੁੱਸਾ ਜੀ, ਬੰਦਾ ਇਕ ਵਾਰੀ ਜਿਉਂਦੈ ਤੇ ਸ਼ਾਦੀ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਇਕ ਵਾਰ ਆਉਂਦੀ ਐ..!" ਉਸ 'ਪੜ੍ਹੀ ਲਿਖੀ' ਕੁੜੀ ਨਾਲ਼ ਮੈਂ ਮਗਜ਼ਮਾਰੀ ਕਰਨੀ ਆਪਣੀ ਬੇਵਕੂਫ਼ੀ ਸਮਝੀਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਤਾਂ ਲੱਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਤੇਰੇ ਵਰਗੀਆਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦੀ ਵਜਾਏ ਬਾਪ ਦੇ ਅਮੀਰਪੁਣੇ ਦੀ ਧੌਂਸ ਵਿਚ ਕੁਰਾਹੇ ਲਈ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਅਨਪੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਮਿਹਣਾ ਦੇਣਾ ਹੋਇਆ? ਚੱਲ ਉਸ ਕੁੜੀ ਦਾ ਬਾਪ ਤਾਂ ਪੱਚੀ ਤੀਹ ਲੱਖ ਦੇਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਦੇ ਵੀ ਦੇਵੇਗਾ! ਪਰ ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ਼ ਪੱਚੀ ਤੀਹ ਲੱਖ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਕੀ ਕਰਨ? ਭੇਡ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਭੇਡ ਖੂਹ ਵਿਚ ਤਾਂ ਛਾਲ਼ ਮਾਰੇਗੀ ਹੀ ਮਾਰੇਗੀ, ਪਿਉ ਚਾਹੇ ਕਰਜ਼ਾਈ ਹੋ ਕੇ ਕਿਸੇ ਗੱਡੀ ਥੱਲੇ ਆ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਜ਼ਹਿਰ ਪੀ ਕੇ ਖ਼ੁਦਕਸ਼ੀ ਹੀ ਕਰ ਲਵੇ! ਉਹ ਕੁੜੀ ਵਾਰ ਵਾਰ ਇੱਕੋ ਗੱਲ 'ਤੇ ਜੋਰ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਮੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਜੋ ਕੁੜੀਆਂ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੀਆਂ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਨਿੱਤ ਆਖ ਕੇ ਚਿੜਾਉਂਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਰੀਆਂ ਨਾਲ਼ੋਂ ਵੱਧ ਦਾਜ ਲੈ ਕੇ ਜਾਵਾਂਗੀ ਤੇ ਪੱਚੀ ਤੀਹ ਲੱਖ ਵਿਆਹ 'ਤੇ ਖ਼ਰਚ ਕਰਵਾਵਾਂਗੀ, ਤੇ ਉਹ ਗੱਲ ਮੈਂ ਪੂਰੀ ਕਰ ਕੇ ਹਟਣੀ ਹੈ ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਕਰ ਕੇ ਵੀ ਦਿਖਾਉਣਾ ਹੈ, ਮੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਪੜ੍ਹਦੀ ਕੁੜੀ ਦੇ ਪਿਉ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਵਿਆਹ 'ਤੇ ਵੀਹ ਲੱਖ ਖਰਚਿਆ ਸੀ, ਤੇ ਮੈਂ ਆਪਦੇ ਬਾਪ ਤੋਂ ਪੱਚੀ ਜਾਂ ਤੀਹ ਲੱਖ ਲੁਆਵਾਂਗੀ...! ਦੱਸੋ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਬੰਦਾ ਕੀ ਆਖੇ? ਖਾੜਕੂਵਾਦ ਵੇਲ਼ੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਜ਼ਰੂਰ ਕੁਝ ਸੁਖ ਦਾ ਸਾਹ ਆਇਆ ਸੀਪਰ ਲਹਿਰ ਦੇ ਦਬਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹੀ ਬੈਹਾਂ ਅਤੇ ਉਹੀ ਕੁਹਾੜੀ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋ ਗਈ

----

ਮੈਂ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਈ ਧਰਮ ਦੇ 'ਠੇਕੇਦਾਰ' ਵੀ ਦੇਖੇ ਹਨ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬੜੇ 'ਧਰਮੀ' ਅਤੇ ਅਸੂਲਾਂ ਦੇ ਨਾਨੇ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨਪਰ ਅੰਦਰੋਂ ਕੀ ਹਨ...? "ਤੇਰਾ ਹੀ ਆਸਰਾ" ਕਹਿ ਕੇ ਜ਼ੁਲਮ ਢਾਹੁਣ ਵਾਲ਼ੇ ਬੁੱਚੜ, ਅਹਿਸਾਨ ਫ਼ਰਾਮੋਸ਼, ਅਕ੍ਰਿਤਘਣ, ਹਾਉਮੈ-ਗ੍ਰਸੇ ਅਤੇ ਅੱਤ ਦੇ ਲਾਲਚੀ, ਖ਼ੂਨੀ ਕੁੱਤੇ ਹਨ! ਜੋ ਡਰਾਵੇ ਦੇ ਕੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੱਤੇ ਖੇਡ ਕੇ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਸੁਆਰਥਾਂ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤਦੇ ਹਨਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੌੜੀ ਸੋਚ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਮਤਲਬ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ! ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਕਤਲ ਕਰਨਾ ਕਿਸ ਧਰਮ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ? ਸਾਡੇ ਗੁਰੂ ਤਾਂ "ਨਾ ਕੋ ਬੈਰੀ ਨਹੀ ਬਿਗਾਨਾ ਸਗਲ ਸੰਗਿ ਹਮ ਕਉ ਬਨਿ ਆਈ" ਦਾ ਹੋਕਾ ਹੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ!

----

ਮੈਂ ਤਾਂ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਹੀ ਜੋਰ ਦਿਆਂਗਾ ਕਿ ਕਸੂਰ ਜਿੰਨਾਂ ਦਾਜ ਲੈਣ ਵਾਲ਼ਿਆਂ ਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਦਾਜ ਦੇਣ ਵਾਲ਼ਿਆਂ ਦਾ ਹੈ! ਆਮ ਦੇਖਣ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸੇ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੰਗ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਾਜ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ! ਕੁੱਤੇ ਦੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਲਹੂ ਲੱਗਿਆ, ਕਦੋਂ ਭਲੀ ਗੁਜ਼ਾਰਦਾ ਹੈ? ਵਾਰਦਾਤਾਂ ਦੇਖ ਸੁਣ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸੋਚੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਮਾਨਾ ਇਤਨਾ ਜ਼ਾਲਮ ਕਿਉਂ ਬਣਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਤਲਬ-ਪ੍ਰਸਤ ਸੋਚ ਕਿਉਂ ਇਤਨੀ ਪਤਲੀ ਪੈਂਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ? ਲੋਭੀਆਂ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦਾ ਡਰ ਭੈਅ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ? ਮਨੁੱਖਤਾ ਇਤਨੀ ਕੁਰਾਹੇ ਕਿਉਂ ਪੈਂਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ? ਇਹ ਨੌਜਵਾਨ, ਇੱਕੀਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦੀ ਪੜ੍ਹੀ ਲਿਖੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵੀ ਕਿਉਂ ਹਨ੍ਹੇਰੇ ਭਰੇ ਰਸਤਿਆਂ ਨੂੰ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਅਪਣਾਉਂਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ? ਇਸ "ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਰਹੇ" ਸਮਾਜ ਵਿਚੋਂ ਇਹ ਊਣਤਾਈਆਂ ਅਤੇ ਖੋਟਾਂ ਕਦੋਂ ਨਿਕਲਣਗੀਆਂ? ਦਿਸ਼ਾਹੀਣ ਹੋਇਆ ਸਮਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਮੁਹਾਰਾਂ ਕਦੋਂ ਮੋੜੇਗਾ? ਇਕ ਗੱਲ ਹੋਰ ਵੀ ਦੱਸਦਾ ਜਾਵਾਂ..! ਇਕ ਜ਼ਾਲਮ ਟੱਬਰ ਆਪਣੀ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਰੱਜ ਕੇ ਕੁੱਟਦਾ ਮਾਰਦਾ ਰਿਹਾਅਖੀਰ ਉਸ ਨਿਭਾਗੀ ਕੁੜੀ ਦਾ ਅੰਤ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆਇਕ ਦਿਨ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਨੌਕਰ ਦੁੱਧ ਦਾ ਡਰੰਮ ਚੁੱਕੀ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀਉਸ ਪ੍ਰੀਵਾਰ ਦਾ 'ਅੱਤ ਪਿਆਰਾ' ਪਾਲਤੂ ਕੁੱਤਾ ਨੌਕਰ ਦੇ ਪੈਰ ਚੱਟਣ ਆ ਲੱਗਿਆਨੌਕਰ ਦੇ ਕੁਤਕੁਤੀਆਂ ਜਿਹੀਆਂ ਨਿਕਲਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਦੁੱਧ ਡੁੱਲ੍ਹਣ ਦੇ ਡਰੋਂ ਕੁੱਤੇ ਦੇ ਪੋਲੀ ਜਿਹੀ ਲੱਤ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀਬੱਸ ਫਿਰ ਕੀ ਸੀ...? ਨੌਕਰ ਦੀ ਸ਼ਾਮਤ ਆ ਗਈ ਅਤੇ ਕੁੱਤਾ-ਪ੍ਰੇਮੀ ਟੱਬਰ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਕੁੱਟ ਕੁੱਟ ਕੇ ਲੱਤ ਤੋੜ ਦਿੱਤੀਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਕੀ ਹੋਇਆ..? ਕਿ ਉਸ ਬੇਰਹਿਮ ਟੱਬਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨੂੰਹ ਨਾਲ਼ੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਪਣਾ ਪਾਲਤੂ ਕੁੱਤਾ ਪਿਆਰਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸੇ ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਖਾਤਰ ਗ਼ਰੀਬ ਨੌਕਰ ਦੀ ਲੱਤ ਵੀ ਤੋੜੀ ਗਈਮੈਂ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦਾ ਕਿ ਬੇਜ਼ੁਬਾਨ ਜਾਨਵਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਮ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾਪਰ ਜਾਨਵਰ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਨਾਲ਼ ਇਨਸਾਨ ਅਤੇ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਨੂੰ ਵੀ ਮੋਹ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ! ਤੀਜੇ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਫ਼ੁਰਮਾਇਆ ਹੈ, "ਗੁਣਵੰਤੀ ਸਚੁ ਪਾਇਆ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਤਜਿ ਵਿਕਾਰ।। ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਮਨੁ ਰੰਗਿਆ ਰਸਨਾ ਪ੍ਰੇਮ ਪਿਆਰਿ।।"

----

ਆਪਣੀਆਂ ਧੀਆਂ-ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਸਿਵੇ ਦੀ ਅੱਗ ਸੇਕਦੇ ਪੰਜਾਬੀਓ! ਹੰਭਲਾ ਮਾਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈਤੁਸੀਂ "ਪਹਿਲੇ ਆਪ - ਪਹਿਲੇ ਆਪ" ਕਰਦੇ ਕਰਦੇ ਗੱਡੀਆਂ ਲੰਘਾਈ ਜਾ ਰਹੇ ਹੋ! ਚੁੱਪ ਕਰਕੇ ਕਾਤਲਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ! ਜ਼ਾਲਮ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਨਾਲ਼ ਟੱਕਰ ਲੈਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ! ਇਹ ਬਰਬਾਦੀ ਵੱਲ ਤੁਰਿਆ ਸਮਾਜ ਛੇਤੀ ਕੀਤੇ ਸਹੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ਾ ਨਹੀਂਇਸ ਲਾਲਚ ਤੋਂ ਵਿੱਥ ਰੱਖ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਧੀਆਂ-ਭੈਣਾਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਨੂੰ ਇੱਜ਼ਤ, ਜਾਨ ਨੂੰ ਜਾਨ ਅਤੇ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਇਨਸਾਨ ਸਮਝੋ! ਦਾਜ ਮੰਗ ਕੇ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਕਲੰਕ ਨਾ ਬਣੋਂ! ਇਹ ਗੁਰੂਆਂ-ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਦੀ ਰਹਿਮਤ ਵਾਲ਼ੀ ਧਰਤੀ ਹੈ! ਹੌਸਲੇ ਨਾਲ਼ ਨਵੀਂ ਨਰੋਈ ਦੁਨੀਆਂ ਸਿਰਜਣ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਲੈਣਾ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸਮੇਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈਕੁਰਾਹੇ ਪਏ ਸਮਾਜੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕ ਮੁੱਠ ਹੋ ਕੇ ਲਾਹਣਤਾਂ ਪਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ! ਜਿੰਨਾਂ ਘਰ ਫ਼ੂਕ ਕੇ ਤਮਾਸ਼ਾ ਦੇਖੀ ਜਾਓਗੇ, ਦਾਜ ਦੇ ਲਾਲਚੀਆਂ ਦੇ ਹੌਸਲੇ ਹੋਰ ਬੁਲੰਦ ਹੋਣਗੇਲੋੜ ਹੈ ਇਸ ਨੂੰ ਨੱਥ ਕੇ ਠੱਲ੍ਹ ਪਾਉਣ ਦੀ! ਜੋ ਬਿਗਾਨੀਆਂ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾ ਕੇ ਵਰਤਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਤੋੜਨਾ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਮੋੜਨਾ ਹੀ ਮਰਦਾਨਗੀ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਹੈ! ਸਾਡੀਆਂ ਧੀਆਂ-ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮਹਿਫ਼ੂਜ਼ ਅਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਰੱਖਣ ਲਈ, ਫ਼ੋਕੀ ਸ਼ੁਹਰਤ ਪਾਸੇ ਰੱਖ ਕੇ ਦਾਜ ਦੀ ਕਾਲ਼ੀ ਵਹੀ ਪਾੜਨੀ ਹੋਵੇਗੀਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਅਮੀਰ ਬਾਪ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਧੀਆਂ ਦੇ ਬਾਪ ਤੁਹਾਡੇ ਬਾਪ ਜਿੰਨੀ ਧਗੇੜ ਝੱਲਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦੇ ਹੋਣ? ਸਮੇਂ ਦੀ ਨਬਜ਼ ਤੁਹਾਡੇ ਹੱਥ ਹੈ!

Tuesday, July 28, 2009

ਗਿਆਨੀ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ - ਲੇਖ

ਜਦੋਂ ਮੈਨੂੰ ਪੂਰੇ ਯਾਰ੍ਹਾਂ ਸੌ ਦਾ ਘਾਟਾ ਪਿਆ

ਲੇਖ

ਸੱਠਵਿਆਂ ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ, ਮੇਰੇ ਵਾਪਾਰੀ ਮਿੱਤਰ, ਸ. ਪ੍ਰਦੁਮਨ ਸਿੰਘ ਨੇ, ਸ. ਕੁਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤਲਵਾੜ, ਸ. ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਸਚਦੇਵਾ, ਸ. ਗੁਰਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਆਦਿ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੀ ਮਹਿਫ਼ਲ ਸਮੇ, ਇਕ ਵਾਰਤਾ ਇਉਂ ਸੁਣਾਈ:

............

ਇਕ ਵਾਪਾਰੀ ਦੂਜੇ ਵਾਪਾਰੀ ਮਿੱਤਰ ਕੋਲ਼ ਗੱਪ-ਸ਼ੱਪ ਮਾਰਨ ਲਈ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਅੱਗੋਂ ਮੂੰਹ ਲਟਕਾਈ, ਅਫ਼ਸੋਸਨਾਕ ਜਿਹੀ ਮੁਦਰਾ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਦਿਸਿਆਕੀ ਹੋਇਆ ਸੱਜਣਾ, ਇਉਂ ਮੂੰਹ ਲਟਕਾਈ ਬੈਠਾ ਏਂ, ਜਿਵੇਂ ਹੁਣੇ ਹੁਣੇ ਕੁੜੀ ਦੱਬ ਕੇ ਆਇਆ ਹੁੰਨਾਂ!ਕੀ ਦੱਸੀਏ ਯਾਰ, ਇਸ ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਹ ਹਜ਼ਾਰ ਦਾ ਘਾਟਾ ਪੈ ਗਿਆਹਲਾ, ਫਿਰ ਤਾਂ ਬੜੀ ਮਾੜੀ ਗੱਲ ਹੋਈਤੂੰ ਤਾਂ ਵਾਪਾਰਕ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚ ਬੜਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਏਂ; ਕਦੀ ਧੋਖਾ ਨਹੀ ਖਾਧਾਫਿਰ ਇਹ ਕੀ ਭਾਣਾ ਵਰਤ ਗਿਆ?” ਆਉਣ ਵਾਲ਼ੇ ਮਿੱਤਰ ਨੇ ਕੁਝ ਅਫ਼ਸੋਸ ਤੇ ਕੁਝ ਹੈਰਾਨੀ ਭਰੀ ਟੋਨ ਵਿਚ, ਇਸ ਘਾਟੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਪੁੱਛਿਆਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੋ ਲੱਖ ਦਾ ਨਫ਼ਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਐਤਕਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਡੇਢ ਲੱਖ ਹੀ ਪੱਲੇ ਪਿਆਇਸ ਲਈ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਹ ਹਜਾਰ ਅਸੀਂ ਘਾਟੇ ਵਿਚ ਰਹਿ ਗਏ

----

ਇਹ ਵਾਰਤਾ ਚਾਰ ਦਹਾਕਿਆਂ ਪਿੱਛੋਂ ਹੁਣ ਯਾਦ ਆਉਣ ਦਾ ਕਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਡੇਢ ਕੁ ਮਹੀਨਾ ਸਿਡਨੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿਣ ਕਰਕੇ, ਮੈ ਆਪਣੇ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦੇ ਪੈਸੇ ਏ. ਟੀ. ਐਮ. ਮਸ਼ੀਨ ਵਿਚੋਂ ਕਢਾ ਨਾ ਸਕਿਆਵਾਪਸੀ ਤੇ ਪੈਸੇ ਵੀ ਬੈਂਕ ਵਿਚ ਜਮ੍ਹਾਂ ਸਨ ਤੇ ਬਿੱਲ ਵੀ ਬਥੇਰੇ ਮੂੰਹ ਚੁੱਕੀ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨਏ. ਟੀ. ਐਮ. ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਦਿਨ ਵਿਚ ਨਿਸਚਿਤ ਰਕਮ, ਸੱਤ ਸੌ ਡਾਲਰ ਨਾਲ਼ੋਂ ਵਧ ਨਹੀ ਕਢਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਤੇ ਬੈਂਕ ਦੀ ਬਰਾਂਚ ਘਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੀ, ਕੁਝ ਸਮੇ ਤੋਂ ਬੰਦ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਤੇ ਏ. ਟੀ. ਐਮ. ਮਸ਼ੀਨ ਵੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਪਰਲੇ ਪਾਸੇ ਕੰਧ ਵਿਚ ਜਾ ਜੜੀ ਹੈ ਬੈਂਕ ਵਾਲ਼ਿਆਂ ਨੇਓਥੋਂ ਵਾਰੀ ਵਾਰੀ ਪੈਸੇ ਕਢਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਕੇ, ਬਿੱਲਾਂ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਆਰੰਭ ਕਰ ਦਿਤਾਦੋ ਵਾਰੀਂ ਬੈਲੈਂਸ ਵਾਲ਼ੀ ਪਰਚੀ ਨਾ ਨਿਕਲ਼ੀਅਖੀਰਲੀ ਵਾਰੀ ਪੈਸੇ ਮਸ਼ੀਨ ਤੋਂ ਕਢਵਾਏ ਤਾਂ ਬੈਲੈਂਸ ਵਾਲੀ ਪਰਚੀ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿਚੋਂ ਭੁੜਕ ਕੇ ਭੁੰਜੇ ਡਿੱਗ ਪਈਮੇਰੇ ਕਾਰਡ ਤੇ ਪੈਸੇ ਸੰਭਾਲਣ ਦੇ ਸਮੇ ਦੇ ਵਿਚ ਹੀ, ਮੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਖਲੋਤੇ ਦੋ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਨੇ, ਉਹ ਪਰਚੀ ਚੁੱਕ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਫੜਾ ਦਿੱਤੀਉਸ ਉਪਰ ਲਿਖੀ ਇਬਾਰਤ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਮੈਨੂੰ ਐਨਕ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਸੀਉਹ ਗ੍ਹੀਸੇ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਅੱਖਾਂ ਤੇ ਜੜਨ ਦੀ ਖੇਚਲ਼ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ, ਮੈ ਉਸ ਨੌਜਵਾਨ ਨੂੰ ਹੀ ਆਖਿਆ, “ਦੱਸ ਇਸ ਉਪਰ ਬਾਕੀ ਕਿੰਨੇ ਪੈਸੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ!ਉਸਨੇ ਚੌਦਾਂ ਸੌ ਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਡਾਲਰ ਦੱਸੇਚੌਦਾਂ ਸੌ ਤੋਂ ਉਪਰਲੇ ਯਾਦ ਕਰਨ ਜਾਂ ਰੱਖਣ ਦੀ ਮੈ ਲੋੜ ਨਾ ਸਮਝੀਸਿਰਫ ਚੌਦਾਂ ਸੌ ਹੀ ਯਾਦ ਰੱਖੇ

----

ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਕਈ ਗਿੱਟੀਆਂ ਗਿਣਦਾ ਰਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਸਾਢੇ ਚੌਦਾਂ ਸੌ ਡਾਲਰ ਹਨਹੁਣ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਕਾਰਜ ਤੇ ਖ਼ਰਚਿਆ ਜਾਵੇ! ਕਦੀ ਸੋਚਾਂ ਕਿ ਇਸਦੀ ਟਿਕਟ ਲੈ ਕੇ ਫਿਲਪਾਇਨ ਤੇ ਫਿਜੀ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰ ਆਵਾਂਕਦੀ ਸੋਚਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚਲੇ ਹਵਾਈ ਟਿਕਟਾਂ ਦੇ ਖ਼ਰਚ ਵਾਸਤੇ, ਬੇਟੀ ਕੋਲ਼ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਵਾ ਦਿਆਂਇਸ ਮਸਲੇ ਤੇ ਖਾਸ ਕਿਸੇ ਨਤੀਜੇ ਉੱਪਰ ਮੈ ਨਹੀ ਸੀ ਪਹੁੰਚ ਸਕਿਆਇਹ ਸੋਚਣ ਦਾ ਕਾਰਜ ਮੈ ਅੱਗੇ ਪਾ ਦਿਤਾਅਗਲੇ ਦਿਨ ਪੈਸੇ ਕਢਵਾਉਣ ਗਿਆ ਤਾਂ ਮਸ਼ੀਨ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਵਿਖਾ ਦਿਤਾ, “ਬਾਕੀ ਬਚਦੇ ਪੈਸੇ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀ ਹਨ No sufficient fund ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਮੇਰੇ ਵੱਲੋਂ ਬਟਨ ਦੱਬਣ ਵਿਚ ਕੋਈ ਕਸਰ ਰਹਿ ਗਈ ਹੋਵੇਗੀਇਸ ਲਈ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਫਿਰ ਹੋਰ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ਼ ਬਟਨ ਦੱਬੇ ਪਰ ਮਸ਼ੀਨ ਵੱਲੋਂ ਜਵਾਬ ਫਿਰ ਓਹੀਸੋਚਿਆ ਕਿ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਨੁਕਸ ਹੋਣਾ ਹੈਪੈਸੇ ਤਾਂ ਸਾਢੇ ਕੁ ਚੌਦਾਂ ਸੌ ਡਾਲਰ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹਨਅਗਲੇ ਦਿਨ ਮਾਊਂਟ ਡਰੂਟ ਜਾ ਕੇ, ਦੂਜੀ ਮਸ਼ੀਨ ਤੇ ਯਤਨ ਕੀਤਾ; ਓਥੋਂ ਵੀ ਏਹੀ ਜਵਾਬ ਮਿਲ਼ਿਆਫਿਰ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਬਲੈਕ ਟਾਊਨ ਜਾ ਕੇ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਲੱਗ ਕੇ, ਇਸ ਗੜਬੜਬਾਰੇ ਪਤਾ ਕੀਤਾਮੈਨੂੰ ਡੀਲ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੀ ਲੜਕੀ ਵੀ ਦੇਸੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਹਿੰਦੀ ਬੋਲ ਲੈਂਦੀ ਸੀਉਸਨੇ ਮੇਰਾ ਸਾਰਾ ਕੱਚਾ ਚਿੱਠਾਫੋਲ ਕੇ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਸਕਰੀਨ ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕਰ ਦਿਤਾਮੈ ਬੈਂਕ ਦੀ ਸਟੇਟਮੈਂਟ, ਮਸ਼ੀਨ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲ਼ੀ ਸਾਢੇ ਚੌਦਾਂ ਸੌ ਡਾਲਰ ਬਕਾਏ ਵਾਲੀ ਪਰਚੀ ਆਦਿ, ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਨਾਲ਼ ਲੈ ਕੇ ਗਿਆ ਸਾਂਸਿਆਣੇ ਆਖਦੇ ਨੇ ਕਿ ਜੇ ਗਿੱਦੜ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਨ ਜਾਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਵੀ ਸਾਮਾਨ ਸ਼ੇਰ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਜਿੰਨਾ ਆਪਣੇ ਨਾਲ਼ ਖੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਏਕੀ ਪਤਾ ਗਿੱਦੜ ਮਾਰਨ ਗਿਆਂ ਨੂੰ ਅੱਗੋਂ ਸ਼ੇਰ ਟੱਕਰ ਪਵੇ!

----

ਵਾਹਵਾ ਚਿਰ ਮਗ਼ਜ਼ ਖਪਾਈ ਪਿੱਛੋਂ ਜਦੋਂ ਉਸ ਬੀਬੀ ਨੇ ਸਾਰਾ ਜੋੜ ਤੋੜ ਕਰਕੇ, ਮੈਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਇਸ ਗੱਲੋਂ ਤਾਂ ਭਾਵੇਂ ਤਸੱਲੀ ਹੋ ਗਈ ਕਿ ਹੋਰ ਹੁਣ ਮੈਨੂੰ ਚੌਦਾਂ ਸੌ ਡਾਲਰ ਨਹੀ ਮਿਲ਼ਨੇ ਤੇ ਬਾਕੀ ਮੇਰੇ ਹਿਸਾਬ ਵਿ ਤਿੰਨ ਸੌ ਕੁਝ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ ਹਨ ਪਰ ਇਕ ਸ਼ੰਕਾ ਫਿਰ ਵੀ ਰਹਿ ਗਈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਮੈ ਚੌਵੀ ਸੌ ਕੁੱਲ ਵਿਚੋਂ, ਇੱਕੀ ਸੌ ਕਢਵਾ ਚੁੱਕਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਫਿਰ ਮਸ਼ੀਨ ਨੇ ਸਾਢੇ ਚੌਦਾਂ ਸੌ ਸੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਡਾਲਰ ਮੇਰੇ ਅਕਾਊਂਟ ਵਿਚ ਬਾਕੀ ਹੋਣੇ ਕਿਉਂ ਦਰਸਾਏ! ਚਾਹੀਦੇ ਇਹ ਤਿੰਨ ਸੌ ਕੁਝ ਹੀ ਸਨਮੇਰੇ ਮੁੜ ਮੁੜ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣ ਤੇ ਉਸਨੇ ਮੇਰੀ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲ਼ੀ ਪਰਚੀ ਗਹੁ ਨਾਲ਼ ਵੇਖ ਕੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਪਰਚੀ ਦੱਸਦੀ ਏ ਕਿ ਮੈ ਪੰਜ ਸੌ ਕਢਵਾਏ ਨੇ ਪਰ ਮੈ ਤਾਂ ਪੰਜ ਕਢਵਾਏ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਨਤਿੰਨੇ ਵਾਰ ਸੱਤ ਸੱਤ ਸੌ ਹੀ ਕਢਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ਸਾਂਫਿਰ ਇਸ ਪਰਚੀ ਉਪਰ ਕਾਰਡ ਨੰਬਰ ਹੋਰ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਤੇ ਮੇਰਾ ਕਾਰਡ ਨੰਬਰ ਹੋਰ ਹੈ

----

ਸੋਚ ਸੋਚ ਕੇ ਅਖੀਰ ਇਸ ਨਤੀਜੇ ਤੇ ਪੁਜੇ ਕਿ ਉਸ ਨੌਜਵਾਨ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਡਿੱਗੀਆਂ ਪਰਚੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਪਰਚੀ ਚੁੱਕ ਕੇ, ਮੇਰੀ ਸਮਝ ਕੇ, ਮੈਨੂੰ ਫੜਾ ਦਿਤੀਇਹ ਪਰਚੀ ਮੇਰੀ ਨਾ ਹੋ ਕੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਸੀ ਤੇ ਉਸਦਾ ਬੈਲੈਂਸ ਹੀ ਚੌਦਾਂ ਸੌ ਕੁਝ ਡਾਲਰ ਸੀ

ਮੈ ਸਾਢੇ ਚੌਦਾਂ ਸੌ ਡਾਲਰ ਦਾ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਮਾਲਕ ਸਮਝ ਕੇ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਖ਼ਰਚ ਕਰਨ ਦੀ ਵਿਉਂਤ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਵਿਚ ਸਾਂ ਪਰ ਉਹ ਹੈ ਈ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇ ਸਨ

ਵਾਹ ਓਇ ਕਰਮਾਂ ਦਿਆ ਬਲੀਆ

ਰਿਧੀ ਖੀਰ ਤੇ ਬਣ ਗਿਆ ਦਲੀਆ

ਆਖ਼ਿਰ ਸਬਰ ਕਰਕੇ ਹੀ ਬੈਠਣਾ ਪਿਆਇਉਂ ਉਸ ਵਾਪਾਰੀ ਵਾਂਗ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਯਾਰ੍ਹਾਂ ਸੌ ਡਾਲਰ ਦਾ ਘਾਟਾ ਪੈ ਗਿਆਉਸ ਨੌਜਵਾਨ ਵੱਲੋਂ, ਮੇਰੇ ਸਤਿਕਾਰ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਮੇਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦਾ ਇਹ ਤਾਂ ਲਾਭ ਹੋਇਆ ਈ ਕਿ ਮੈ ਚਾਰ ਕੁ ਦਿਨ ਤੱਕ ਚੌਦਾਂ ਸੌ ਡਾਲਰ ਦਾ ਮਾਲ਼ਕ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਫੁੱਲਿਆ ਫਿਰਦਾ ਰਿਹਾਸੋਚ ਵਿਚ ਆਇਆ ਕਿ ਕੀ ਹੋਇਆ ਜੇ ਮੈਨੂੰ ਪੂਰੇ ਯਾਰ੍ਹਾਂ ਸੌ ਡਾਲਰਾਂ ਦਾ ਘਾਟਾ ਪੈ ਗਿਆ ਤਾਂ; ਏਨੇ ਪੈਸਿਆਂ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੋਣ ਦੀ ਚਾਰ ਦਿਨ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਤਾਂ ਮਾਣ ਹੀ ਲਈ ਨਾ!