ਆਰਸੀ ਰਿਸ਼ਮਾਂ ਤੇ ਨਵੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ....

ਤੁਹਾਡੇ ਧਿਆਨ ਹਿੱਤ

ਆਰਸੀ ਰਿਸ਼ਮਾਂ ਤੇ ਪੋਸਟ ਕੀਤੇ ਲੇਖਾਂ 'ਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਵਿਚਾਰ ਸਬੰਧਿਤ ਲੇਖਕ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧ 'ਚ ਆਈਆਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਲਈ, ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਅਤੇ ਜਵਾਬਦੇਹ ਹੋਵੇਗਾ। ਆਰਸੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦਾ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸ਼ੁਕਰੀਆ।

Saturday, February 18, 2012

ਸੁਖਿੰਦਰ - ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ – ਲੇਖ – ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ

ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ

ਨਵੀਂ ਚੇਤਨਾ ਅਤੇ ਪੁਰਾਤਨ ਕਾਵਿ ਰੂਪਾਂ ਦਾ ਸੁਮੇਲ


ਲੇਖ ਭਾਗ - ਪਹਿਲਾ


( ਦੋਸਤੋ! ਮੈਂ ਇਕ ਗੱਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਸੁਖਿੰਦਰ ਜੀ ਵਾਕ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ 'ਤੇ ਡੰਡੀ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਬਿੰਦੀ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦੇ ਨੇ, ਤੇ ਆਰਸੀ ਨੂੰ ਲਿਖਤਾਂ ਭੇਜਣ ਸਮੇਂ ਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਰੱਖਦੇ ਨੇ ਕਿ ਡੰਡੀ ਹੀ ਲਗਾਈ ਜਾਵੇ, ਪਰ ਐਤਕੀਂ ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਵਿੱਸਰ ਗਏ ਤੇ ਡੰਡੀਆਂ ਦੀਆਂ ਜਗ੍ਹਾ ਬਿੰਦੀਆਂ ਹੀ ਲਗਾ ਗਏ ਨੇ...ਮੇਰੇ ਕੋਲ਼ ਏਨੀ ਐਡਿਟਿੰਗ ਲਈ ਵਕ਼ਤ ਨਹੀਂ ਹੈ...ਸੋ ਇਹ ਲੇਖ ਬਿੰਦੀਆਂ ਸਹਿਤ ਹੀ ਪੋਸਟ ਕਰ ਰਹੀ ਹਾਂ ਜੀ....ਅਦਬ ਸਹਿਤ...ਤਨਦੀਪ )
*******


ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਇੱਕ ਨਿਵੇਕਲੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ. ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਪਰਾ-ਆਧੁਨਿਕ ਸਮਿਆਂ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਪੁਰਾਤਨ ਕਾਵਿ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ. ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਕਈ ਵਾਰੀ ਪੌਪ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਵੀ ਅਹਿਸਾਸ ਜਗਾਂਦੀ ਹੈ. ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਪੌਪ ਗਾਇਕ ਸਤਿੰਦਰ ਸਰਤਾਜ ਕੁਝ ਅਜਿਹੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਹੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਆਪਣੀ ਗਾਇਕੀ ਵਿੱਚ, ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ, ਦੇਸ-ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ. ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਇਸ ਗੱਲ ਵੱਲੋਂ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਲੋਕ-ਗਾਇਕੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਰਹੇ. ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਕਿੱਸਾ-ਕਾਵਿ ਅਤੇ ਸੂਫੀ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਰਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕਾਫੀਆਂ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਵਿਧੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ. ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਨੂੰ ਮੰਚ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ. ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਪੜ੍ਹਨ ਨਾਲੋਂ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਨਾਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੀ ਹੈ. ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਪੂਰਨ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਨ ਤਾਂ ਪਾਠਕਲਈ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨ ਹੀ ਸਰੋਤੇਲਈ ਹੀ. ਇਹ ਸ਼ਾਇਰੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਹੈ. ਜੋ ਕਿ ਨਵੀਂ ਚੇਤਨਾ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਵੀ ਆਨੰਦ ਮਾਨਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ. ਪੱਛਮੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਤਜਰਬੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ. ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਿੱਪ ਹਾਪ’, ‘ਰੈਪਸੰਗੀਤ ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਮ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ. ਕੁਝ ਲੋਕ ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਵੱਲੋਂ ਵਰਤੀ ਗਈ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਕਈ ਵਾਰੀ ਭੁਲੇਖਾ ਖਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਸ਼ਾਇਰੀ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦੀ ਰੁਦਨ ਵਾਲੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਮੁਹਾਂਦਰੇ ਵਾਲੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਹੈ. ਨਿਰਸੰਦੇਹ, ਇਹ ਸ਼ਾਇਰੀ ਰੁਦਨ ਵਾਲੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਨਹੀਂ. ਇਹ ਸ਼ਾਇਰੀ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਮੁਹਾਂਦਰੇ ਵਾਲੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਹੈ. ਇਸ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਮੁਹਾਂਦਰਾ ਪਾਸ਼, ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਦਿਲ, ਸੰਤ ਰਾਮ ਉਦਾਸੀ, ਡਾ. ਜਗਤਾਰ ਜਾਂ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਰਗਾ ਹੀ ਹੈ.



ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਪਿੱਠ-ਭੂਮੀ ਦੇ ਤਹਿਖਾਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਤਰਨਾ ਪਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਪਵੇਗਾ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਉਹ ਕਿਹੜੀਆਂ ਹਕੀਕਤਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਉਹ ਖਹਿ ਕੇ ਲੰਘਿਆ. ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਉਹ ਕਿਹੜੇ ਰਾਹ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਤੁਰ ਕੇ ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਪੂਰਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ. ਸਾਡੇ ਸਮਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਹਕੀਕਤ ਹੈ: ਔਰਤ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ’. ਘਰ, ਪਰਿਵਾਰ, ਸਮਾਜ, ਸਭਿਆਚਾਰ, ਧਰਮ, ਰਾਜਨੀਤੀ - ਹਰ ਜਗਾਹ ਹੀ ਔਰਤ ਨਾਲ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ. ਉਸ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਦਰੜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ. ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਉਸ ਉੱਤੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ. ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸਾਡੇ ਅਨੇਕਾਂ ਚਰਚਿਤ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਔਰਤ ਨੂੰ ਦੁਰਕਾਰਿਆ. ਕਵੀ ਤੁਲਸੀ ਦਾਸ ਨੇ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਨੂੰ ਜਾਨਵਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਪੀਲੂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਖੁਰੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੱਤਵਰਗੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਔਰਤ ਨੂੰ ਅਪਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ. ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਔਰਤ ਦਾ ਨਿਰਾਦਰ ਕੀਤਾ. ਪਰ ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਔਰਤ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਬੋਲਦਾ ਹੈ. ਉਸ ਨੂੰ ਔਰਤ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੈ. ਔਰਤ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਕਈ ਵਾਰੀ ਉਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਉਰਦੂ ਸ਼ਾਇਰ ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ ਦੀ ਇੱਕ ਬਹੁ-ਚਰਚਿਤ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਵੀ ਯਾਦ ਤਾਜ਼ਾ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ. ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ ਔਰਤ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤ ਨੇ ਮਰਦਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਨਾ-ਸ਼ੁਕਰੇ ਮਰਦਾਂ ਨੇ ਔਰਤ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਣ ਲਈ ਹਰ ਕੋਝੇ ਤੋਂ ਕੋਝੇ ਯਤਨ ਕੀਤੇ. ਪੇਸ਼ ਹਨ ਔਰਤ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੁਆਂਦੀਆਂ ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਜਿੰਦੇ ਨੀਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਉਦਾਹਰਣਾਂ :



1.


ਜਿੰਦੇ ਨੀ ! ਕੀ ਖੇਡਾਂ ਹੋਈਆਂ


ਪਿਓ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਪੈਰੀਂ ਪੈ ਕੇ


ਮਾਵਾਂ ਧੀਆਂ ਰੋਈਆਂ


ਜਿੰਦੇ ਨੀ ! ਕੀ ਖੇਡਾਂ ਹੋਈਆਂ


2.


ਜਿੰਦੇ ਨੀ ! ਤੇਰੇ ਜੀਵਨ ਮਾਪੇ


ਆਪੇ ਹੱਥੀਂ ਡੋਲੀ ਚਾੜ੍ਹਨ


ਆਪੇ ਕਰਨ ਸਿਆਪੇ


ਜਿੰਦੇ ਨੀ ! ਤੇਰੇ ਜੀਵਨ ਮਾਪੇ


3.


ਜਿੰਦੇ ਨੀ ! ਕੀ ਹੋਣੀਆਂ ਹੋਈਆਂ


ਇਸ਼ਕੇ ਦੇ ਘਰ ਰਹਿ ਕੇ ਅੱਖੀਆਂ


ਨਾ ਹੱਸੀਆਂ ਨਾ ਰੋਈਆਂ


ਜਿੰਦੇ ਨੀ ! ਕੀ ਹੋਣੀਆਂ ਹੋਈਆਂ


ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਆਪਣੀ ਨਜ਼ਮ ਜਿੰਦੇ ਨੀਵਿੱਚ ਔਰਤ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਔਰਤ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਹੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ: ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਮਾਵਾਂ, ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਪਤੀ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਹੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ; ਮਾਪੇ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਲ਼-ਪਲ਼ੋਸ ਕੇ ਜਵਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਧੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਉੱਤੇ ਇਹੀ ਮਾਪੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਸੰਕੋਚ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ; ਬੜੇ ਚਾਵਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਮਹਿਬੂਬ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਦੇ ਬੰਧਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੱਝ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹੀ ਮਹਿਬੂਬ ਇਤਨਾ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਰਕ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ. ਅਜਿਹੇ ਨਰਕ ਵਿੱਚ ਫਸੀ ਪਤਨੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਫਸ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੋਂ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨ ਤਾਂ ਉਹ ਸਹਿਜ ਨਾਲ ਜੀ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨ ਹੀ ਕਿਸੀ ਅੱਗੇ ਅਜਿਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਦੁੱਖ ਹੀ ਰੋ ਸਕਦੀ ਹੈ.



ਔਰਤ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਬਾਰੇ ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਸੁਫ਼ਨੇ ਰਹਿ ਗਏ ਕੋਰੇਅਤੇ ਬੋਲੀ ਪੰਧ ਕਰੇਂਦੀ ਯਾਰਦੀਆਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਪਾਠਕ / ਸਰੋਤੇ ਦਾ ਉਚੇਚਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੀਆਂ ਹਨ. ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਵੀ ਔਰਤ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ:


1.


ਅਸੀਂ ਸਈਆਂ ਨੈਣਾਂ ਵਾਲੀਆਂ


ਸਾਨੂੰ ਜੋਇਆ ਅੰਨ੍ਹੇ ਹਾਲੀਆਂ


ਮਨ ਖੋਭੇ ਸੱਧਰਾਂ ਗਾਲੀਆਂ


ਸਾਡਾ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕੁਠਾਲੀਆਂ


ਖਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਗਾਂ ਬਾਲੀਆਂ


ਦਿਲ ਗੁੰਨ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਕੁਨਾਲੀਆਂ



ਇਹ ਔਂਤਰ ਜਾਣੇ ਸਮੇਂ ਨੇ


ਸਾਹ ਬਰਫ਼ਾਂ ਵਾਂਗੂੰ ਖੋਰੇ


ਸਾਡੇ ਸੁਫ਼ਨੇ ਰਹਿ ਗਏ ਕੋਰੇ


2.


ਰੂਹ ਖਸਮਾਂ ਲਿਤਾੜੀ ਐਸੀ


ਧੀਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਹਿੱਲ ਗਏ



ਪੁੱਤ ਜਮੈ ਜੀ ਧੀਆਂ ਨੇ ਇਸੇ


ਝੱਲੀਆਂ ਦੀ ਥੁੜ ਨਾ ਰਹੀ


*****
(ਲੇਖ ਦਾ ਦੂਜਾ ਭਾਗ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਹੇਠਲੀ ਪੋਸਟ ਵੇਖੋ ਜੀ
ਸ਼ੁਕਰੀਆ)




ਸੁਖਿੰਦਰ - ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ – ਲੇਖ – ਭਾਗ ਦੂਜਾ

ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ

ਨਵੀਂ ਚੇਤਨਾ ਅਤੇ ਪੁਰਾਤਨ ਕਾਵਿ ਰੂਪਾਂ ਦਾ ਸੁਮੇਲ


ਲੇਖ ਭਾਗ - ਦੂਜਾ


(ਲੇਖ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਭਾਗ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਉਪਰਲੀ ਪੋਸਟ ਵੇਖੋ ਜੀ ਸ਼ੁਕਰੀਆ)


*******


ਅਨਜੋੜ ਵਿਆਹਾਂ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤੀ / ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪਤੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਹੀ ਪਤਨੀਆਂ ਉਪਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿੱਤ ਛਪਦੀਆਂ ਹਨ; ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਛਪਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਤਨੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਪਤੀਆਂ ਨਾਲ ਜ਼ਿਆਦਤੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ. ਅਜਿਹੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਰਹੀਆ ਹਨ ਕਿ ਕੁਝ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਤਨੀਆਂ ਆਪਣੇ ਪਤੀਆਂ ਦੀ ਨਿੱਤ ਮਾਰ-ਕੁਟਾਈ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ. ਪਰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਵਧੇਰੇ ਨਹੀਂ.



ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਆਪਣੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਬਾਰੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਛੇੜਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਪਾਸਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਨਵੇਂ ਗਿਆਨ-ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਜੁੜ ਰਿਹਾ ਹੈ; ਪਰ ਤੀਜੀ ਦੁਨੀਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਅਸੀਂ ਅਜੇ ਵੀ ਸਮਾਂ ਵਿਹਾ ਚੁੱਕੀਆਂ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਜੰਗਾਲੀ ਬੈਠੇ ਹਾਂ. ਪ੍ਰਵਾਰ / ਸਮਾਜ / ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਤ੍ਰਾਸਦੀਆਂ ਦਾ ਮੂਲ ਕਾਰਨ ਵੀ ਸਾਡਾ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨਾਲ ਮੋਹ ਹੀ ਹੈ. ਪੇਸ਼ ਹਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦੀਆਂ ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਦੀ ਨਜ਼ਮ ਚੇਤਰ ਰੰਗ ਨਰੋਏਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸਤਰਾਂ :


ਚੇਤਰ ਰੰਗ ਨਰੋਏ...ਵੇ ਲੋਕਾ !


ਚੇਤਰ ਰੰਗ ਨਰੋਏ


ਭੋਇੰ ਤੇ ਨਵੀਂ ਹਯਾਤੀ ਖਿੜ ਪਈ


ਅਸੀਂ ਮੋਏ ਦੇ ਮੋਏ


ਚੇਤਰ ਰੰਗ ਨਰੋਏ...ਵੇ ਲੋਕਾ !


ਚੇਤਰ ਰੰਗ ਨਰੋਏ



ਫੁੱਲਾਂ ਤੋਂ ਨਾ ਅੱਖ ਚਕੀਵੇ


ਚੇਤ ਮਿਲਾਪੀ ਰੁੱਤੇ


ਬਾਹਰ ਸੁਲੱਖਣਾ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹ ਆਇਆ


ਅਸੀਂ ਆਂ ਸੁੱਤਮ ਸੁੱਤੇ


ਪੁੱਠੇ ਵੇਖ ਵਤੀਰੇ ਸਾਡੇ


ਹਾਸੇ ਪਿੱਟ ਖਲੋਏ


ਚੇਤਰ ਰੰਗ ਨਰੋਏ...ਵੇ ਲੋਕਾ !


ਚੇਤਰ ਰੰਗ ਨਰੋਏ


ਲੱਗੇ ਬੂਰ ਤੇ ਫੁੱਟੀਆਂ ਲਗਰਾਂ


ਰੁੱਖਾਂ ਰੰਗ ਵਟਾਏ


ਅਸੀਂ ਨਾ ਆਪਣੇ ਜੁੱਸਿਆਂ ਉੱਤੋਂ


ਹੰਢੇ ਵਰਤੇ ਲਾਹੇ


ਖੂਹ ਤੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਵੀ ਨਾ ਭਰਿਆ


ਭਾਂਡਾ ਲੋਏ ਲੋਏ


ਚੇਤਰ ਰੰਗ ਨਰੋਏ...ਵੇ ਲੋਕਾ !


ਚੇਤਰ ਰੰਗ ਨਰੋਏ


ਨਵੇਂ ਗਿਆਨ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਲੋਅ ਨਾਲ ਜਦੋਂ ਕਿ ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਚਾਨਣ ਦਾ ਪਾਸਾਰ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ; ਪਰ ਅਸੀਂ ਤੀਜੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਲੋਕ ਅਜੇ ਵੀ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੇ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣੀ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਾਂ. ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਅਨੇਕਾਂ ਪੱਧਰਾਂ ਉੱਤੇ ਅਸੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਮਾਨਣ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ.



ਅਜੋਕੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਕਰੀ ਜਾਣ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜਿਕ / ਸਭਿਆਚਾਰਕ / ਰਾਜਨੀਤਕ / ਧਾਰਮਿਕ ਅਦਾਰਿਆਂ ਉੱਤੇ ਅਜਿਹੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਰਹਿਤ ਲੋਕ ਕਾਬਜ਼ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਹ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਵਿੱਚ ਕਦੀ ਚਾਨਣ ਦਾ ਪਾਸਾਰ ਹੋਵੇ. ਕਿਉਂਕਿ ਆਮ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਸਮਝ ਆ ਜਾਣ ਨਾਲ ਕਿ ਸਮਾਜਿਕ / ਸਭਿਆਚਾਰਕ / ਧਾਰਮਿਕ / ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਦਾਰੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਕਿਵੇਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਦਾਰਿਆਂ ਉੱਤੇ ਕਾਬਿਜ਼ ਧਿਰਾਂ ਆਪਣੀ ਮਨ-ਮਰਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਣਗੀਆਂ. ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰਿਤੀ ਆ ਜਾਣ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਸਮਝ ਆ ਜਾਵੇਗੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਦਿਨ ਰਾਤ ਹੱਡ-ਭੰਨਵੀਂ ਮਿਹਨਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਸਾਡੇ ਬੱਚੇ ਭੁੱਖੇ ਹੀ ਕਿਉਂ ਸੌਂਦੇ ਹਨ ? ਫਿਰ ਵੀ ਅਸੀਂ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦੇ ਭਾਰ ਥੱਲੇ ਹੀ ਕਿਉਂ ਦੱਬੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ? ਆਮ ਬੰਦੇ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਬੜੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਦਾ ਹੈ. ਇਸੇ ਲਈ ਹੀ ਇੱਕ ਚੇਤੰਨ ਸ਼ਾਇਰ ਹੋਣ ਵਜੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਅਤੇ ਸੰਜੀਦਗੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ. ਉਹ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦੇ ਮਾਰੇ ਅਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਸਹਿ ਰਹੇ ਆਮ ਬੰਦੇ ਦੇ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਚੋਰਾਂ ਜਾਂ ਲੁਟੇਰਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ. ਪੇਸ਼ ਹਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦੀਆਂ ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਉਦਾਹਰਣਾਂ :


1.


ਰੋਜ਼ ਦਿਹਾੜੇ, ਜੀਣਾ ਮਰਨਾ,


ਸਾਡੇ ਲੇਖੀਂ ਲਿਖਿਆ


ਵੇਲਾ ਕਿਹੜੀ ਟੋਰ ਟੁਰੀਂਦੈ,


ਇਹ ਨਾ ਸਾਨੂੰ ਦਿਖਿਆ


ਸਾਦ ਮੁਰਾਦੇ ਜੀਅ ਅਖਵਾਏ


ਬੇ ਲੱਜੇ, ਬੇ ਚੱਜੇ


ਸਾਈਂ !


ਅਸੀਂ ਇਸ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਰੱਜੇ


(ਇਸ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਰੱਜੇ)


2.


ਵੇਲੇ ਦੀ ਪਈ ਡੈਣ ਖਿਡਾਵੇ


ਚੁੱਕ ਅਸਾਨੂੰ ਕੁੱਛੇ


ਕਿਹੜਾ ਸਾਡਾ ਵਾਲੀ ਵਾਰਿਸ


ਕੌਣ ਅਸਾਨੂੰ ਪੁੱਛੇ


ਜਿਹੜੇ ਜ਼ਾਤੋਂ ਹੈਨ ਕੁਜ਼ਾਤੇ


ਉਹ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਗੱਜੇ


ਸਾਈਂ !


ਅਸੀਂ ਇਸ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਰੱਜੇ (ਇਸ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਰੱਜੇ)


3.


ਨਾ ਕੋਈ ਸੇਕ, ਨਾ ਠੰਢੀਆਂ ਹਾਵਾਂ


ਟੁਰੀਆਂ ਜਾਵਣ, ਰੁਕੀਆਂ ਸਾਹਵਾਂ


ਅੱਖੀਂ ਜੰਮੀਆਂ ਦਿਸ਼ਾ, ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ


ਅੰਧ ਗ਼ੁਬਾਰ ਚ ਲੁਕੀਆਂ ਰਾਹਵਾਂ


ਰਾਹੀਂ ਬੈਠੇ ਚੋਰ


ਬਣ ਕੇ ਹੋਰ ਦੇ ਹੋਰ


4.


ਅਸੀਂ ਲੱਖਾਂ ਏਕੜ ਬੀਜੀਏ


ਸਾਡਾ ਫਿਰ ਵੀ ਮੰਦਾ ਹਾਲ


ਸਾਡੀ ਮੱਝੀਂ ਬਾਦੀ ਹੋ ਗਈ


ਸਾਡੇ ਵਿਚ ਭੜੋਲੇ ਕਾਲ



ਸਾਡੇ ਵਿਹੜੇ ਸੁੰਨੇ ਹੋ ਗਏ


ਹਰ ਪਾਸੇ ਉਗਿਆ ਘਾਹ


ਸਾਈਂ !


ਸਾਡੀ ਉੱਜੜੀ ਝੋਕ ਵਸਾ


(ਉਜੜੀ ਝੋਕ ਵਸਾ)


*****
(ਲੇਖ ਦਾ ਤੀਜਾ ਭਾਗ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਹੇਠਲੀ ਪੋਸਟ ਵੇਖੋ ਜੀ
ਸ਼ੁਕਰੀਆ)

ਸੁਖਿੰਦਰ - ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ – ਲੇਖ – ਭਾਗ ਤੀਜਾ

ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ

ਨਵੀਂ ਚੇਤਨਾ ਅਤੇ ਪੁਰਾਤਨ ਕਾਵਿ ਰੂਪਾਂ ਦਾ ਸੁਮੇਲ


ਲੇਖ ਭਾਗ - ਤੀਜਾ


(ਲੇਖ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਭਾਗ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਉਪਰਲੀਆਂ ਪੋਸਟਾਂ ਵੇਖੋ ਜੀ ਸ਼ੁਕਰੀਆ)


*******


*******



ਆਮ ਬੰਦੇ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਇੱਥੇ ਹੀ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ. ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਭੁੱਖਾਂ ਦਾ, ਆਪਣਿਆਂ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ, ਆਪਣੀਆਂ ਲੋੜਾਂ, ਆਪਣਿਆਂ ਹੱਕਾਂ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕਰਨ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਰਾਜਨੀਤੀਵਾਨ / ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਸਮਾਜਿਕ, ਸਭਿਆਚਾਰਕ, ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂ ਉਸ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਦਹਿਸ਼ਤ ਦੀ ਬੋਲੀ ਬੋਲਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ, ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਭੜਕਾਅ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਮਾਵਾਂ, ਭੈਣਾਂ, ਧੀਆਂ ਦੇ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪ ਇਹ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਲੋਕ ਚਿਹਰਿਆਂ ਉੱਤੇ ਰੇਸ਼ਮੀ ਮੁਸਕਰਾਹਟਾਂ ਪਹਿਨ ਮੰਦਰਾਂ, ਮਸਜਿਦਾਂ, ਗਿਰਜਿਆਂ, ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੇ ਵਿਕਾਊ ਭਾਈਆਂ / ਪੰਡਿਤਾਂ / ਪਾਦਰੀਆਂ / ਮੁਲਾਣਿਆਂ ਤੋਂ ਗਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਹਾਰ ਪਵਾ ਕੇ ਸਾਡੇ ਸਮਿਆਂ ਦੇ ਇਹ ਸੱਜਣ-ਠੱਗ ਰੇਡੀਓ / ਟੀਵੀ / ਇੰਟਰਨੈੱਟ / ਅਖਬਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਖਬਰਾਂ ਬਣਦੇ ਹਨ. ਸਮਾਜਿਕ / ਸਭਿਆਚਾਰਕ / ਧਾਰਮਿਕ / ਰਾਜਨੀਤਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਭਰੇ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਗੰਦਲਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਸਮਿਆਂ ਦਾ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਊ ਮੀਡੀਆ ਵੀ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਹੈ. ਪੇਸ਼ ਹਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦੀਆਂ ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੇਲੇ ਦੀ ਵਾਰ (1)’, ‘ਚੰਦਰੀ ਰੁੱਤ’, ਅਤੇ ਯਾਰ ਪ੍ਰਹੁਣੇਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਭਾਵਪੂਰਤ ਉਦਾਹਰਣਾਂ:


1.


ਕੂੜੋ ਕੂੜ ਅਖ਼ਬਾਰ, ਲਖੀਵਣ ਹੁਕਮੀ ਢੋਲੇ


ਮਾਰੂ ਥਈ ਸਰਕਾਰ, ਨਿਮਾਣਾ ਤਣੀਆਂ ਝੋਲੇ


ਪੀਹ ਕੱਟਣ ਪਰਿਵਾਰ, ਚਿਰੋਕੇ ਸੁੰਝ ਭੜੋਲੇ


ਧੁਰੋਂ ਲਿਖਾਈ ਹਾਰ, ਤੇ ਸੱਧਰ ਖਿੱਦੂ ਫੋਲੇ


ਰੂਹ ਦੇ ਹੋਣ ਵਪਾਰ ਤੇ ਸੁਫ਼ਨੇ ਮਿਧ ਮਧੋਲੇ


ਸਾਹਵਾਂ ਨੂੰ ਲੰਗਾਰ, ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਪੈ ਗਏ ਝੋਲੇ


ਹਉਕੇ ਭਰਦੀ ਨਾਰ, ਜਣੇ ਪਏ ਗਾਵਣ ਸੋਹਲੇ


ਸਾਂਵਲ ਹੱਥ ਮੁਹਾਰ, ਤੇ ਡਾਚੀ ਰੋਹੀ ਰੋਲੇ


2.


ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਕੰਬਣ,


ਧਰਤੀ ਠੰਡੀ ਠਾਰ


ਸਿਖ਼ਰ ਦੁਪਹਿਰੇ, ਰਾਤ ਦੇ ਪਹਿਰੇ,


ਪੱਤਝੜ ਜਿਹੀ ਬਹਾਰ


ਕੂੰਜਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਅੰਬਰਾਂ ਉੱਤੇ,


ਗਿਰਝਾਂ ਬੰਨ੍ਹੀ ਡਾਰ


ਰੂਹ ਦੀ ਧੂਣੀ ਮਿਰਚਾਂ ਧੂੜੇ,


ਨਿੱਤ ਹੋਣੀ ਦੀ ਵਾਰ


ਵੇਲੇ ਦੀ ਕੰਧ ਹੇਠਾਂ ਆ ਗਏ, ਜੀਵਨ ਦੇ ਦਿਨ ਚਾਰ


3.


ਰੱਤਾਂ ਪੀਵਣ ਵਾਲੜੇ


ਅੱਜ ਮੋਹਰੀ ਹੋ ਗਏ


ਰਾਤੀਂ ਨੀਂਦ ਉਨੀਂਦਰਾ


ਸਾਹ ਚੋਰੀ ਹੋ ਗਏ



ਹੁਣ ਤੱਕ ਵਿਚਾਰੇ ਗਏ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਵੀ ਅਨੇਕਾਂ ਮਹੱਤਵ-ਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਛੇੜਿਆ ਹੈ. ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਰਾਜਨੀਤੀਵਾਨਾਂ ਦਾ ਦੋਗਲਾਪਨ ਅਤੇ ਇੰਡੀਆ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਆਪਸੀ ਸਬੰਧ ਵਧੇਰੇ ਮਹੱਤਵਸ਼ੀਲ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨ. ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਹਿੰਦ-ਪਾਕਿ ਦੇ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਭੁਤ, ਭਵਿੱਖ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ. 1947 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਇਕੱਠਿਆਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਜੰਗ ਲੜੀ. ਪਰ ਚਲਾਕ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ ਜਾਣ ਲੱਗਿਆਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਧੜਿਆਂ / ਦੋ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਗਏ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਲਈ ਨਫ਼ਰਤ ਦੀ ਅੱਗ ਦੇ ਭਾਂਬੜ ਬਾਲ ਗਏ. ਉਹੀ ਲੋਕ ਜੋ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢਣ ਲਈ ਤਲਵਾਰਾਂ, ਬਰਛੇ, ਬੰਦੂਕਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰੀ ਬੈਠੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਮੋਢੇ ਨਾਲ ਮੋਢਾ ਜੋੜਕੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਜੰਗ ਲੜ ਰਹੇ ਸਨ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਮਕਾਰੀ ਭਰੀਆਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਫਸ ਕੇ ਹਿੰਦੂ, ਸਿੱਖ, ਮੁਸਲਮਾਨ, ਈਸਾਈ ਬਣ ਕੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਗਲੇ ਵੱਢਣ ਲੱਗੇ, ਸੰਗੀ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮਾਵਾਂ / ਧੀਆਂ / ਭੈਣਾਂ / ਪਤਨੀਆਂ ਦੇ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਰਨ ਲੱਗੇ, ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗਾਂ ਲਗਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਾੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਕਰਨ ਲੱਗੇ. ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਹੋਈ ਇਸ ਕਤਲੋਗਾਰਤ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ / ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਹਿੰਦੂਆਂ / ਸਿੱਖਾਂ / ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ / ਈਸਾਈਆਂ ਨੇ 10 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ ਕਰਕੇ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੇ ਅੰਬਾਰ ਲਗਾ ਦਿੱਤੇ. ਭਾਰਤ ਦੀ ਹੋਈ ਇਸ ਵੰਡ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ. ਇੱਕ ਨੂੰ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ. ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਦਾ ਸਬੰਧ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਂਤ ਹੈ. ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਮੁਸਲਮਾਨ ਧਰਮ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ / ਸਭਿਆਚਾਰਕ / ਰਾਜਨੀਤਕ / ਆਰਥਿਕ / ਧਾਰਮਿਕ ਅਸੂਲਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਚਲਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ. ਪਰ ਹੋਇਆ ਸਭ ਕੁਝ ਇਸਦੇ ਉਲਟ. ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਤਾਂ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਫੌਜੀ ਜਰਨੈਲ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਦੀ ਵਾਗਡੋਰ ਸੰਭਾਲਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵੀ ਬਣੀਆਂ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਵਾਹਦਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਬਹੁਤੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਕੋਈ ਲੋਕ-ਪੱਖੀ ਕੰਮ ਨਾ ਕਰ ਸਕੀਆਂ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਜ਼ੋਰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ, ਮੁੜ ਜੰਗ ਦੀ ਭੱਠੀ ਵਿੱਚ ਝੋਕਣ ਲਈ ਹੀ ਲਗਾਂਦੇ ਰਹੇ. ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਹਾਲਾਤ ਹੋਰ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਗੜੇ ਹੋਏ ਹਨ. ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨ ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਵਾਦੀ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦਾਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣ ਦਿੱਤੀ. ਉਹ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੀ ਡਰ ਦੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਮਸ਼ੀਨ ਗੰਨਾਂ ਨਾਲ ਗੋਲੀਆਂ ਦੀ ਵਰਖਾ ਕਰਕੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਕਿਸੀ ਵੀ ਬਿਲਡਿੰਗ ਜਾਂ ਅਦਾਰੇ ਨੂੰ ਡਾਇਨਾਮਾਈਟ ਨਾਲ ਧਮਾਕਾ ਕਰਕੇ ਡੇਗ ਸਕਦੇ ਹਨ. ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਲਈ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਦੋਗਲੇ ਕਿਰਦਾਰ ਵਾਲੇ ਰਾਜਨੀਤੀਵਾਨ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ. ਜੋ ਕਿ ਜਨਤਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਤਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਵਾਦੀ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਅੰਦਰਖਾਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਯਾਰੀਆਂ ਪਾ ਕੇ ਰੱਖਦੇ ਹਨ. ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਇਸ ਨੁਕਤੇ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਨਜ਼ਮ ਜਿੰਦੇ ਨੀਵਿੱਚ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਉਭਾਰਦਾ ਹੈ:


ਜਿੰਦੇ ਨੀ ! ਕੀ ਲੱਛਣ ਤੇਰੇ


ਫਨੀਅਰ ਨਾਲ ਯਰਾਨੇ ਵੀ ਨੇ


ਜੋਗੀ ਵੱਲ ਵੀ ਫੇਰੇ


ਜਿੰਦੇ ਨੀ ! ਕੀ ਲੱਛਣ ਤੇਰੇ



ਜਿੰਦੇ ਨੀ ! ਕੀ ਸਾਕ ਸਹੇੜੇ


ਇੱਕ ਬੁੱਕਲ ਵਿੱਚ ਰਾਂਝਣ ਮਾਹੀ


ਦੂਜੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਖੇੜੇ


ਜਿੰਦੇ ਨੀ ! ਕੀ ਸਾਕ ਸਹੇੜੇ



ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਕਰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਤਰੱਕੀਪਸੰਦ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤਾਕਤਾਂ ਦੀ ਵੀ ਹਕੀਕਤ ਇਹ ਰਹੀ ਕਿ ਉਹ ਵੀ ਅੰਦਰਖਾਤੇ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਵਾਦੀ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਨੂੰ ਹੀ ਹਵਾ ਦਿੰਦੀ ਰਹੀ. ਸ਼ਾਇਦ ਇਸੀ ਕਾਰਨ ਹੀ ਰਾਜਗੱਦੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠਣ ਵੇਲੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਲੈਣ ਲਈ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਲੋਕ-ਪੱਖੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਜੋ ਵਾਹਦੇ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਉਹ ਪੂਰੇ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਤੋਂ ਲੱਥ ਗਏ. ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਵੀ ਇਸ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਭਲੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਮਝਦਾ ਹੈ. ਤਾਂ ਹੀ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਨਜ਼ਮ ਪੀੜਾਂ ਵਿਕਣੇ ਆਈਆਂਵਿੱਚ ਲੋਕ-ਦਰਦ ਨੂੰ ਇੰਜ ਜ਼ੁਬਾਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ :


ਉਹ ਵੀ ਮਗਰੋਂ ਲਾਹ ਕੇ ਟੁਰ ਗਏ


ਜਿਹਨਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਾਈਆਂ


ਸੱਜਣ ਜੀ ! ਪੀੜਾਂ ਵਿਕਣੇ ਆਈਆਂ ਸਾਵੀਆਂ ਰੁੱਤਾਂ ਵਰਗੇ ਸੁਫ਼ਨੇ


ਚੀਕਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਗੁੰਨ੍ਹੇ


ਸ਼ਹਿਰ ਨੇ ਜੀਕਣ ਪੱਕੀਆਂ ਥਾਵਾਂ


ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸੁੰਨੇ



ਲਾਸ਼ਾਂ ਤੇ ਦਫ਼ਨਾਉਂਦੇ ਸੁਣਿਆਂ


ਰੂਹਾਂ ਕਿਸ ਦਫ਼ਨਾਈਆਂ !


ਸੱਜਣ ਜੀ ! ਪੀੜਾਂ ਵਿਕਣੇ ਆਈਆਂ




ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ. ਪਰ ਮੈਂ ਇਹ ਕਹਿਕੇ ਹੀ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਸਮਾਪਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹਾਂਗਾ ਕਿ ਨਿਰਸੰਦੇਹ, ਇਹ ਸ਼ਾਇਰੀ ਨਵੇਂ ਰੁਝਾਣ ਵਾਲੀ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਹੀ ਮੁਹਾਂਦਰਾ ਹੈ. ਇਸ ਦੇ ਸਬੂਤ ਵਜੋਂ ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਰ ਦੀ ਇੱਕ ਖੂਬਸੂਰਤ ਨਜ਼ਮ ਕਾਫ਼ੀਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸਤਰਾਂ ਪੇਸ਼ ਹਨ:


ਥੱਪ ਥੱਪ ਕਰਦੇ ਬੂਟਾਂ ਹੇਠਾਂ


ਚੀਕ ਪਈਆਂ ਛਣ ਛਣੀਆਂ


ਵਾਹ ਜੀ ਵਾਹ ਕੀ ਬਣੀਆਂ


*****


ਸਮਾਪਤ



Sunday, February 12, 2012

ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸੇਖਾ – ਆਰਸੀ ‘ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਆਮਦੀਦ – ਕਹਾਣੀ – ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ

ਆਰਸੀ ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਆਮਦੀਦ

ਸਾਹਿਤਕ ਨਾਮ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸੇਖਾ

ਅਜੋਕਾ ਨਿਵਾਸ ਸਰੀ, ਕੈਨੇਡਾ

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਿਤਾਬਾਂ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਬੀਜੀ ਮੁਸਕਰਾ ਪਏ ਪਹਿਲਾ ਐਡੀਸ਼ਨ ੨੦੦੬ ਤੇ ਦੂਜਾ ੨੦੧੧ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ।


-----
ਦੋਸਤੋ! ਸਰੀ, ਕੈਨੇਡਾ ਵਸਦੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸੇਖਾ ਜੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਮੈਂ ਡੈਡੀ ਜੀ ਬਾਦਲ ਸਾਹਿਬ ਕੋਲ਼ੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਸੁਣੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਚੰਦ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਨੂੰ ਇਕ ਸਮਾਗਮ ਦੌਰਾਨ ਬੈੱਲ ਸੈਂਟਰ
ਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮਿਲ਼ਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲ਼ਿਆ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਆਰਸੀ ਬਲੌਗ ਵੇਖਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ( ਉਹਨੀਂ ਦਿਨੀਂ ਆਰਸੀ ਨੂੰ ਮੇਰੀ ਘੌਲ਼ ਕਰਕੇ ਅਪਡੇਟ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ) ਨਾਲ਼ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਵੀ ਬਲੌਗ ਅਪਡੇਟ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ਼ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਵਾਉਣਗੇ। ਵਾਅਦਾ ਪੁਗਾਉਂਦਿਆਂ, ਅੱਜ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਲਿਖੀ ਇਕ ਬੇਹੱਦ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਕਹਾਣੀ ਗਿਫ਼ਟ ਘੱਲ ਕੇ ਆਰਸੀ ਸਾਹਿਤਕ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ਼ ਪਹਿਲੀ ਸਾਹਿਤਕ ਸਾਂਝ ਪਾਈ ਹੈ। ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ਆਮਦੀਦ ਆਖਦਿਆਂ, ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਆਰਸੀ ਰਿਸ਼ਮਾਂ ਦੀ ਅੱਜ ਦੀ ਪੋਸਟ
ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਰਹੀ ਹਾਂ ਤੇ ਆਸ ਕਰਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਵੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਵਾਉਂਦੇ ਰਹਿਣਗੇ...ਨਾਲ਼ ਹੀ ਏਨੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ 'ਤੇ ਦਿਲੀ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹਾਂ.....ਅੱਲਾਹ ਕਰੇ ਜ਼ੋਰੇ ਕਲਮ ਔਰ ਜ਼ਿਆਦਾ.....ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਕਰੀਆ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਜੀਓ..ਜੀ ਆਇਆਂ ਨੂੰ ਜੀ ।
ਅਦਬ ਸਹਿਤ
ਤਨਦੀਪ
*********


ਗਿਫ਼ਟ

ਕਹਾਣੀ

ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ

ਸ਼ਾਨ ਮੱਥਾ ਟੇਕ ਕੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਵਿਛੇ ਗੂੜ੍ਹੇ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਕਾਰਪੈੱਟ ਤੇ ਬੈਠ ਗਿਆਉਸ ਸਾਹਮਣੇ ਵੇਖਿਆ, ਸੁਨਹਿਰੀ ਰੰਗ ਦੀ ਪਾਲਕੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਬੈਠਾ ਭਾਈ ਜੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀਪਾਲਕੀ ਤੋਂ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਛੇ ਕੁ ਫੁੱਟ ਦੀ ਵਿੱਥ ਤੇ ਕੋਈ ਅੱਠ ਫੁੱਟ ਲੰਬੀ, ਚਾਰ ਫੁੱਟ ਚੌੜੀ ਅਤੇ ਡੇਢ ਫੁੱਟ ਉੱਚੀ ਸਟੇਜ ਬਣੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਉੱਪਰ ਸਫ਼ੈਦ ਕੱਪੜਾ ਵਿਛਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀਸਟੇਜ ਉੱਪਰ ਬੰਦ ਹਰਮੋਨੀਅਮ ਅਤੇ ਤਬਲਾ ਪਏ ਸਨਸਟੇਜ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਪੋਡੀਅਮ ਸੀ, ਜਿਸ ਉੱਪਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖਾਲਸਾਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀਪਾਲਕੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਗੋਲਕ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਚਿੱਟੀ ਦਾਹੜੀ ਵਾਲਾ ਬਜ਼ੁਰਗ ਬੈਠਾ ਸੀਹਾਲ ਅੰਦਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਗੋਲਕ ਵਿੱਚ ਪੈਸੇ ਪਾ ਮੱਥਾ ਟੇਕ ਕੇ ਚਿੱਟੀ ਦਾਹੜੀ ਵਾਲੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਤੋਂ ਦੇਗ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਆਦਮੀ ਬੈਠ ਜਾਂਦੇਸ਼ਾਨ ਨੇ ਸੱਜੇ ਅਤੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵਾਲੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਤੇ ਨਿਗ੍ਹਾ ਮਾਰੀਵੀਹ ਫੁੱਟ ਉੱਚੀਆਂ ਹਲਕੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਚਾਰ ਕੁ ਫੁੱਟ ਤੇ ਛੇ ਕੁ ਇੰਚ ਚੌੜੇ ਬਾਰਡਰ ਵਿੱਚ ਗੂੜੇ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਨਾਲ ਗੁਰਮੁਖੀ ਅੱਖਰਾਂ ਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀਆਂ ਤੁਕਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਸ਼ਾਨ ਅਸਮਰੱਥ ਸੀਉਹ ਅੱਖਰਾਂ ਵੱਲ ਹੀ ਵੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਦੋ-ਢਾਈ ਸਾਲ ਦਾ ਗੋਭਲਾ ਜਿਹਾ ਬੱਚਾ ਉੱਥੋਂ ਲੰਘਦਾ-ਲੰਘਦਾ ਉਸਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਖੜੋਤਾਸ਼ਾਨ ਦਾ ਜੀਅ ਕੀਤਾ ਕਿ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਫੜ ਕੇ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਬਿਠਾ ਲਵੇਬੱਚਾ ਉਸ ਵੱਲ ਵੇਖਦਾ ਰਿਹਾ ਪਰ ਸ਼ਾਨ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਨਾ ਪਿਆਬੱਚਾ ਔਰਤਾਂ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਚਲਾ ਗਿਆਸ਼ਾਨ ਦੀ ਨਿਗ੍ਹਾ ਉਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਹੋ ਗਈਬੱਚਾ ਵਾਪਿਸ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਕੋਲ ਆ ਗਿਆ, “ਟਿਕਦਾ ਨ੍ਹੀਂ ਓਏ ਸ਼ਾਨ ਦੇ ਕੰਨੀਂ ਉਸ ਆਦਮੀ ਦੀ ਘੁਰਕੀ ਪਈਬੱਚਾ ਔਰਤਾਂ ਵੱਲ ਭੱਜ ਗਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉੱਥੋਂ ਗੋਲਕ ਵਲ ਜਾ ਕੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਮਾਰਨ ਲੱਗਾ, ਇੱਕ ਔਰਤ ਜਿਹੜੀ ਸ਼ਾਇਦ ਬੱਚੇ ਦੀ ਮਾਂ ਹੋਵੇਗੀ, ਉਸਨੂੰ ਦੋਨਾਂ ਮੋਢਿਆਂ ਤੋਂ ਪਕੜ ਉਸ ਆਦਮੀ ਵੱਲ ਘਿਰਣਾ ਭਰੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਵੇਖਦੀ ਬਾਹਰ ਵੱਲ ਚਲੀ ਗਈ ਸ਼ਾਨ ਨੀਵੀਂ ਪਾ ਕੇ ਬੈਠ ਗਿਆ, ਉਸ ਦੀ ਨਿਗ੍ਹਾ ਆਪਣੀ ਉਸ ਉਂਗਲ ਤੇ ਅਟਕ ਗਈ, ਜਿਸਦਾ ਨਹੁੰ ਦੋ ਲੋਹੇ ਦੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਕਾਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀਸ਼ਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮੋਢਿਆਂ ਚ ਖਿੱਚ ਜਿਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ


.........
ਇਹ ਖਿੱਚ ਉਹ ਉਦੋਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ
, ਜਦ ਉਸਨੂੰ ਉਹ ਸੁਪਨਾ ਆਉਂਦਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਣੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡ-ਆਕਾਰੀ ਪੂਲ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾਬਚਾਅ ਲਈ ਉਹ ਹੱਥ-ਪੈਰ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਪਰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਉਸ ਦਾ ਸਾਥ ਨਾ ਦਿੰਦੀਆਂਬਾਹਾਂ ਨੂੰ ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਕੋਈ ਖਿੱਚ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ, ਉਹ ਬਾਹਾਂ ਛਡਾਉਣ ਲਈ ਖਿੱਚੋ-ਤਾਣ ਕਰਦਾ ਡੁੱਬਦੇ-ਡੁੱਬਦੇ ਡਰ ਕੇ ਜਾਗ ਪੈਂਦਾਇਹ ਸੁਪਨਾ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਆਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਦ ਉਹ ਵੀਕ ਐਂਡ ਡੈਡੀ ਦੇ ਘਰ ਬਿਤਾ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਸੀਪਰ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦਾ ਡੈਡੀ ਗੁਰਵੀਰ ਕੈਲਗਰੀ ਮੂਵ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਹ ਸੁਪਨਾ ਫੇਰ ਵੀ ਆਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀਹੁਣ ਤਾਂ ਗੁਰਵੀਰ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਵੀ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹੋ ਗਏ ਹੋਣਗੇਪਿਛਲੀ ਵਾਰ ਜਦ ਗੁਰਵੀਰ ਵੈਨਕੂਵਰ ਆਇਆ ਸੀ, ਸ਼ਾਨ ਬਾਹਰਵੀਂ ਜਮਾਤ ਪਾਸ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਸੀਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਡਿਨਰ ਵਾਸਤੇ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਲੈ ਜਾਣ ਲਈ ਫ਼ੋਨ ਰਾਹੀਂ ਪੱਕਾ ਕਰ ਲਿਆਉਸ ਨੂੰ ਲੈਣ ਆਏ ਗੁਰਵੀਰ ਨੇ ਘਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕਾਰ ਰੋਕ ਹਾਰਨ ਵਜਾਇਆਜਦ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਹਲ ਸ਼ਾਨ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਿਆ, ਗੁਰਵੀਰ ਕਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਉਸ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀਕਾਰ ਦਾ ਇੰਜਣ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀਨੇੜੇ ਪਹੁੰਚ ਸ਼ਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਹਾਏ ਡੈਡਸ਼ਾਨ ਨੇ ਹਾਏਸ਼ਬਦ ਉੱਚੀ ਅਤੇ ਡੈਡਸ਼ਬਦ ਨੀਵੀਂ ਸੁਰ ਚ ਉਚਾਰਿਆ


ਗੁਰਵੀਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜੱਫ਼ੀ ਚ ਲੈ ਲਿਆਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਮੋਢਿਆਂ ਤੋਂ ਫੜ ਪੈਰਾਂ ਤੋਂ ਸਿਰ ਤੱਕ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਮੇਰੇ ਪੁੱਤ ਦੇ ਤਾਂ ਦਾਹੜੀ ਆ ਗਈ,” ਆਖ ਉਸ ਪੋਲਾ ਜਿਹਾ ਸ਼ਾਨ ਦੀ ਗੱਲ੍ਹ ਉੱਪਰ ਮਾਰਿਆ


ਕਾਰ ਚ ਬੈਠ ਗੁਰਵੀਰ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ, “ਕਿਹੜੇ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਚੱਲੇਂਗਾ, ਦੇਸੀ ਕਿ---?”


ਅੱਪ ਟੂ ਯੂ


ਨਹੀਂ ਤੇਰਾ ਦਿਨ ਆ ਤੇਰੀ ਮਰਜੀ ਏ


ਆਈ ਡੌਂਟ ਕੇਅਰ,” ਆਖ ਸ਼ਾਨ ਨੇ ਮੋਢੇ ਚੜ੍ਹਾਏ


ਪੰਜਾਬੀ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਚ ਪਹੁੰਚ ਗੁਰਵੀਰ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ, “ਹੁਣ ਫਿਰ ਕੀ ਕਰਨ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਹੈ?”


ਬੀ.ਸੀ.ਆਈ.ਟੀ. ਤੋਂ ਮਸ਼ੀਨਿਸਟ ਦਾ ਕੋਰਸ ਕਰਨੈ


ਤੂੰ ਹੋਰ ਪੜ੍ਹਦਾ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਜਾਂਦਾ


ਸ਼ਾਨ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ਗੁਰਵੀਰ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਤੇ ਗੱਡ ਦਿੱਤੀਆਂਗੁਰਵੀਰ ਤੋਂ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਦੀ ਤੱਕਣੀ ਦੀ ਤਾਬ ਨਾ ਝੱਲੀ ਗਈ ਹੋਵੇ, ਕਹਿੰਦਾ, “ਤੂੰ ਡਰਿੰਕ ਲੈ ਲੈਨਾਂ?”


ਮਸ਼ੀਨਿਸਟ ਮੈਨੂੰ ਠੀਕ ਲੱਗਦੈ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵਾਹ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ


ਮੈਂ ਡਰਿੰਕ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ?”


ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਪੀਂਦਾ


ਬੀਅਰ ਵੀ ਨਹੀਂ? ਮੇਰੇ ਸਾਥ ਲਈ?”


ਨਹੀਂ


ਚੱਲ ਚੰਗੈ, ਪਰ ਮੈਂ ਤਾਂ ਲਵਾਂਗਾ


ਤੇ ਫੇਰ ਸ਼ਾਨ ਉੱਸਲ ਵੱਟੇ ਜਿਹੇ ਲੈਣ ਲੱਗਾਗੁਰਵੀਰ ਨੇ ਦੋ ਕੁ ਵਾਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਜਿਵੇਂ ਸ਼ਾਨ ਕੁਝ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਉਸ ਕੁਝ ਕਹਿਣ ਲਈ ਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਉਕਸਾਇਆ ਨਾਅਖੀਰ ਸ਼ਾਨ ਨੇ ਹੌਸਲਾ ਜਿਹਾ ਕਰਕੇ ਪੁੱਛ ਹੀ ਲਿਆ, “ਡੈਡ ਤੁਸੀਂ ਮੰਮ ਨੂੰ ਡਾਈਵੋਰਸ ਕਿਓਂ ਦਿੱਤਾ”?


ਹੂੰ---- ਕਿਹੋ-ਜਿਹਾ ਸਵਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ? ਆਪਾਂ ਤਾਂ ਅੱਜ ਤੇਰੀ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਸੈਲੀਬੀਰੇਟ ਕਰਦੇ ਆਂ


ਪਲੀਜ਼ ਡੈਡ


ਸਾਡੀ ਨਹੀਂ ਬਣੀ, ਇਹਦੇ ਨਾਲੋਂ ਚੰਗਾ ਸੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਹਿੰਦੇਹੁਣ ਠੀਕ ਨਹੀਂ? ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਜਿਉਂਦੀ ਐ, ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਗੀ ਮਾਣ ਰਿਹੈਂ


ਤੇ ਤੇ ਮੈਂ ? ਆਈ ਮੀਨ ਇੱਕਠੇ ਰਹਿਣ ਦੇ ਚਾਨਸ ਨਹੀਂ ਸੀ?”


ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਟੌਲਰੇਟ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ, ਤੇਰੀ ਨਾਨੀ ਗੱਲ-ਗੱਲ ਨਾਲ ਕਨੇਡਾ ਮੰਗਵਾਉਣ ਦਾ ਤਾਅਨਾ ਮਾਰਦੀ ਸੀਤੈਨੂੰ ਪਤੈ ਇੱਥੇ ਆਪਣੇ ਲੋਕ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਸਪੌਂਸਰ ਕਰ ਕੇ ਹੀ ਆਏ ਆ, ਉਹ ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਆ ਗਏਜੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੈਨੂੰ ਸਪੌਂਸਰ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਇਹਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਗੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਂਦਾਘਰ ਚ ਉਹਦੀ ਲੋੜ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਦਖਲ ਅੰਦਾਜ਼ੀ ਸੀ, ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਉਸਨੂੰ ਪੁੱਛੇ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਕਰਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਤੇਰੇ ਦਾਦੇ-ਦਾਦੀ ਦੀ ਬਿਲਕੁਲ ਹੀ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਦੀ


ਪਰ ਮੰਮ ਕਹਿੰਦੀ ਆ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਟੈਂਡਰਡ ਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਮਝਦੇ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਡਾਈਵੋਰਸ ਹੋਇਐ


ਤੂੰ ਹੀ ਦੱਸ ਸ਼ਕਲ-ਸੂਰਤ ਜਾਂ ਪੜ੍ਹਾਈ-ਲਿਖਾਈ ਚ ਉਹ ਮੇਰੇ ਬਰਾਬਰ ਦੀ ਹੈ?”


ਫਿਰ ਤੁਸੀਂ ਵਿਆਹ ਕਿਓਂ ਕੀਤਾ ਉਸ ਨਾਲ?”


ਇਹ ਮੇਰੇ ਪੇਰੈਂਟਸ ਵੱਲੋਂ ਅਰੇਂਜਡ ਸੀ


ਤੁਸੀਂ ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ ਉਸ ਨਾਲ ਰਹੇ


ਉਹ ਦਸ-ਗਿਆਰਾਂ ਸਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਸ ਚ ਲੜਦੇ ਹੀ ਰਹੇ ਆਂਮੈਂ ਉਸ ਨਾਲ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨਾਲ ਲੜਦਾ ਰਿਹੈਂ, ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਕਿ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਉਸ ਨੂੰ ਕਬੂਲ ਲਵੇ।।


ਤੁਸੀਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਸੀ, ਜਦ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪੂਰਾ ਯਕੀਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਫਿਰ ਮੈਨੂੰ ਕਿਓਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ?”


ਇਹ ਸਭ ਅਚਨਚੇਤ ਹੀ ਹੋ ਗਿਆ


,” ਆਖ ਸ਼ਾਨ ਚੁੱਪ ਕਰ ਗਿਆ


.............


ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਬੈਠੇ ਸ਼ਾਨ ਨੇ ਉਸ ਆਦਮੀ ਵੱਲ ਵੇਖਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਝਿੜਕਿਆ ਸੀ, ਉਸਨੂੰ ਆਦਮੀ ਤੇ ਕਚੀਚੀ ਜਿਹੀ ਉੱਠੀ, ‘ਵੇਖ ਕਿਵੇਂ ਅੱਖਾਂ ਮੀਟ ਕੇ ਬੈਠਾ ਹੈ,----- ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਠ ਸੁਣਦਾ ਹੋਵੇ, ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਪਾਠ ਸੁਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਵਾਧੂ-ਘਾਟੂ ਸੋਚਣ ਨਾਲੋਂ


ਉਸ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ਮੀਚ ਕੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਪਾਠ ਸੁਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸਮਝ ਨਾ ਪਈਮੰਮ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਖਿਝ ਆਈ, ‘ਕਿਹਾ ਸੀ ਤੇਰਾ ਬਰਥਡੇਅ ਹੈ, ਆ ਕਿਤੇ ਵਧੀਆ ਜਿਹੇ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਤੋਂ ਲੰਚ ਕਰਵਾ ਲਿਆਵਾਂ ਪਰ ਉਹ ਖਿੱਚ ਕੇ ਐਥੇ ਲੈ ਆਈਕਹਿੰਦੀ ਮੇਰਾ ਬਰਥਡੇਅ ਆ ਜਿੱਥੇ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਕਰਦੈ ਉੱਥੇ ਚੱਲ, ਹੁਣ ਮੈਂ ਕੀ ਕਰਾਂ ਐਥੇ? ਉੱਠ ਕੇ ਬਾਹਰ ਚਲਾ ਜਾਵਾਂ? ਬਾਹਰ ਵੀ ਕੀ ਕਰਾਂਗਾ, ਬਾਹਰ ਤਾਂ ਸੱਚ ਬਲਦੇਵ ਅੰਕਲ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ, ਉਸ ਫੇਰ ਲੈਕਚਰ ਦੇਣ ਲੱਗ ਜਾਣਾ ਹੈਇੱਥੇ ਹੀ ਠੀਕ ਹੈਇਹ ਲੋਕ ਵੀ ਗੱਲਾਂ-ਗੱਲਾਂ ਚ ਅਗਲੇ ਦੀ ਬੇਇਜ਼ਤੀ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਆ, ਉਸ ਦਿਨ ਕਹਿੰਦਾ, ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ ਆਖੇ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ, ਵਿਆਹ ਕਿਓਂ ਨੀ ਕਰਾਉਂਦਾ? ਉਹਨੇ ਪਤਾ ਤੇਰੀ ਖਾਤਿਰ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਰੋਲ਼ ਲਈਜੀਅ ਤਾਂ ਕਰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਆਖ ਦਿਆਂ ਮਾਈਂਡ ਯੋਅਰ ਓਨਪਰ ਕਿਹਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਗਿਆਇਸੇ ਕਰਕੇ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਹੌਸਲਾ ਵਧਿਆਜੇ ਮੰਮ ਦਾ ਕਜ਼ਨ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਕਿ ਜੋ ਕੁਝ ਮਰਜੀ ਕਹਿ ਲਵੇਕਹਿੰਦਾ ਕਿਤੇ ਤੇਰਾ ਗੇਅ-ਗੂ ਆਲਾ ਚੱਕਰ ਤਾਂ ਨਹੀਂ’? ਜੀਅ ਕਰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਢਿੱਡ ਚ ਮੁੱਕੀ ਮਾਰਾਂ, ਮਾਰਨ ਨੂੰ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਵੀ ਜੀਅ ਕਰਦਾ ਸੀ---- ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਅੱਗੇ ਸਕੂਲ ਵਾਲਾ ਸੀਨ ਘੁੰਮਣ ਲੱਗਾ


..............


ਉਸ ਦਿਨ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੋਲ੍ਹਵੇਂ ਬਰਥਡੇਅ ਤੇ ਮਿਲੀ ਜੈਕਟ ਪਾ ਕੇ ਸਕੂਲ ਗਿਆ ਸੀਸਕੂਲ ਦੇ ਗਰਾਊਡ ਚ ਜਾਂਦਿਆਂ ਉਸ ਦੇ ਕੰਨੀਂ ਆਵਾਜ਼ ਪਈ, ‘ਹੇ ਅਲੋਨਰ ਨਾਈਸ ਜੈਕਟ


ਸ਼ਾਨ ਦਾ ਜੀਅ ਕੀਤਾ ਕਿ ਦੱਸੇ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਡੈਡ ਨੇ ਭੇਜੀ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਸਕੂਲ ਦੇ ਅਵਾਰਾ ਮੁੰਡੇ ਸਨਓ ਥੈਂਕਸਆਖ ਸ਼ਾਨ ਤੁਰਨ ਲੱਗਾ ਪਰ ਉਹ ਚਾਰੇ ਮੁੰਡੇ ਉਸ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਆ ਖੜ੍ਹੇ , “ਮੇਰੇ ਮਾਂ-ਪਿਓ ਤਾਂ ਐਨੀ ਮਹਿੰਗੀ ਜੈਕਟ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦੇ,” ਇੱਕ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਕਿਹਾਮੇਰੇ ਵੀ ਨਹੀਂਤਿੰਨਾਂ ਨੇ ਵਾਰੀ-ਵਾਰੀ ਕਿਹਾਫਿਰ ਇਹ ਮੁੰਡਾ ਐਨੀ ਮਹਿੰਗੀ ਜੈਕਟ ਪਹਿਨੇ ਇਹ ਤਾਂ ਇਨਸਾਫ਼ ਨਹੀਂ,” ਆਖ ਇੱਕ ਨੇ ਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਬਾਹਾਂ ਤੋਂ ਫੜ ਲਿਆਦੋ ਘਸੁੰਨ ਵੱਟ ਕੇ ਖੜ੍ਹ ਗਏਇੱਕ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਜੈਕਟ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕੁਝ ਲਿਖ ਦਿੱਤਾ ਉਹ ਹੱਸਣ ਲੱਗੇ, ਸ਼ਾਨ ਨੇ ਜੈਕਟ ਲਾਹੁਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀਜੇ ਤੂੰ ਇਹ ਲਾਹੀ ---- ਇੱਕ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਘਸੁੰਨ ਵਿਖਾਇਆਸ਼ਾਨ ਦੇ ਮਗਰ ਮਗਰ ਉਹ ਤੁਰਨ ਲੱਗੇਹੋਰ ਮੁੰਡੇ-ਕੁੜੀਆਂ ਉਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲਿਖਿਆ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੱਸਣ ਲੱਗੇਤਾਂ ਇਹਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਅਲੋਨਰ ਤੋਂ ਹੋਮੋ ਰੱਖ ਲਿਐ?” ਇੱਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਹਾਸਾ ਉੱਚੀ ਹੋ ਗਿਆਸ਼ਾਨ ਨੇ ਜੈਕਟ ਲਾਹੁਣ ਦੀ ਫਿਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀਪਰ ਘਸੁੰਨ ਵੇਖ ਉਹ ਡਰ ਗਿਆ ਅਤੇ ਵਾਸ਼ਰੂਮ ਵੱਲ ਭੱਜਿਆਪਿੱਛੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਹੱਸਣ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂਵਾਸ਼ਰੂਮ ਚ ਵੜ ਉਸ ਜੈਕਟ ਲਾਹ ਕੇ ਵੇਖੀਪਿੱਛੇ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਹੋਮੋਉਸ ਹੈਂਡ ਸੋਪ ਨਾਲ ਧੋਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਲਿਖਿਆ ਮਿਟ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰਿਹਾਉਸ ਸੋਚਿਆ ਜੈਕਟ ਗਾਰਬੇਜ ਕੈਨ ਚ ਸੁੱਟ ਦੇਵੇ ਪਰ ਕੁਝ ਸੋਚ ਉਸ ਸੁੱਟੀ ਨਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਮਲ ਮਲ ਕੇ ਮਿਟਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗਾਪ੍ਰਿਸੀਪਾਲ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਲਾ ਕੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਬਣਨਾਉਸ ਵਾਰਨਿੰਗ ਦੇ ਕੇ ਛੱਡ ਦੇਣਾ ਹੈ, ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੇਰੈਂਟਸ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਦੱਸ ਦੇਵੇਗਾਤੂੰ ਆਪਣੇ ਡੈਡ ਨੂੰ ਦੱਸ ਜਾ ਕੇ,” ਉਸ ਦੇ ਮਗਰ ਵਾਸ਼ਰੂਮ ਚ ਆਇਆ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਹਮਦਰਦੀ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਰਿਹਾ ਸੀਸ਼ਾਨ ਨੇ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਵੱਲ ਵੇਖਿਆ ਪਰ ਬੋਲਿਆ ਕੁਝ ਨਾਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਫਿਰ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ, “ਮੈਂ ਜਦੋਂ ਅੱਠਵੀਂ ਚ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ, ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਮੁੰਡਾ ਤੰਗ ਕਰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀਮੈਂ ਟੀਚਰ, ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਾਲ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਪਰ ਉਹ ਨਾ ਹਟਿਆਫਿਰ ਮੈਂ ਆਵਦੇ ਡੈਡੀ ਨੂੰ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾਉਹ ਗੈਂਗਸਟਰ ਵਾਂਗ ਡ੍ਰੈੱਸਅਪ ਹੋ ਕੇ ਸਕੂਲ ਮੂਹਰੇ ਖੜ੍ਹ ਗਿਆ ਜਦ ਮੁੰਡਾ ਬਾਹਰ ਆਇਆ, ਡੈਡੀ ਨੇ ਐਸਾ ਧਮਕਾਇਆ ਕਿ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਇੱਕ ਪਾਸੇ, ਮੇਰਾ ਦੋਸਤ ਬਣਨ ਨੂੰ ਫਿਰੇ,” ਆਖ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਚਲਾ ਗਿਆ ਪਰ ਸ਼ਾਨ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਮੰਮ ਨੇ ਜੈਕਟ ਵੇਖ ਲਈ ਤਾਂ ਕੀ ਸੋਚੇਗੀ?


ਯਾਦ ਕਰਕੇ ਸ਼ਾਨ ਦਾ ਸਾਹ ਤੇਜ਼ ਤੇਜ਼ ਚੱਲਣ ਲੱਗਾਹੋਮੋ’ ‘ਅਲੋਨਰਦੀਆਂ ਰਲ਼ਵੀਆਂ-ਮਿਲ਼ਵੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਉਸ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਚ ਗੂੰਜਣ ਲੱਗੀਆਂਹਾਂ-ਹਾਂ ਮੈਂ ਅਲੋਨਰ ਹੀ ਸਹੀ, ਕੋਈ ਮੇਰਾ ਦੋਸਤ ਕਿਓਂ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ? ਜੇ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀਆਂ, ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਕੀ ਕਸੂਰ ਹੈ? ਮੈਂ ਹਾਂ ਹੀ ਇਹੋ-ਜਿਹਾਇੱਥੇ ਭੁਚਾਲ ਕਿਓਂ ਨਹੀਂ ਆ ਜਾਂਦਾ? ਕੋਈ ਬੰਬ ਕਿਓਂ ਨਹੀਂ ਡਿੱਗ ਪੈਂਦਾ?’


.........


ਅਰਦਾਸ ਕਰਨ ਉੱਠੇ ਭਾਈ ਜੀ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਮਾਈਕ ਡਿੱਗਣ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਖੜਕਾ ਹੋਇਆਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਲੱਗਾ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਬੰਬ ਡਿੱਗਿਆ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਜਮਾਤੀਆਂ ਤੇ ਬਲਦੇਵ ਅੰਕਲ ਸਣੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਪਈਆਂ ਹੋਣਅਰਦਾਸ ਲਈ ਖੜੋਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਲੱਤ ਠੁੱਡ ਮਾਰਨ ਵਾਂਗ ਚਲਾਈ, ਜਿਵੇਂ ਬਲਦੇਵ ਅੰਕਲ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਦੇ ਮਾਰੀ ਹੋਵੇਝਟਕਾ ਜਿਹਾ ਵੱਜਣ ਕਰਕੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਚ ਆਇਆਇਹ ਮੈਂ ਕੀ ਵਾਧੂ-ਘਾਟੂ ਸੋਚੀ ਜਾਦਾਂ ਹਾਂ! ਧਿਆਨ ਹੋਰ ਪਾਸੇ ਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਨੱਕ ਚੋਂ ਆਉਂਦੇ-ਜਾਂਦੇ ਸਾਹ ਵੱਲ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗਾ


*******


ਦੂਜਾ ਭਾਗ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਹੇਠਲੀ ਪੋਸਟ ਜ਼ਰੂਰ ਵੇਖੋ ਜੀ