ਆਰਸੀ ਰਿਸ਼ਮਾਂ ਤੇ ਨਵੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ....

ਤੁਹਾਡੇ ਧਿਆਨ ਹਿੱਤ

ਆਰਸੀ ਰਿਸ਼ਮਾਂ ਤੇ ਪੋਸਟ ਕੀਤੇ ਲੇਖਾਂ 'ਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਵਿਚਾਰ ਸਬੰਧਿਤ ਲੇਖਕ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧ 'ਚ ਆਈਆਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਲਈ, ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਅਤੇ ਜਵਾਬਦੇਹ ਹੋਵੇਗਾ। ਆਰਸੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦਾ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸ਼ੁਕਰੀਆ।

Monday, November 30, 2009

ਸੁਖਿੰਦਰ - ਲੇਖ

ਪਰਾਏ ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਚੁਭਨ - ਹਰਭਜਨ ਪਵਾਰ

ਲੇਖ

ਹਰਭਜਨ ਪਵਾਰ ਕੈਨੇਡਾ ਦਾ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈਉਹ ਆਪਣਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪਿਆਸਾ ਦਰਿਆ’ (1986) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੱਛਮ ਦਾ ਜਾਲ’ (ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ), ‘ਦੁੱਖ ਸਮੁੰਦਰੋਂ ਪਾਰ ਦੇ’ (ਨਾਟਕ), ‘ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਮੰਜ਼ਿਲ’ (ਨਾਵਲ), ‘ਲੈਂਡਿਡ ਇੰਮੀਗਰੈਂਟ’ (ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ -ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ) ਅਤੇ ਐਨਦਰ ਹਨੀਮੂਨ’ (ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ -ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਸੀ

-----

ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਨਾਵਲਕਾਰ ਅਤੇ ਨਾਟਕਕਾਰ ਵਜੋਂ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹਰਭਜਨ ਪਵਾਰ ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਆਇਆਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਟਕ ਦੁੱਖ ਸਮੁੰਦਰੋਂ ਪਾਰ ਦੇਉੱਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ਬਣਾ ਕੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰਭਜਨ ਪਵਾਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਪੱਛਮ ਦਾ ਜਾਲਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਦੂਜੀ ਫਿਲਮ ਵੀ ਬਣਾਈਇਹ ਫਿਲਮਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਵੀ ਲੁਕੇ ਹੋਏ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾਉਸਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨਾ ਹੀ ਕੀਤੀ, ਬਲਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਵੀ ਆਪ ਹੀ ਲਿਖੀ, ਗੀਤ ਵੀ ਆਪ ਹੀ ਲਿਖੇ, ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਵੀ ਆਪ ਹੀ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀਰੋ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵੀ ਨਿਭਾਈਭਾਵੇਂ ਕਿ ਹਰਭਜਨ ਪਵਾਰ ਆਪਣੀਆਂ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ; ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਸਦਕਾ ਉਹ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮੋਢੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਵਾਉਣ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਿਆ

-----

ਹਰਭਜਨ ਪਵਾਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਲਾ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਮੈਂ ਉਸ ਦਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪਿਆਸਾ ਦਰਿਆਚੁਣਿਆ ਹੈਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਹੀ ਕਹਾਣੀ ਇਕ ਸੁਹਾਗ ਰਾਤ ਹੋਰਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵ-ਪੂਰਨ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਛੇੜਦੀ ਹੈਅੱਜ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਅਨੇਕਾਂ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ; ਪਰ ਹਰਭਜਨ ਪਵਾਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹਕੇ ਸਾਡੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਉਦੋਂ ਵੀ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਸੀ ਜਦੋਂ ਅੱਜ ਤੋਂ ਤਕਰੀਬਨ ਪੱਚੀ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ, 1986 ਵਿੱਚ, ਹਰਭਜਨ ਪਵਾਰ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪਿਆਸਾ ਦਰਿਆਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ ਵੱਟੇ-ਸੱਟੇ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਲਈ ਸਪਾਂਸਰ ਕਰਨਾਵੱਟੇ-ਸੱਟੇ ਵਿੱਚ ਆਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰੀ ਅਨੇਕਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਵਿਗੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ - ਜਿਸ ਦੇ ਫਲਸਰੂਪ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਨਸਿਕ ਸੰਤੁਲਨ ਵੀ ਡਾਵਾਂ ਡੋਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈਇੱਕ ਸੁਹਾਗ ਰਾਤ ਹੋਰਕਹਾਣੀ ਦੀ ਹੀਰੋਇਨ ਜੈਨੀ ਉਰਫ਼ ਜੀਤੋ ਨਾਲ ਵੀ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈਜੈਨੀ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਰਦ ਭਰੇ ਹਾਲਤਾਂ ਚੋਂ ਲੰਘਦੀ ਹੈ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਚੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬਣਾਂ ਲੰਘੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ; ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਦੁੱਖ ਭੋਗ ਰਹੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਪੰਜਾਬਣਾਂ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਹਰਭਜਨ ਪਵਾਰ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ:

ਉਸ ਦੇ ਜੀਜੇ ਨੇ ਜੀਤੋ ਨੂੰ ਕਨੇਡਾ ਬੁਲਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜੀਤੋ ਦੀ ਭੈਣ ਤੋਂ ਵਾਅਦਾ ਲਿਆ ਕਿ ਜੀਤੋ ਪਹਿਲਾਂ ਆਵੇਗੀ, ਇਥੇ ਰਹੇਗੀ, ਪਿਛੋਂ ਭਣੋਈਏ ਦੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਦੀ ਕਰਨ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਕਨੇਡਾ ਬੁਲਾਏਗੀਤੇ ਆਖਿਰ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਉਹਦੇ ਜੀਜੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਕਰ ਹੀ ਦਿੱਤੀਜਦੋਂ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਦਾ ਕੰਮ ਨਿਕਲ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਜੀਤੋ ਕੋਲੋਂ ਤਲਾਕ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਵਹੁਟੀ ਨੂੰ ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ, ਬੁਲਾ ਲਿਆ

ਪਰ ਜੀਤੋ ਨੂੰ ਇਸ ਸਾਰੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਬਾਦ ਵਿਚ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸਨੇ ਸ਼ਾਦੀ ਕੀਤੀ ਏ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸ਼ਾਦੀ-ਸ਼ੁਦਾ ਸੀਇਸ ਲਈ ਹੀ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ਰਤ ਦੇ ਤਲਾਕ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਬਹੁਤ ਪਛਤਾਈਹੁਣ ਪਛਤਾਉਣ ਦਾ ਕੋਈ ਫਾਇਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀਜਦੋਂ ਸਭ ਕੁਝ ਉਸਦਾ ਲੁੱਟ ਚੁਕਿਆ ਸੀ

ਜੈਨੀ ਜਦੋਂ ਇਕੱਲੀ ਰਹਿ ਗਈ ਤਾਂ ਕੁਝ ਹੀ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਰਕ ਗਈਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਨਾ ਅੱਗਾ ਦੇਖਿਆ ਨਾ ਪਿੱਛਾਕੀ ਉਸ ਲਈ ਚੰਗਾ ਹੈ ਤੇ ਕੀ ਉਸ ਲਈ ਮਾੜਾ ਹੈ ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਕਰਦੀ

-----

ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਫਸੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬਣਾਂ ਆਪਣਾ ਮਾਨਸਿਕ ਸੰਤੁਲਿਨ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਗੰਵਾ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਲੈਣ ਦੀਆਂ ਹੀ ਆਦੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ; ਬਲਕਿ ਉਹ ਖੁੱਲ੍ਹੇਆਮ ਪਰਾਸਟੀਚੀਊਸ਼ਨ ਦਾ ਧੰਦਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸ਼ਰਮਾਂਦੀਆਂਮਾਲਟਨ, ਬਰੈਮਪਟਨ, ਮਿਸੀਸਾਗਾ, ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਰਗੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਅਪਾਰਟਮੈਂਟ ਬਿਲਡਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰਾਸਟੀਚੀਊਸ਼ਨ ਦਾ ਧੰਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਉਂਦੀਆਂ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਕਿੱਸੇ ਅਕਸਰ ਹੀ ਸੁਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨਅਜਿਹੀਆਂ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪਰਾਸਟੀਚੀਊਸ਼ਨ ਦੇ ਧੰਦੇ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੱਲੇ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪ ਵਰਤਣ ਤੋਂ ਬਾਹਦ ਅਜਿਹੀ ਦਰਿੰਦਗੀ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵੱਲ ਧਕੇਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ

------

ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵ-ਪੂਰਨ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੱਖਰੀ ਧਰਤੀ, ਵੱਖਰੇ ਫੁੱਲ!ਨਾਮ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈਰੋਟੀ ਰੋਜ਼ੀ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡਾ ਆਏ ਹੋਏ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਜਦੋਂ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਇਮੀਗਰੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਸਭ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਆਖਰੀ ਦਾਅ ਵਰਤਦੇ ਹਨ: ਕਿਸੇ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਔਰਤ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨਾਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫੌਰਨ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਇਮੀਗਰੇਸ਼ਨ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅਨੇਕਾਂ ਲੋਕ ਅਜਿਹੇ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇੰਡੀਆ/ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਪਹਿਲੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਹੀ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਗਏ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ; ਬਲਕਿ ਕਈਆਂ ਦੇ ਤਾਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਤੋਂ ਕਈ ਕਈ ਬੱਚੇ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨਇਸ ਮਾਨਸਿਕ ਦਵੰਦ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਣਾ ਅਜਿਹੇ ਮਰਦਾਂ ਲਈ ਕਈ ਵਾਰੀ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈਇੱਕ ਪਾਸੇ ਤਾਂ ਉਹ ਪਤਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਸ ਵੇਲੇ ਮੱਦਦ ਕੀਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਮੱਦਦ ਦੇ ਹੋਰ ਸਭ ਰਸਤੇ ਬੰਦ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ; ਪਰ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਉਹ ਪਤਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਹਰ ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਮਰਦ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਭੇਜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਹਾਲਤ ਸੁਧਾਰ ਸਕੇਕਈ ਮਨੁੱਖ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਇਸ ਮਾਨਸਿਕ ਉਲਝਨ ਚੋਂ ਨਿਕਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਨਸਿਕ ਸੰਤੁਲਨ ਵਿਗੜਿਆ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈਹਰਭਜਨ ਪਵਾਰ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਵੱਖਰੀ ਧਰਤੀ, ਵੱਖਰੇ ਫੁੱਲ!ਵਿੱਚ ਬੜੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ:

1.ਕੀ ਇਹ ਮੇਰੇ ਲਈ ਠੀਕ ਸੀ ਕਿ ਇਕ ਪਤਨੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਇਕ ਗੋਰੀ ਲੜਕੀ ਸੋਫੀਆ ਨਾਲ ਵਲੈਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਦੀ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਸੀ ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਬੀਵੀ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪ ਹੀ ਵਲੈਤ ਵਿੱਚ ਬੁਲਾ ਲਿਆਸੋਫੀਆ ਨਾਲ ਭਾਵੇਂ ਮੈਂ ਲੀਗਲ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ਾਦੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ ਸਿਰਫ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਚਾਰ ਫੇਰਿਆਂ ਨਾਲ ਘਰ ਲੈ ਆਇਆ ਸਾਂ

ਪਰ ਸੋਫੀਆ ਨੂੰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਵੱਖ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸਾਂ? ਉਸ ਨੇ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਉਸ ਵਕਤ ਮੱਦਦ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਖਾਣ ਲਈ ਰੋਟੀ ਤੇ ਪਹਿਨਣ ਲਈ ਕੱਪੜਾ ਤੇ ਸੌਣ ਲਈ ਮਕਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀਉਸ ਬੇਗਾਨੇ ਮੁਲਕ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਮੇਰੇ ਮਿੱਤਰਾਂ, ਦੋਸਤਾਂ, ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਮੈਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਸਹਾਰਾ ਸਿਰਫ ਸੋਫੀਆ ਹੀ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਮੈਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਥੁੜ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੱਤੀ ਸੀ

ਪਰ ਮੈਂ ਕਿੰਨਾ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਸੀ ਕਿ ਸੋਫੀਆ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਮੰਜੂ ਬਾਰੇ ਜੋ ਇੰਡੀਆ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ, ਤੇ ਮੰਜੂ ਨੂੰ ਸੋਫੀਆ ਬਾਰੇ ਜੋ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਪਤਨੀ ਬਣਕੇ ਰਹਿ ਰਹੀ ਸੀ ਕਦੇ ਦੱਸਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ. ਕੀ ਇਹ ਦੋਹਾਂ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸਘਾਤ ਨਹੀਂ ਸੀ?

-----

2.ਪਰ ਕੀ ਮੰਜੂ ਦੇ ਮੇਰੇ ਉੱਤੇ ਘੱਟ ਅਹਿਸਾਨ ਸਨ? ਮੈਂ ਜਦੋਂ ਵਲੈਤ ਆਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਮੰਜੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਗਹਿਣੇ ਵੇਚਕੇ ਹੀ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਕਨੇਡਾ ਘੱਲਿਆ ਸੀਜਦੋਂ ਮੈਂ ਕਨੇਡਾ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਛੱਮ ਛੱਮ ਅੱਥਰੂ ਵਹਾ ਰਹੀ ਸੀ ਤੇ ਕਹਿੰਦੀ ਸੀ, “ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖੀਆਂ ਤੋਂ ਉਹਲੇ ਨ ਹੋਵੋ, ਮੈਨੂੰ ਅਮੀਰੀ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਗਰੀਬੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਰੁੱਖੀ ਸੁੱਕੀ ਖਾਕੇ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰ ਲਵਾਂਗੀਮੈਨੂੰ ਇਕੱਲੀ ਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਨਾ ਜਾਵੋਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਬਿਨਾ ਮਰ ਜਾਵਾਂਗੀਭਾਵੇਂ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਮੰਜੂ ਦੇ ਅੱਥਰੂ ਵੇਖੇ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਪਰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ, ਮੰਜੂ ਨੂੰ ਰੋਂਦੀ-ਕੁਰਲਾਂਦੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਆਇਆ ਸਾਂ ਤੇ ਇਹ ਰਾਜ਼ ਮੈਂ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਤੋਂ ਛੁਪਾਈ ਆ ਰਿਹਾ ਸਾਂਮੰਜੂ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਸੋਫੀਆ ਨੂੰ ਸਭ ਕੁਝ ਦੱਸਣ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾ ਲਿਆ ਸੀ

ਪਰ ਜਦੋਂ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ ਕਿ ਇਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਰਾਜ਼, ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਕੋਲੋਂ ਕਈ ਸਾਲ ਛੁਪਾਈ ਰੱਖਿਆ ਉਹ ਕਿਤੇ ਦੋਵੇਂ ਮੈਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਨਾ ਚਲੀਆਂ ਜਾਣ

-----

ਗੋਰੀ ਸਾਂਝਣਕਹਾਣੀ ਵੀ ਕੁਝ ਅਜਿਹੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਹੀ ਇੱਕ ਸਮੱਸਿਆ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈਭਾਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰ ਸਕਦੀ ਹੈ; ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇੰਡੀਆ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀਅਜੋਕੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਤਕਰੀਬਨ ਹਰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੀ, ਅਨੇਕਾਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਬਿਜ਼ਨਸ ਪਾਰਟਨਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਨੇਕਾਂ ਥਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਇਕੱਠੇ ਜਾਣਾ-ਆਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ- ਕਈ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਸਬੰਧ ਕਈ ਵੇਰ, ਮਹਿਜ਼, ਬਿਜ਼ਨਸ ਪਾਰਟਨਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਦੋਸਤਾਨਾ ਸਬੰਧਾਂ ਦਾ ਵੀ ਰੂਪ ਧਾਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨਗੋਰੀ ਸਾਂਝਣਕਹਾਣੀ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਜੈਨੇਫਰ ਅਤੇ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁਝ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਹੀ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈਕੰਮ ਉੱਤੇ ਇਕੱਠੇ ਆਣ-ਜਾਣ ਕਾਰਨ, ਜੈਨੇਫਰ ਦੇ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਵੀ ਅਕਸਰ ਆਉਣ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸੁਆਦਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਣਾਉਣ ਕਾਰਨ ਜੈਨੇਫਰ ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਸਬੰਧ, ਮਹਿਜ਼, ਬਿਜ਼ਨਸ ਪਾਰਟਨਰ ਵਾਲਾ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾਅਵਤਾਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਜੈਨੇਫਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਪਸੰਦ ਕਰਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨਇਹ ਸੁਭਾਵਕ ਹੀ ਹੈਬੱਚੇ ਉਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵੱਲ ਖਿੱਚੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਲੋੜਾਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਬੜੀ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਨਾਲ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ:

ਕਾਫੀ ਦੇਰ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਨ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਅਵਤਾਰ ਘਰ ਨਾ ਆਇਆ ਤਾਂ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਗਈਬੱਚੇ ਘੂਕ ਸੁੱਤੇ ਪਏ ਸਨਉਹਨੇ ਦੋਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਤੇ ਕੰਬਲ ਦਿੱਤੇ ਤੇ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਹੀ ਲੱਗੀ ਸੀ ਕਿ ਮੋਨਾ ਨੀਂਦ ਵਿੱਚ ਬੁੜਬੜਾਈਬੱਬੂ, ਜੈਨੇਫਰ ਆਂਟੀ ਕਿੰਨੀ ਚੰਗੀ ਏ! ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਕਿੰਨਾ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਏ! ਆਪਣੇ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਸੁਹਣੇ ਸੁਹਣੇ ਤੋਹਫੇ ਲਿਆਉਂਦੀ ਏ! ਆਪਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਝਿੜਕਦੀ ਏ! ਆਪਣੀ ਮੰਮੀ ਆਪਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਮਾਰਦੀ ਏ, ਰੋਜ਼ ਕਿੰਨਾ ਝਿੜਕਦੀ ਏ ਆਪਣੀ ਮੰਮੀ ਗੰਦੀ ਏ, ਆਪਣੇ ਲਈ ਕਦੇ ਤੋਹਫੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੈਕੇ ਆਉਂਦੀਬੱਬੂ ਕਿੰਨਾ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਜੈਨੇਫਰ ਆਂਟੀ ਆਪਣੀ ਮੰਮੀ ਹੁੰਦੀ!

-----

ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਜ਼ਨਸ ਪਾਰਟਨਰ ਗੋਰੀਆਂ ਹਨ - ਸਿਰਫ ਉਹੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਜਿਹੜੇ ਹੋਰ ਪੰਜਾਬੀ ਵੀ ਗੋਰੀਆਂ ਨਾਲ ਇਕੱਠੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਗੋਰੀਆਂ ਨਾਲ ਘੁੰਮਣਾ ਫਿਰਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨਇਸਦਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੋਰੀਆਂ ਭਾਰਤੀ / ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਮੂਲ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਮਾਨਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨਇਸ ਕਾਰਨ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਆਪਣੀਆਂ ਇੰਡੀਅਨ / ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਮੂਲ ਦੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਗੋਰੀਆਂ ਗਰਲਫਰੈਂਡਜ਼ ਵੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਅਕਸਰ, ਤਨਾਓ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਹਰਭਜਨ ਪਵਾਰ ਬੜੀ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਨਾਲ ਉਭਾਰਦਾ ਹੈ:

1.ਅਵਤਾਰ ਤੇ ਜੈਨੇਫਰ ਦੋਵੇਂ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਗੁਲਸ਼ੱਰੇ ਉਡਾਂਦੇ ਰਹੇ ਤੇ ਏਧਰ ਉਧਰ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੇ ਬਿਜ਼ਨਸ ਬਾਰੇ ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਕਾਫੀ ਘਾਟੇ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀਲੋਕੀਂ ਵੀ ਤਾਂ ਇਹ ਹੀ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਦੇਸੀ ਬੰਦੇ ਤੇ ਵਲਾਇਤੀ ਮੇਮਾਂ ਦਾ ਬਿਜ਼ਨਸ ਕਿਵੇਂ ਚੱਲ ਸਕਦਾ ਏ ਜਦ ਕਿ ਦੇਸੀ ਬੰਦੇ ਬਿਜ਼ਨਸ ਦਾ ਖਿਆਲ ਘੱਟ ਤੇ ਮੇਮਾਂ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੱਖਦੇ ਨੇਅਵਤਾਰ ਤੇ ਜੈਨੇਫਰ ਦਾ ਹਾਲ ਵੀ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਸੀ, ਉਹ ਬਿਜ਼ਨਸ ਘਟ ਕਰਦੇ ਤੇ ਮਟਰਗਸ਼ਤ ਕੁਝ ਜ਼ਿਆਦਾ

-----

2.ਚੰਨਣ ਕੌਰੇ, ਉਸ ਮੇਮ ਦਾ ਤੇਰੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਨਾਲ ਕੀ ਰਿਸ਼ਤਾ ਏ, ਜਿਹੜੀ ਅੱਠੇ ਪਹਿਰ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰ ਆ ਕੇ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਤੇਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਖਡਾਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਏ?”

ਮੇਰੀ ਕੀ ਲੱਗਣਾ ਉਸ ਵਿਚਾਰੀ ਨੇ? ਹਾਂ - ਮੇਰੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਨਾਲ ਜ਼ਰੂਰ ਬਿਜ਼ਨਸ ਵਿੱਚ ਸਾਂਝੀਦਾਰ ਏਕਦੇ ਕਦਾਈਂ ਘਰ ਵੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਏ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਏਮੇਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਉਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਿਆਰ ਏਉਹ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆਂ ਬਿਨਾਂ ਇਕ ਪਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦੀ

ਪਰ ਚੰਨਣ ਕੌਰੇ, ਲੋਕੀਂ ਤਾਂ ਆਖਦੇ ਨੇ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਤੇਰੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਦੀ ਬਿਜ਼ਨਸ ਵਿੱਚ ਅੱਧ ਦੀ ਸਾਂਝੀਦਾਰ ਏ ਉੱਥੇ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅੱਧ ਦੀ ਸਾਂਝੀਦਾਰ ਏ

ਨਹੀਂ, ਉਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ, ਤੈਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਉਸ ਬਾਰੇ ਗਲਤ ਦੱਸਿਆ ਹੋਣਾ ਏ!

ਭਾਵੇਂ ਤੂੰ ਕਿਸੇ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾ ਕਰ, ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਮੇਮਾਂ ਤੇ ਕੋਈ ਭਰੋਸਾ ਨਹੀਂ ਇਹ ਨਖ਼ਸਮੀਆਂ ਜਿਹਦੇ ਨਾਲ ਚਾਹੁਣ ਤੁਰ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨਪਿਛਲੇ ਹੀ ਵੀਕ ਦੀ ਗੱਲ ਏ ਮੇਰੀ ਇੱਕ ਸਹੇਲੀ ਦੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਇਕ ਮੇਮ ਭਜਾ ਕੇ ਲੈ ਗਈਉਹ ਵਿਚਾਰੀ ਰੋਂਦੀ ਰਹਿ ਗਈਚੰਨਣ ਕੌਰੇ, ਕਿਧਰੇ ਮੇਰੀ ਸਹੇਲੀ ਵਾਂਗ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਵੀ ਨ ਹੋਵੇ ਕਿ ਉਹ ਮੇਮ ਤੇਰੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਉਡਾ ਕੇ ਲੈ ਜਾਵੇ, ਤੇ ਤੂੰ ਵੇਖਦੀ ਰਹਿ ਜਾਵੇਂ

-----

3.ਪਰ ਉਹ ਗੋਰੀ ਤੁਹਾਡਾ ਬਿਜ਼ਨਸ ਤਾਂ ਡੋਬੇਗੀ ਹੀ, ਪਰ ਮੇਰਾ ਘਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਚੇਗਾਇਹ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਦੇਸ਼ ਹੈਇਕ ਮਰਦ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੀ ਔਰਤ ਨੂੰ ਬਿਜ਼ਨਸ ਪਾਰਟਨਰ ਵੀ ਰੱਖ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਜਿੱਥੇ ਚਾਹਵੇ ਉਸ ਨਾਲ ਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜਦੋਂ ਵੀ ਚਾਹਵੇ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ

-----

ਪਿਆਸਾ ਦਰਿਆਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਬਾਸਇੱਕ ਹੋਰ ਦਿਲਚਸਪ ਕਹਾਣੀ ਹੈਇਹ ਕਹਾਣੀ ਟੋਨੀ ਸਿੰਘ ਉਰਫ ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ ਨਾਮ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੇ ਇੱਕ ਬਿਜ਼ਨਸਮੈਨ ਬਾਰੇ ਹੈਟੋਨੀ ਸਿੰਘ ਅਜਿਹੇ ਬਿਜ਼ਨਸ ਅਦਾਰਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕੈਨੇਡਾ ਵਰਗੇ ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਪਣੇ ਬਿਜ਼ਨਸ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਚਲਾਂਦੇ ਹਨਜਿੱਥੇ ਨ ਸਿਰਫ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਹੀ ਤਸੱਲੀਬਖ਼ਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ; ਬਲਕਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਔਰਤ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵੀ ਖਤਰਿਆਂ ਭਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰਾ ਕਿਸੇ ਬਾਹਰਲੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ; ਬਲਕਿ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਮਾਲਕਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈਅਜਿਹੇ ਖ਼ਤਰੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਟੋਨੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਗੀਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈਭਾਵੇਂ ਕਿ ਆਪਣੀ ਹਿੰਮਤ ਸਦਕਾ ਗੀਤਾ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਟੋਨੀ ਸਿੰਘ ਵੱਲੋਂ ਉਸਦਾ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੇ ਯਤਨ ਅਸਫਲ ਬਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ; ਪਰ ਹਰ ਔਰਤ ਅਜਿਹੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਵਿਉਪਾਰੀਆਂ ਦੇ ਚੁੰਗਲ ਵਿੱਚੋਂ ਬਚਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਿਯਾਬ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨੌਕਰੀ ਖੁੱਸ ਜਾਣ ਦੇ ਡਰੋਂ ਅਜਿਹੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਬਿਜ਼ਨਸਮੈਨਾਂ ਦੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਸਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਹਦ ਵੀ ਆਪਣੇ ਬੁੱਲਾਂ ਉੱਤੇ ਜੰਦਰਾ ਮਾਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਹਰਭਜਨ ਪਵਾਰ ਟੋਨੀ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਗੀਤਾ ਦਰਮਿਆਨ ਹੋਏ ਇੱਕ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਦੇ ਬਿਆਨ ਰਾਹੀਂ ਬੜੀ ਹੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ:

ਕੁੜੀਏ, ਅੱਜ ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਓਵਰਟਾਈਮ ਕਰਨਾ ਹੀ ਪਊ, ਭਾਵੇਂ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ, ਭਾਵੇਂ ਆਪਣੀ ਮਰਜੀ ਨਾਲ. ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਦੀਆਂ ਦੂਜੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੇ ਕਦੀ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਤੂੰ ਕੋਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈਂ

ਕੁੱਤੇ, ਕਮੀਨੇ ਤੂੰ ਇੱਕ ਝਾਤੀ ਆਪਣੇ ਤੇ ਮਾਰਤੂੰ ਮੇਰੇ ਪਿਉ ਦੀ ਉਮਰ ਦਾ ਹੈਂ ਤੇ ਨਾਲੇ ਮੇਰਾ ਬਾਸ ਵੀ ਹੈਂਤੈਨੂੰ ਕੁਛ ਤਾਂ ਸ਼ਰਮ ਆਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ

ਜੇ ਖੇਹ ਖਾਣ ਦਾ ਇਤਨਾ ਹੀ ਸ਼ੌਕ ਏ ਤਾਂ ਅਪਣੀ ਜਨਾਨੀ ਕੋਲ ਜਾਹ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਯੰਗ ਸਟਰੀਟ ਤੇ ਜਾਹ, ਉੱਥੇ ਪੇਸ਼ੇ ਵਾਲੀਆਂ ਬਥੇਰੀਆਂ ਤੁਰੀਆਂ ਫਿਰਦੀਆਂ ਨੇ

ਏਥੇ ਸਭ ਚਲਦਾ ਏ ਮੇਰੀ ਜਾਨ, ਅਗਰ ਤੈਨੂੰ ਇਨਕਾਰ ਏ ਤਾਂ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਤੇਰੀ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਛੁੱਟੀ, ਸੋਚ ਸਮਝ ਲੈ, ਅਜੇ ਵੀ ਵਕਤ ਏ

ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਨੌਕਰੀ ਤੇ ਥੁੱਕਦੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕੱਲ੍ਹ ਤਾਂ ਕਿਸ ਵੇਖਿਆ?...ਮੈਂ ਹੁਣੇ ਇਸ ਨੌਕਰੀ ਨੂੰ ਖੁਦ ਛੱਡਕੇ ਜਾ ਰਹੀ ਹਾਂ

ਇਹਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਮਿਸਟਰ ਟੋਨੀ ਤੇ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਾ ਹੋਇਆਉਸਨੇ ਗੀਤਾ ਨੂੰ ਜੱਫੀ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆਪਰ ਅਚਾਨਕ ਗੀਤਾ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਪਿਛੇ ਪਏ ਝਾੜੂ ਤੇ ਪਈਉਸਨੇ ਛੇਤੀ ਨਾਲ ਝਾੜੂ ਲਿਆ ਤੇ ਕਦੇ ਲੱਤਾਂ ਤੇ ਕਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਨੇ ਮਿਸਟਰ ਟੋਨੀ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਕੁਟਾਪਾ ਚਾੜਿਆਤੇ ਕੁਝ ਹੀ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਸਟਰ ਟੋਨੀ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥ ਜੋੜਕੇ ਗਿੜ ਗਿੜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ

ਮੁਆਫ ਕਰਦੇ ਮੈਨੂੰ ਕੁੜੀਏ, ਮੈਥੋਂ ਬੜੀ ਵੱਡੀ ਗਲਤੀ ਹੋ ਗਈ ਏ, ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਤੂੰ ਇਕ ਸ਼ਰੀਫ ਲੜਕੀ ਏਂ, ਮੇਰੀ ਤੋਬਾ ਮੈਂ ਅੱਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਸੇ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਹਰਕਤ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗਾ

-----

ਪਿਆਸਾ ਦਰਿਆਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਹਾਣੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਹਰਭਜਨ ਪਵਾਰ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਪੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਜਿੱਥੇ ਕਿ ਹਫਤੇ ਦੇ ਸੱਤੇ ਦਿਨ ਡਾਲਰ ਕਮਾਉਣ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਕੋਹਲੂ ਦੇ ਬਲਦ ਵਾਂਗ ਰੁੱਝੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ; ਉੱਥੇ ਗੋਰੇ ਲੋਕ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਤੋਂ ਹੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝ ਜਾਂਦੇ ਹਨਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਤਕਰੀਬਨ ਹਰ ਕਾਮੇ ਨੂੰ ਹਰ ਹਫ਼ਤੇ ਤਨਖਾਹ ਮਿਲਦੀ ਹੈਕੰਮ ਤੋਂ ਤਨਖਾਹ ਦਾ ਚੈੱਕ ਮਿਲਦਿਆਂ ਹੀ ਗੋਰੇ ਮਰਦ/ਔਰਤਾਂ ਬੈਂਕਾਂ ਵੱਲ ਭੱਜਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਨਾਚ ਘਰਾਂ/ਰੈਸਟੋਰੈਂਟਾਂ ਜਾਂ ਸ਼ਰਾਬਖਾਨਿਆਂ ਵੱਲ ਭੱਜਦੇ ਹਨਗੋਰਿਆਂ ਦੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਣ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਢੰਗ ਅਤੇ ਬੇਪ੍ਰਵਾਹੀ ਨਾਲ ਖਰਚ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਟੈਕਸੀ ਡਰਾਈਵਰਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈਕਿਉਂਕਿ ਪਾਰਟੀਆਂ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੱਕ ਗੋਰੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਰਾਬੀ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਟੈਕਸੀਆਂ ਦੀ ਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਇਸ ਪੱਖ ਨੂੰ ਹਰਭਜਨ ਪਵਾਰ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਜਨ ਬਚੀ ਤਾਂ ਲਾਖੋਂ ਪਾਏਵਿੱਚ ਬੜੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ:

ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਤੇ ਸ਼ਨਿਚਰਵਾਰ ਹਫਤੇ ਵਿਚ ਦੋ ਦਿਨ ਅਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਟੈਕਸੀ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਚਾਂਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ ਗੋਰਿਆਂ ਦਾ ਪੇ-ਡੇਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈਫੈਕਟਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੋਰੇ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਦੀ ਬੜੀ ਬੇਸਬਰੀ ਨਾਲ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਚੈੱਕ ਦੇ ਮਿਲਦਿਆਂ ਹੀ ਬੈਂਕਾਂ ਵੱਲ ਭੱਜਦੇ ਹਨਕਈ ਆਪਣੇ ਪੇ-ਚੈੱਕ ਕੈਸ਼ ਕਰਵਾ ਕੇ ਉਥੋਂ ਸਿਧੇ ਨਾਈਟ ਕਲੱਬਾਂ ਜਾਂ ਫਿਰ ਡਿਸਕੋ ਟੈਕ ਵੱਲ ਭੱਜਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕਈ ਗੋਰੇ ਬਲਿਊ ਮੂਵੀਜ਼ ਜਾਂ ਸਟਰਿਪਟੀਜ਼ ਦੇਖਣ ਲਈ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨਉਹ ਪੱਬਾਂ ਤੋਂ ਫਾਰਗ ਹੋ ਕੇ ਲੇਟ ਘਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਮੈਰੋਵਾਨਾ ਤੇ ਹਸ਼ੀਸ਼ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਤੇ ਨਵੀਆਂ ਸਾਥਣਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹਨਡਾਂਸ ਕਰਦੇ ਕਰਦੇ ਜਦੋਂ ਥੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀ ਪੀ ਕੇ ਜਦੋਂ ਡਰੰਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਸੁਰਤ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀਜਦ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚ ਘਰ ਖ਼ੁਦ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਟੈਕਸੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨਫਿਰ ਟੈਕਸੀਆਂ ਵਾਲੇ ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਰਾਬੀ ਹੋਏ ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਧੁੱਤ ਗੋਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸਹਾਰਾ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਟੈਕਸੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਿਠਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੱਸੇ ਹੋਏ ਠਿਕਾਣਿਆਂ ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਂਦੇ ਹਨਕਈ ਸ਼ਰਾਬੀ ਤਾਂ ਕਾਫੀ ਟਿਪ ਵੀ ਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਤੇ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਵਾਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਸਵਾਰੀਆਂ ਟੈਕਸੀ-ਡਰਾਈਵਰਾਂ ਨੂੰ ਦਸ ਦਸ ਡਾਲਰ ਐਵੇਂ ਹੀ ਟਿੱਪ ਦੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨਕ੍ਰਿਸਮਸ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਟੈਕਸੀ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਚੰਗੀ ਕਮਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈਸ਼ਾਇਦ ਇਸੇ ਲਈ ਅੱਜ ਕੱਲ ਇੰਡੀਅਨ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਦੇ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਲੋਕ ਟੈਕਸੀਆਂ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ

-----

ਪਰ ਗੋਰਿਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟਾਂ/ਸ਼ਰਾਬਖ਼ਾਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈਣ ਦੀ ਥਾਂ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਧੁੱਤ ਹੋ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਹਦ ਦੰਗੇ-ਫਸਾਦ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਯਕੀਨ ਰੱਖਦੇ ਹਨਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਇਸ ਪੱਖ ਨੂੰ ਵੀ ਹਰਭਜਨ ਪਵਾਰ ਕਹਾਣੀ ਜਾਨ ਬਚੀ ਤਾਂ ਲਾਖੋਂ ਪਾਏਵਿੱਚ ਬੜੀ ਹੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ:

ਪਰ ਮੈਂ ਤਾਂ ਹੁਣ ਘਰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂਹੁਣ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਹੋਰ ਟਾਈਮ ਨਹੀਂ ਹੈਮੈਨੂੰ ਹੁਣ ਜਾਣ ਤੋਂ ਨ ਰੋਕੀਂ ਵਰਨਾ ਤੇਰੇ ਲਈ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾਮੈਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਖਰਵਾ ਹੋ ਕੇ ਕਿਹਾ

ਤੈਂ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ? - ਹੁਣ ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਚਲਣਾ ਹੀ ਪਊਤੂੰ ਜਾਣਦਾ ਨਹੀਂ ਅਸੀਂ ਜੱਦੀ ਬਦਮਾਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂਸਾਡੇ ਕੋਲੋਂ ਸਾਰਾ ਸ਼ਹਿਰ ਡਰਦਾ ਏ, ਤੂੰ ਕਿਹੜੇ ਬਾਗ ਦੀ ਮੂਲੀ ਏਂ?”

ਮੇਰੇ ਵੇਖਦਿਆਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਕੋਟ ਲਾਹਕੇ ਵਗਾਹ ਮਾਰਿਆ ਤੇ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਉਸਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਲਾਲ ਹੋ ਗਈਆਂ

ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਬਦਮਾਸ਼ ਤੂੰ ਹੈ ਹੀ, ਪਰ ਸ਼ਰਾਬੀ ਵੀ ਘਟ ਨਹੀਂ, ਤੇਰੇ ਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਹੀ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਨੂੰ ਬਦਨਾਮ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਏ, ਉਹ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਇਹ ਕਿਹੋ ਜਿਹੇ ਜੰਗਲੀ ਲੋਕ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ ਹਨਉਸ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਮੈਨੂੰ ਇਕ ਸਕੀਮ ਸੁੱਝੀਮੈਂ ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਦੂਸਰੇ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਜਾਣ ਲਈ ਹਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ

ਅੱਛਾ ਬਾਈ, ਮੈਂ ਟੈਕਸੀ ਰੋਕਦਾ ਹਾਂ ਤੇ ਫਿਰ ਆਪਾਂ ਯੰਗ ਐਂਡ ਬਲੂਰ ਤੇ ਚਲਦੇ ਹਾਂਓਥੇ ਕਾਫੀ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਹਨਮੇਰੇ ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਹ ਵੀ ਕੁਝ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ

ਭਲਾ ਟੈਕਸੀ ਦੀ ਕੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਏ? ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਮੇਰੀ ਆਪਣੀ ਟੈਕਸੀ ਜੋ ਹੈ

ਫਿਰ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਛੇ ਡਾਲਰ ਬਚ ਗਏਪਵਾਰ ਤੂੰ ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਟੈਕਸੀ ਲੈ ਆ ਤੇ ਮੈਂ ਇਥੇ ਤੇਰੀ ਵੇਟ ਕਰਦਾ ਹਾਂ

ਫਿਰ ਕੀ ਸੀ?- ਜਾਨ ਬਚੀ ਤਾਂ ਲਾਖੋਂ ਪਾਏਮੈਂ ਦੌੜਾ ਦੌੜਾ ਆਪਣੀ ਕਾਰ ਵੱਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸਾਂ ਤੇ ਕਦੇ ਕਦੇ ਪਿਛੇ ਵੀ ਮੁੜਕੇ ਦੇਖ ਲੈਂਦਾ ਸਾਂ ਕਿ ਕਿਧਰੇ ਉਹ ਜਮਦੂਤ ਮੇਰੇ ਪਿੱਛੇ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ

-----

ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤੇ ਆਪਸੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਨੀਂਹਾਂ ਉੱਤੇ ਉਸਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨਇੱਕ ਵਾਰੀ ਕਿਸੀ ਗੱਲ ਬਾਰੇ ਸ਼ੱਕ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਮੁੜਕੇ ਉਹ ਰਿਸ਼ਤੇ ਕਦੀ ਵੀ ਸਿਹਤਮੰਦ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਕਹਾਣੀ ਇਕ ਸੁਫ਼ਨੇ ਦਾ ਕਤਲਦੀ ਪਾਤਰ ਸਾਰਿਕਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਦਰਮਿਆਨ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਅਸਿੱਧੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਾਰਿਕਾ ਦਾ ਪਤੀ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਧਰਮ ਭਰਾ ਬਣੇ ਵਿਅਕਤੀ ਕੰਵਲਵੱਲ ਲਿਖੇ ਇੱਕ ਖ਼ਤ ਰਾਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ:

ਕੰਵਲ ਸਾਹਿਬ,

ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਾਰਿਕਾ ਜੀ ਨੂੰ ਚਿੱਠੀ ਲਿਖਣੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਓ ਜੀਪਰ ਮੈਂ ਮਜਬੂਰੀ ਕਰਕੇ ਲਿਖ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ ਸੀ ਪਰ ਜਦੋਂ ਵੀ ਤੁਹਾਡਾ ਪੱਤਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਸੀਂ ਦੋਨੋਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ ਜੀਬਾਕੀ ਸਾਰਿਕਾ ਦੇ ਕਹਿਣ ਤੇ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ ਪੜ੍ਹਕੇ ਜ਼ਾਹਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸਾਰਿਕਾ ਜੀ ਦੇ ਧਰਮ-ਭਰਾ ਹੋਪਰ ਮੈਂ ਇਸ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਮਜਬੂਰ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਰਿਕਾ ਜੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸਕੇ ਚਾਰ ਭਰਾ ਹਨਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਮੂੰਹ-ਬੋਲੇ ਭਰਾ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੀਸੋਚੋ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਜਗ੍ਹਾ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਇਹੀ ਸੋਚਦੇਪਰ ਅਸਲੀਅਤ ਹੋਰ ਹੈਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰ ਤੁਹਾਡਾ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਦੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈਰੱਬ ਦੇ ਵਾਸਤੇ ਹੁਣ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਤੁਸੀਂ ਛੱਡ ਦੇਵੋ ਜੀ

.....ਇੱਕ ਦੁਖੀ ਆਤਮਾ

------

ਪਿਆਸਾ ਦਰਿਆਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਪਿਆਸਾ ਦਰਿਆਨਾਮ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਾਰੇ ਵੀ ਕੁਝ ਕਹਿਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਅੰਤਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਪੰਜਾਬੀ ਔਰਤਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੰਡੀਆ/ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ - ਬਲਕਿ ਕੈਨੇਡਾ, ਅਮਰੀਕਾ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਰਗੇ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡ ਰਹੀਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ: ਨੌਜੁਆਨ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਵਿਆਹ ਕਰਨੇਕਈ ਔਰਤਾਂ ਤਾਂ ਡਰਦੀਆਂ ਮਾਰੀਆਂ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਜੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ - ਪਰ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਲਦੀ ਹੀ ਘਰੋਂ ਭੱਜ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨਪਰ ਅਨੇਕਾਂ ਔਰਤਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਵੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਡਰਾਵਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਨਤੀਜੇ ਭੁਗਤਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਇੰਗਲੈਂਡ, ਅਮਰੀਕਾ, ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਮੀਡੀਏ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ - ਜਦੋਂ ਧੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਧੌਂਸ ਨਾ ਮੰਨਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਹੀ ਧੀਆਂ ਦੇ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਪਿਆਸਾ ਦਰਿਆਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਹਰਭਜਨ ਪਵਾਰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ:

ਬਲਜਿੰਦਰ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਕਿਸੇ ਆਰਮੀ ਦੇ ਕੈਪਟਨ ਨਾਲ ਹੋਈ ਸੀਬਲਜਿੰਦਰ ਇਸ ਸ਼ਾਦੀ ਲਈ ਬਿਲਕੁਲ ਰਜ਼ਾਮੰਦ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਉਸਦੀ ਆਪਣੇ ਡੈਡੀ ਅੱਗੇ ਜ਼ਿੱਦ ਨਾ ਚੱਲੀਬਲਜਿੰਦਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਡੈਡੀ ਦੀ ਬੰਦੂਕ ਤੋਂ ਆਪਣਿਆਂ ਘਰਦਿਆਂ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਹਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ

-----

ਹਰਭਜਨ ਪਵਾਰ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਕਈ ਵਾਰੀ ਸਾਹਿਤਕ ਹੋਣ ਦੀ ਥਾਂ ਫਿਲਮੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਾਲਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈਉਸਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਅਤੇ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰੀ ਫਿਲਮੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਜਾਪਦੇ ਹਨਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵੀ ਕਈ ਵੇਰੀ ਸਹਿਜ-ਸੁਭਾਅ ਵਾਪਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਾਂਗ ਅਚਾਨਕ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਹਨ

-----

ਹਰਭਜਨ ਪਵਾਰ ਦਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪਿਆਸਾ ਦਰਿਆਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿਵੇਕਲੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਲੈ ਕੇ ਹਾਜ਼ਿਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈਉਸਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਅਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ੇ ਛੋਂਹਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਨਹੀਂ ਛੋਹੇ ਗਏ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਨਿਵੇਕਲਾ ਸੁਭਾਅ ਹੋਣ ਕਾਰਨ, ਨਿਰਸੰਦੇਹ, ਹਰਭਜਨ ਪਵਾਰ ਦਾ ਨਾਮ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਮੋਢੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਹੇਗਾ

Friday, November 27, 2009

ਮਰਹੂਮ ਬਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਰਦ – ‘ਮੁਰੱਕਾ-ਏ-ਦਰਦ’ - ਲੇਖ

ਮੁਰੱਕਾ-ਏ-ਦਰਦ

(ਉਰਦੂ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ)

ਲੇਖ

ਉਰਦੂ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ: ਮੁਰੱਕਾ-ਏ-ਦਰਦ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦੇ ਪੰਨੇ ਤੇ ਇਉਂ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ.....

ਮੈਂ ਇਕ ਪੇਂਡੂ ਘਰਾਣੇ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ। ਸਾਡੇ ਘਰਾਣੇ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ਾਇਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ। ਪਰ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲਾਗੇ ਇਕ ਕਸਬਾ ਮਸਲੀਆਂ ਨਾਂ ਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਰਦੂ ਦੇ ਇਕ ਨਾਮਵਰ ਸ਼ਾਇਰ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਦੇ ਖ਼ਿਤਾਬ ਨਾਲ਼ ਨਿਵਾਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨਾਲ਼ ਦੋਸਤਾਨਾ ਤਅਲੱਕਾਤ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਉੱਤੇ ਗਹਿਰ ਅਸਰ ਹੋਇਆ।

-----

ਮੁੱਢਲੀ ਵਿੱਦਿਆ ਸਮੇਂ ਮੈਨੂੰ ਕੁਝ ਹੀ ਸਮੇਂ ਵਿਚ, ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਣ, ਦੋ ਸਕੂਲ ਬਦਲਨੇ ਪਏ। ਪੰਜਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਤੀਜੇ ਸਕੂਲ ਦੀ ਹਵਾ ਖਾਣੀ ਪਈ। ਏਸ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਇਹ ਰਾਜ਼ ਖੁੱਲ੍ਹਿਆ ਕਿ ਏਥੇ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿਚ ਇਕ ਦਿਨ ਮੁਸ਼ਾਇਰਾ ਦਾ ਪੀਰੀਅਡ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਹੈਰਾਨ ਸਾਂ ਕਿ ਇਹ ਮੁਸ਼ਾਇਰਾ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਆਖ਼ਿਰ ਉਹ ਦਿਨ ਆ ਗਿਆ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਤੇ ਉਹ ਆਪਸ ਵਿਚ ਦੂਜੇ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਦੇ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਸ਼ਿਅਰ ਪੜ੍ਹਨ ਲੱਗੇ। ਇਹ ਪੀਰੀਅਡ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਰਿਹਾ ਤੇ ਇਸਨੇ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਇਕ ਨਵਾਂ ਮੋੜ ਲੈ ਆਂਦਾ। ਮੇਰੇ ਵਿਚ ਇੱਕ ਸ਼ਾਇਰ ਬਣਨ ਦੇ ਜਜ਼ਬਾਤ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਏ। ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਫਾਰਸੀ ਜ਼ਬਾਨ ਵਿਚ ਆਬੂਰ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਨਹਿਰੀ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਮੈਂ ਫਾਰਸੀ ਜ਼ਬਾਨ ਵਿਚ ਜਮਾਤ ਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੰਬਰ ਲੈਣ ਲੱਗਾ।

-----

ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਸ਼ਾਹਕੋਟ ਦੇ ਮਿਡਲ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਉਹ ਕਸਬਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਤੇ ਨਾਮਵਰ ਸ਼ਾਇਰ ਤੇ ਫ਼ਨਕਾਰ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹਨ। ਏਸ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਮੇਰੀ ਪੁਜ਼ੀਸ਼ਨ ਹੋਰ ਵੀ ਵਧੀਆ ਹੋ ਗਈ। ਮੈਨੂੰ ਫਾਰਸੀ ਦੀ ਜੁਮਾਇਤ ਦਾ ਮੌਨੀਟਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਤੇ ਮੇਰੇ ਸਾਥੀ ਮੈਨੂੰ ਇੱਜ਼ਤ ਨਾਲ਼ ਫਾਰਸੀਦਾਨਾ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ। ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਮੈਂ ਨਕੋਦਰ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਪੰਡਤ ਲੱਭੂ ਰਾਮ ਜੋਸ਼ ਉਰਦੂ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੇਰੀ ਉਰਦੂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਸੋਨੇ ਤੇ ਸੁਹਾਗੇ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਬੀ.ਏ. ਪਾਸ ਕਰਨ ਪਿੱਛੋਂ ਮੈਨੂੰ ਰੇਲਵੇ ਦੇ ਮਹਿਕਮੇ ਵਿਚ ਇੱਕ ਬੜੀ ਇੱਜ਼ਤ ਵਾਲ਼ੀ ਥਾਂ ਤੇ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲ਼ ਗਈ, ਜਿੱਥੇ ਮੈਨੂੰ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਸ਼ੁਗਲ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਕੋਈ ਦਿੱਕਤ ਨਾ ਆਈ। ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਰਗੇ ਹੀ ਕਈ ਸਾਥੀ ਮਿਲ਼ ਗਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ਼ ਮੈਂ ਮੁਸ਼ਾਇਰਿਆਂ ਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦਾ ਰਿਹਾ।

-----

ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਰੰਗੀਨ ਫ਼ਿਜ਼ਾ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਇਕ ਪੇਂਡੂ ਤੋਂ ਸ਼ਾਇਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਮੈਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲ ਸਕਦਾ। ਬਲਕਿ ਇਕ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਮੈਂ ਇਉਂ ਲਿਖਿਆ ਹੈ:

ਜੀਨੇ ਕੋ ਤੋ ਫ਼ੂਲ ਕੇ ਸਾਏ ਮੇਂ ਹਮ ਜੀਏ,

ਪਰ ਲਾਹੌਰ ਤੇਰੀ ਯਾਦ ਸੇ ਕਿਨਾਰਾ ਨਾ ਸਕਾ।

ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਉਰਦੂ ਵਿਚ ਹੀ ਲਿਖਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਦੋਸਤਾਂ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ਪਾਉਂਣ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਵੀ ਲਿਖਦਾ ਹਾਂ ੳਤੇ ਉਰਦੂ, ਪੰਜਾਬੀ, ਹਿੰਦੀ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਅਦਬੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹਾਂ ਤੇ ਮੁਸ਼ਾਇਰਿਆਂ ਵਿਚ ਬਕਾਇਦਗੀ ਨਾਲ਼ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਹੋਣ ਦਾ ਫ਼ਖ਼ਰ ਹੈ ਪਰ ਆਪਣੀ ਲੰਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਮੈਂ ਲਾਹੌਰ ਤੇ ਹੁਣ ਵੈਨਕੂਵਰ, ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਤੇ ਵੀ ਫ਼ਖ਼ਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

ਦਰਦ ਪੈਹਮ ਸਰਾਬ ਕਾ ਆਲਮ।

ਦਿਲ ਕੇ ਜ਼ਖ਼ਮ-ਏ-ਅਜ਼ਾਬ ਕਾ ਆਲਮ।

ਏਕ-ਏਕ ਵਰਕ ਬਿਖਰਾ ਹੈ,

ਯੇਹ ਹੈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੀ ਕਿਤਾਬ ਕਾ ਆਲਮ।

******

ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਸਮਰਪਣ

ਮੇਰਾ ਮਜਮੂਆ-ਏ-ਕਲਾਮ ( ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ) ਮੁਰੱਕਾ-ਏ-ਦਰਦ ਜਦੋਂ ਟਾਈਪ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਇਸਦੇ ਸਮਰਪਣ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਆਇਆ ਕਿ ਆਖ਼ਿਰ ਮੈਂ ਇਹਨੂੰ ਕਿਸਦੇ ਨਾਂ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਾਂ? ਮੈਂ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀ ਤੇ ਇਹ ਨਜ਼ਰ ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਬਾਦਲ ਤੇ ਆ ਕੇ ਠਹਿਰੀ।

-----

ਬਾਦਲ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ਼ ਮੇਰੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੈਨੇਡਾ ਉਰਦੂ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਅਤੇ ਦੂਜੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਾਇਰਿਆਂ ਵਿਚ ਹੋਈ। ਇਸ ਮੁਲਾਕਾਤ ਨੂੰ ਪੰਜ ਵਰ੍ਹੇ ਬੀਤ ਗਏ। ਮੇਰੇ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇਹ ਦੋਸਤੀ ਹੋਰ ਮਜਬੂਤ ਹੁੰਦੀ ਚਲੀ ਗਈ। ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਜਲੰਧਰ ਦਾ ਤੇ ਬਾਦਲ ਸਾਹਿਬ ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲ਼ੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਮਵਤਨ ਹੋਏ।

-----

ਕਵੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ । ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਲਿਆਕਤ ਨੂੰ ਨਾ ਜਾਨਣਾ ਇਕ ਬੁਖਾਲਤ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸਤੋਂ ਵਧਕੇ ਬਾਦਲ ਸਾਹਿਬ ਵੱਲੋਂ ਮੁਸਲਸਲ ਇਹ ਤਕਾਜ਼ਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਕਾਵ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਜਲਦੀ ਛਾਪਾਂ। ਮੇਰੀ ਸੁਸਤੀ ਤੇ ਕਮ-ਹਿੰਮਤੀ ਕਾਰਣ ਮੈਂ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜਲਦੀ ਨਾ ਛਾਪ ਸਕਿਆ। ਪਰ ਬਾਦਲ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਹਾਰੀ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਹਿਯੋਗ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ।

-----

ਇਹ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰ ਹੈ, ਇਸ ਵਿਚ ਸੌ ਫ਼ੀਸਦੀ ਬਾਦਲ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਹੱਥ ਹੈ। ਏਸ ਲਈ ਮੈਂ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਆਪਣੇ ਹਮਨਵਾ ਤੇ ਕਦਮ-ਕਦਮ ਤੇ ਹਿੰਮਤ ਦਿਵਾਉਂਣ ਵਾਲ਼ੇ.... ਜਨਾਬ ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਬਾਦਲ ਦੇ ਨਾਂ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਤੇ ਆਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਇਹ ਮੇਰੇ ਨਾ-ਚੀਜ਼ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸ਼ਾ ਕਰਨਗੇ।

ਬਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਰਦ

ਕੈਨੇਡਾ

(ਮੁੱਖ-ਬੰਦ ਮੂਲ ਉਰਦੂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ: ਹਰਭਜਨ ਮਾਂਗਟ, ਸਰੀ, ਕੈਨੇਡਾ)

*******

ਦਰਦ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਮੁਰੱਕਾ-ਏ-ਦਰਦ ਦਾ ਸਰਵਰਕ



Wednesday, November 25, 2009

ਰੋਜ਼ੀ ਸਿੰਘ - ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕੋਇਲ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲੇਖ

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕੋਇਲ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਅੱਜ 25 ਨਵੰਬਰ ਜਨਮ ਦਿਨ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼
***********************
ਮਾਵਾਂ ਤੇ ਧੀਆਂ ਰਲ਼ ਬੈਠੀਆਂ ਨੀ ਮਾਏ.......!

(25 ਨਵੰਬਰ ਜਨਮ ਦਿਨ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ )

ਲੇਖ

ਸਵ: ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਦਾ ਚੇਤਾ ਮਨ ਚ ਆਉਦਿਆਂ ਹੀ ਰੂਹ ਉਸਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਸ੍ਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗਵਾਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈਵਿਅਕਤੀ ਸਮਾਧੀ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇੱਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਗੀਤ ਉਸਦੇ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਤੱਕ ਉਤਰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈਇੰਝ ਲਗਦੈ ਜਿਵੇਂ ਸਰਸਵਤੀ ਆਪ ਗਾ ਰਹੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਉਸਦੇ ਭਗਤ ਝੂੰਮ ਰਹੇ ਹੋਣਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ਰੀ ਘੋਲ਼ਦੇ ਉਸਦੇ ਗੀਤ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਗੀ ਬਖ਼ਸ਼ਦੇ ਨੇਹੁਣ ਵੀ ਕਦੀ ਜਦ ਤੁਸੀ ਉਸਦੇ ਗੀਤ ਸੁਣੋ ਤਾਂ ਦਿੱਲ ਨੂੰ ਕੁਝ ਚੰਗਾ ਸੁਣਨ ਦੀ ਤਸੱਲੀ ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਅਨੇਕਾਂ ਗਾਇਕ, ਗਾਇਕਾਵਾਂ, ਗੀਤਕਾਰ ਤੇ ਕਲਾਕਾਰ ਹੋਏ ਹਨ ਜਿਹਨਾ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਅਣਗੌਲਿਆਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈਪਰ ਕੁਝ ਕੁ ਕਲਾਕਾਰ ਆਪਣੇ ਮਹਾਨ ਕਾਰਜਾਂ ਕਰਕੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਬਣਾ ਗਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਨਾਮ ਰਹਿੰਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਤੱਕ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ

-----

ਸਵ: ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 25 ਨਵੰਬਰ 1929 ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆਬਾਰਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੌਰ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਉਸਤਾਦ ਜਨਾਬ ਇਨਾਇਤ ਹੁਸੈਨ ਅਤੇ ਉਸਤਾਦ ਪੰਡਤ ਮਨੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਕੋਲੋ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨੀ ਸ਼ਰੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਛੇਤੀ ਹੀ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਲਈਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੰਗੀਤਕ ਕੈਰੀਅਰ ਦਾ ਅਗ਼ਾਜ਼ ਲਾਹੌਰ ਰੇਡੀਓ ਤੋਂ ਅਗਸਤ 1943 ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੌਰ ਜੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਦੋਗਾਣਾ ‘‘ਮਾਵਾਂ ਤੇ ਧੀਆਂ ਰਲ਼ ਬੈਠੀਆਂ ਨੀ ਮਾਏ’’ ਐਚ.ਐਮ.ਵੀ ਕੰਪਨੀ ਕੋਲ਼ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀਇਹ ਗਾਣਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਨੇਰੀ ਵਾਂਗ ਫੈਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਤੇ ਚੜ੍ਹਿਆ

-----

1947 ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਦਿੱਲੀ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਕੁਝ ਚਿਰ ਬਾਅਦ ਬੰਬਈ ਵਿਖੇ ਚਲੇ ਗਏ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕੀ ਦੇ ਨਾਲ਼-ਨਾਲ਼ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਇੰਡਸਟਰੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਿਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕਾ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕੁਝ ਚਿਰ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1949 ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਫਿਲਮ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਯਾਦਗਾਰੀ ਗੀਤ ‘‘ਬਦਨਾਮ ਨਾ ਹੋ ਜਾਏ ਮੁਹੱਬਤ ਕਾ ਫਸਾਨਾ’’ ਰਿਕਾਰਡ ਹੋਇਆ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਵੀ ਸੁਪਰਹਿੱਟ ਹੈ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਵੱਲੋਂ ਕੋਈ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਾਣੇ ਗਾਏ ਜਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ੳਸਦੇ ਦੋਗਾਣੇ ਗਾਣੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਕੇ ਆਸਾ ਸਿੰਘ ਮਸਤਾਨਾ, ਹਰਚਰਨ ਗਰੇਵਾਲ, ਰੰਗੀਲਾ ਜੱਟ ਅਤੇ ਦੀਦਾਰ ਸੰਧੂ ਨਾਲ਼ ਗਾਏ ਗਏ

-----

13,14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਲੈਕਚਰਾਰ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਨਾਲ ਹੋ ਗਿਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕ ਕੈਰੀਅਰ ਨੂੰ ਬੇੱਹਦ ਸ਼ਿੰਗਾਰਿਆ ਅਤੇ ਸਵਾਰਿਆਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਅਤੇ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਨੇ ਮਿਲ਼ ਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਕਬੂਲ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਚੰਨ ਕਿਥੇ ਗੁਜ਼ਾਰੀ ਆਈ ਰਾਤ, ਲੱਠੇ ਦੀ ਚਾਦਰ, ਸੌਕਣ ਮੇਲੇ ਦੀ, ਗੋਰੀ ਦੀਆਂ ਝਾਂਜਰਾਂ, ਅਤੇ ਸੜਕੇ ਸੜਕੇ ਜਾਂਦੀਏ ਮੁਟਿਆਰੇ ਨੀਆਦਿ ਮਕਬੂਲ ਗੀਤ ਸ਼ਮਿਲ ਹਨ 1975 ਵਿੱਚ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤਕ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਮਰਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਬੇਟੀ ਡੌਲੀ ਗੁਲੇਰੀਆ ਅਤੇ ਪੋਤਰੀ ਸੁਨੈਨਾ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਇੱਕ ਯਾਦਗਾਰ ਕੈਸਿਟ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਦਾ ਥ੍ਰੀ ਜਨਰੇਸ਼ਨਜ਼ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਵਾਈ ਜਿਹੜੀ ਕਿ 1995 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਚਿਰ ਸਰੋਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣੀ ਰਹੀ

-----

ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਨੂੰ 1982 ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕੈਡਮੀ ਵੱਲੋਂ ਪਹਿਲਾ ਐਵਾਰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਲੇਨੀਅਮ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿੰਗਰ ਐਵਾਰਡ, ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਐਵਾਰਡ 2006 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਦੇਣ ਬਦਲੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏਜਦੋਂ ਉਹ ਪੰਚਕੂਲਾ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮੇ ਤੋਂ ਜਨਰਲ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਹਾਰਟ ਸਟਰੋਕ ਕਾਰਨ ਦਾਖਲ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਐਵਾਰਡ ਦੇਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਉਹ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਦ ਦਿੱਲੀ ਜਾ ਕੇ ਐਵਾਰਡ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹੁੰਚੇ15 ਜੂਨ 2006 ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨਿਊ ਜਰਸੀ ਦੇ ਇੱਕ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਲਏ ਉਸ ਵੇਲੇ ਉਹਨਾ ਦੀ ਉਮਰ 77 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀਭਾਵੇਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਉਹ ਕੋਇਲ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਦਾ ਲਈ ਵਿਛੜ ਗਈ ਪਰ ਉਹ ਆਪ੍ਣੇ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਸਦਾ ਲਈ ਸਾਡੇ ਹਿਰਦਿਆਂ ਅੰਦਰ ਜਿਉਂਦੀ ਰਹੇਗੀ

-----

ਉਸ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੀਤ ਅੱਜ ਵੀ ਤਾਜ਼ਾ ਅਤੇ ਨਿਰੋਏ ਲਗਦੇ ਨੇ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਰੂਹ ਦਾ ਤਰੋ-ਤਾਜ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣਾ ਲਾਜਮੀ ਹੀ ਹੈਮਧਾਣੀਆਂ ਹਾਏ ਓਏ ਮੇਰੇ ਡਾਢਿਆ ਰੱਬਾ, ਕਿੰਨ੍ਹਾਂ ਜੰਮੀਆਂ ਕਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੈ ਜਾਣੀਆਂਗੀਤ ਸੁਣ ਕੇ ਅੱਜ ਵੀ ਹਰ ਅੱਖ ਨਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਦਾ ਦੇਣ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਰਾਖੇ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਚੁਕਾ ਸਕਣਗੇਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਸਾਡੇ ਚੇਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਸੀ ਰਹੇਗੀਅੱਜ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਤੇ ਨਿੱਘੀਆਂ ਸਤਿਕਾਰ ਭਿੱਜੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੇ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈਆਓ ਉਸ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕੋਇਲ ਦੀ ਰੂਹ ਵਾਸਤੇ ਦੁਆਵਾਂ ਕਰੀਏ!

Tuesday, November 24, 2009

ਸੁਖਿੰਦਰ – ਲੇਖ (ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ)

ਜਨਤਕ ਹਿਤਾਂ ਦੇ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਦਾ ਪੇਸ਼ਕਾਰ - ਹਰਜੀਤ ਦੌਧਰੀਆ

ਲੇਖ

(ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ)

ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਮੌਲਿਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰਦਿਆਂ ਮੇਰੀ ਨਿਗਾਹ ਹੇਠੋਂ ਹਰਜੀਤ ਦੌਧਰੀਆ ਦੀ ਸੰਪਾਦਤ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਪੁਸਤਕ ਦਰਸ਼ਨਵੀ ਲੰਘੀਇਹ ਪੁਸਤਕ 2004 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਬਾਰੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਬਾਰੇ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕੈਨੇਡਾ ਅਤੇ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਬੜਾ ਨੇੜਿਉਂ ਜੁੜਿਆ ਰਿਹਾ ਹੈਇਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਨਾਮ ਸੀ: ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡੀਅਨ

-----

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਕਿ ਅਨੇਕਾਂ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਬਾਰੇ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਨਿਬੰਧਾਂ, ਨਜ਼ਮਾਂ ਅਤੇ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਥਾਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ; ਉੱਥੇ ਹੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਲੰਬੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹਿੱਸਾ ਉਹ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਕੁਝ ਚੋਣਵੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ, ਪੰਜਾਬ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਲੋਕ-ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਉਸ ਦੇ ਲੋਕ-ਪੱਖੀ ਭਾਸ਼ਨ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨਇਸੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਵੱਲੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਚੱਲੀ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਵਾਦੀ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮੁਖੌਟਾਧਾਰੀ ਸਿੱਖ ਖਾੜਕੂਆਂ ਦੇ ਮੁਖੌਟੇ ਲੀਰੋ ਲੀਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਤੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਭਾਸ਼ਨ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ

-----

ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡੀਅਨ 1937 ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡਾ ਪਹੁੰਚਿਆਇਹ ਉਹ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਇੰਡੀਆ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੀ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਸੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜਕੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਜਿੱਥੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਗ਼ੁਲਾਮ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਾਲਾ ਹੀ ਵਰਤਾਓ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰੰਗਦਾਰ ਜਾਂ ਗ਼ੈਰ-ਗੋਰੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵਿਤਕਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀਇੰਡੀਆ ਤੋਂ ਆਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਵਾਲੇ ਕੰਮ ਦੇਣ ਵੇਲੇ ਵੀ ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਮਸ਼ੀਨ ਚਲਾਉਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਕੋਈ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੋਵੇਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਆ ਤੋਂ ਆਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਜਾਂ ਰਹਿਣਾ ਪਿਆ, ਉਸ ਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸੁਣੋ :

----

ਅਲਬਰਟਾ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਲੱਕੜ ਮਜ਼ਦੂਰ ਕੈਂਪਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨਕੈਂਪਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਮਾੜੀ ਹੈਮਜ਼ਦੂਰ ਲੱਕੜ ਦੇ ਫੱਟਿਆਂ ਤੇ ਹੀ ਆਰਾਮ ਕਰਦੇ ਹਨਇੱਥੇ ਸਪਰਿੰਗਾਂ ਵਾਲੇ ਬੈੱਡ ਦੀ ਵੀ ਅਣਹੋਂਦ ਹੈਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਛਾਉਣ ਲਈ ਚਾਦਰਾਂ ਤੇ ਸਰ੍ਹਾਣੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇਇਹ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਲੱਕੜ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੋਰ ਵੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨਜੋ ਜਰਮਨ ਦੀ ਲੜਾਈ ਸਮੇਂ ਜੰਗੀ ਕੈਦੀ ਬਣ ਕੇ ਆਏਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਵਾਲੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈਕੈਂਪਾਂ ਵਿਚ ਗਰਮ ਤੇ ਠੰਡੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਵੀ ਨਹੀਂਖ਼ਾਸ ਕੈਂਪਾਂ ਵਿਚ ਹੀ 200 ਆਦਮੀਆਂ ਲਈ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਲਈ 1 ਸ਼ਾਵਰ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ

----

ਅਜਿਹੀਆਂ ਤਰਸਨਾਕ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਕੱਢਣ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਦੂਰ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇਕਿਉਂਕਿ ਮਜ਼ਦੂਰ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਹੀ ਸਮੂਹਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਕਰਕੇ ਮਿਲ ਮਾਲਕਾਂ ਕੋਲੋ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਲਈ ਵਾਧੂ ਸਹੂਲਤਾਂ, ਚੰਗੀਆਂ ਤਨਖਾਹਾਂ ਅਤੇ ਕੰਮ ਦੀਆਂ ਚੰਗੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਸਨਪਰ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੂੰ ਜੱਥੇਬੰਦ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਭਰੀ ਸੀਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਦਸ ਵਰ੍ਹੇਨਿਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸਾਧੂ ਬਿਨਿੰਗ / ਸੁਖਵੰਤ ਹੁੰਦਲ ਨੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੂੰ ਜੱਥੇਬੰਦ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਿਖਿਆ ਹੈ:

ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਾਂਗ ਬੀ.ਸੀ. ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਸਦੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਸਨਅਤ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਵੱਖਰੇ ਖਿੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੁਰਾਂ ਨੂੰ ਜੱਥੇਬੰਦ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਉੱਪਰ ਬੜਾ ਤਸ਼ੱਦਦ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀਮਿੱਲ ਮਾਲਕਾਂ ਦੇ ਗੁੰਡਿਆਂ ਵਲੋਂ ਜਾਂ ਪੁਲਿਸ ਵੱਲੋਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਜੱਥੇਬੰਦ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਧਮਕੀਆਂ ਦੇਣੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਰ ਕੁਟਾਈ ਕਰ ਦੇਣੀ ਆਮ ਗੱਲ ਸੀਮਾਲਕਾਂ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਵਲੋਂ ਮਿਲ ਕੇ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਝੂਠੇ ਕੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਫਸਾ ਦੇਣਾ ਅਤੇ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਕਰਵਾ ਦੇਣੀਆਂ ਅਤੇ ਗ਼ਿਆਦਾ ਅਸਰ ਰਸੂਖ ਵਾਲੇ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਝੂਠੇ ਕੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਫਸਾ ਦੇਣਾ ਅਤੇ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਕਰਵਾ ਦੇਣੀਆਂ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਸਰ ਰਸੂਖ ਵਾਲੇ ਯੂਨੀਅਨ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ਰਾਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰਨ ਤੱਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ

-----

ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਨੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਖ਼ਤਰੇ ਭਰੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕੈਨੇਡਾ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਜੱਥੇਬੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਮਹੱਤਵ-ਪੂਰਨ ਕੰਮ ਕੀਤਾਉਸ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਵੱਖੋ,-ਵੱਖ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਅਜਿਹੇ ਮਸਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਭਾਸ਼ਨ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਇਸ ਗੱਲ ਬਾਰੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚੇਤਨਤਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਵੱਖੋ ਵੱਖ ਕਮਿਊਨਿਟੀਆਂ ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਪਏ ਭੁਲੇਖਿਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਸਮੁੱਚੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਦੀ ਬੇਹਤਰੀ ਲਈ ਮਜ਼ਦੂਰ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ

-----

ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਜੱਥੇਬੰਦ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇੱਕ ਹੋਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹੱਤਵ-ਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆਜਦੋਂ ਪਹਿਲੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੋਲੰਬੀਆ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਵੋਟ ਦਾ ਹੱਕ ਸੀ ਜੋ 1907 ਵਿੱਚ ਖੋਹ ਲਿਆ ਗਿਆਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਵੱਲੋਂ ਵੋਟ ਦਾ ਹੱਕ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵੱਧ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆਇਸ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਸਦਕਾ ਹੀ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦਾ ਹੱਕ ਮੁੜ 2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1947 ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਿਆਜਦੋਂ ਬੀ.ਸੀ. ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਭਾਰਤੀਆਂ, ਚੀਨੀਆਂ ਅਤੇ ਜਪਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਵੋਟ ਦਾ ਹੱਕ ਦੇਣ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨ ਪਾਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ

ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਗੁਣ ਉਦੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਉਹ 1948 ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਆ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਜਾਂਦਾ ਹੈ

-----

ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਤੋਂ 1947 ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਆ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲ ਗਈ; ਪਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਇੰਡੀਆ ਨੂੰ ਦੋ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ: ਇੰਡੀਆ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨਉਹੀ ਲੋਕ ਜੋ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਮੁੱਠ ਹੋ ਕੇ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਲੜ ਰਹੇ ਸਨ - ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਜਨੂੰਨਵਾਦ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਜ਼ਹਿਰ ਭਰਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਫਨੀਅਰ ਸੱਪਾਂ ਵਾਂਗ ਡੰਗ ਮਾਰਨ ਲੱਗੇਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ, ਸਿੱਖਾਂ, ਈਸਾਈਆਂ ਨੇ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰਦਿਆਂ 10 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਖ਼ੂਨ ਨਾਲ ਹੌਲੀ ਖੇਡੀਧਰਮ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹੀ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹੀ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਜਿਸਮਾਂ ਦੇ ਟੁਕੜੇ- ਟੁਕੜੇ ਕਰਕੇ ਖੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੇ ਗਏਅਜਿਹੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਆਜ਼ਾਦ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਿਆ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਏ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦੱਬੇ-ਕੁਚਲੇ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ / ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਬੇਹਤਰੀ ਲਈ ਕੁਝ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕੇਇੰਡੀਆ ਪਹੁੰਚਕੇ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗਾਪਰ ਨਵੇਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਏ ਦੇਸ਼ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਪੰਡਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਦੀ ਕਾਂਗਰਸ ਸਰਕਾਰ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਦੱਬੇ-ਕੁਚਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਹੋਣ ਦੀ ਥਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਰਮਾਇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਹਿਤ ਪਾਲਣ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉੱਭਰ ਰਹੀ ਸੀਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਨਾਲ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਗਹਿਰੇ-ਮੱਤ ਭੇਦ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਏਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ-ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤੀ; ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲਈ ਚੁਣੌਤੀ ਸਮਝਦਿਆਂ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਉੱਤੇ ਪਾਬੰਧੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਭਾਰੀ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕਰਕੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਬੇਹਤਰੀ ਲਈ ਉੱਠੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਨੂੰ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਏ ਦੇਸ਼ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਈ 1953 ਤੱਕ, ਤਕਰੀਬਨ 5 ਸਾਲ ਦਾ ਸਮਾਂ, ਗੁਪਤਵਾਸ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਹੀ ਆਪਣੀਆਂ ਲੋਕ-ਭਲਾਈ ਦੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣੀਆਂ ਪਈਆਂ

-----

ਹਰਜੀਤ ਦੌਧਰੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸੰਪਾਦਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਪੁਸਤਕ : ਦਰਸ਼ਨਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਜੱਥੇਬੰਧਕ ਹੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਬੁਲਾਰਾ ਵੀ ਸੀਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਸੀਉਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਵਿੱਚ ਬੜੀ ਹੀ ਸੌਖੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਰਤਕੇ ਗੱਲ ਕਰਦਾਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਰੱਖਦਾ ਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਪੜ੍ਹਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਭਾਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸੁਣ ਰਹੇ ਲੋਕਾਂ ਉੱਤੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕਹੀ ਹੋਈ ਗੱਲ ਵਧੇਰੇ ਅਸਰਦਾਇਕ ਸਿੱਧ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇ ਇਹ ਗੁਣ ਉਦੋਂ ਹੋਰ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉੱਭਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਜਦੋਂ ਉਹ ਦੋ ਵਾਰ ਪੰਜਾਬ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਨੌਜੁਆਨਾਂ ਨੂੰ ਵੋਟ ਦਾ ਹੱਕ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਦਿਆਂ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿੱਚ ਦਲੀਲ ਸਹਿਤ ਇੱਕ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਭਾਸ਼ਨ ਦਿੱਤਾਉਸਦੇ ਭਾਸ਼ਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਉਸਦੇ ਭਾਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕਹੇ ਗਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੋਲਾਂ ਤੋਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:

ਇਹ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਜੀਬ ਜਿਹੀ ਗੱਲ ਹੈਮੈਂ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦਾ ਕਿ 18 ਸਾਲ ਦੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਜੇ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕੀ ਤਬਾਹੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਵਿਚ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਵੇਂ ਦੀਵਾਰ ਬਣਕੇ ਉਹ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਕੀ ਤੂਫ਼ਾਨ ਮੱਚ ਜਾਵੇਗਾ, ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਮੈਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀਆਂਜੇ ਉਹ ਪੁਰਾਣੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 25 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਵਿਚ ਅਧਿਕਾਰ ਲਈ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਗੱਲ ਮਨੂਸਮ੍ਰਿਤੀ ਵਿਚ ਕਹੀ ਗਈ ਹੈ, ਇਹ ਅੱਜ ਤੋਂ ਕਈ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਹਿ ਕੇ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਝੁਠਲਾ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇਜਦੋਂ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਘਰ ਬਾਰ ਦੇ ਮੁਆਮਲੇ ਵਿਚ ਸਿਆਣੇ ਸਮਝਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਖ਼ਤਿਆਰ ਦੇਂਦੇ ਹੋ, ਕੀ ਦੁਕਾਨਦਾਰੀ, ਕੀ ਸਰਵਿਸ ਤੇ ਕੀ ਖੇਤੀ-ਬਾੜੀ, ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਹਰ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਆਣਾ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ ਬਾਲਗ਼ ਕਰਾਰ ਦੇਂਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਰਾਈਟ ਆਫ ਵੋਟ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ 40-45 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਤਾਂ ਸਿਆਣਾ ਸਮਝਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਇਕ ਨੌਜਵਾਨ ਨੂੰ ਅਨਜਾਣ ਸਮਝਦੇ ਹੋਪੁਰਾਣਾ ਯੁੱਗ ਸੀ ਜਦੋਂ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਟੈਕਸਲਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸੀ ਪਰ ਅੱਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਵਿੱਦਿਆ ਨੇ, ਸਾਇੰਸ ਨੇ ਇਤਨੀ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਚੰਦਰਮਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ, ਬੱਦਲਾਂ ਨੂੰ ਛੋਹੰਦਾ ਹੈ, ਜੰਗ ਵਿਚ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਿਲ-ਦਿਮਾਗ਼ ਅਤੇ ਤਾਕਤ ਦੇ ਬਲਬੋਤੇ, ਧੱਕੇ ਨਾਲ ਉਸਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾਉਹ 18 ਸਾਲ ਦਾ ਭਰਤੀ ਹੋ ਕੇ ਜੰਗ ਲੜ ਸਕਦਾ ਹੈਪਰ ਜਦੋਂ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਦਾ ਹੱਕ ਦੇਣ ਦਾ ਸਵਾਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਜਨਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦੇ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਪਾਉਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪਰਪੱਕ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾਕਹਿੰਦੇ ਹੋ ਦੇਸ਼ ਗੁੰਮਰਾਹ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਉਸ ਨੂੰ ਅਜੇ ਇਤਨੀ ਅਕਲ ਨਹੀਂ ਹੈ

-----

ਲੜੀ ਜੋੜਨ ਲਈ ਦੂਜਾ ਭਾਗ ( ਅਗਲੀ ਪੋਸਟ) ਪੜ੍ਹੋ ਜੀ।