ਮੇਜਰ ਮਾਂਗਟ - ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਦੀਵੇ ਲੱਖ ਬਾਲ਼ੋ,ਪਰ ਮਨ ਦੇ ਦੀਵੇ ਵੀ ਬਾਲ਼ੋ - ਲੇਖ

ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਦੀਵੇ ਲੱਖ ਬਾਲ਼ੋ, ਪਰ ਮਨ ਦੇ ਦੀਵੇ ਵੀ ਬਾਲ਼ੋ

ਲੇਖ

ਦੀਵਾ ਗਿਆਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।ਦੋਵੇਂ ਰਸਤਾ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ।ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਘਣੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਠੋਕਰਾਂ ਖਾਂਦਾ ਹੈ,ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਿਆਨ ਵਿਹੂਣਾ ਮਨੁੱਖ ਵੀ ਉਮਰ ਭਰ ਠੋਕਰਾਂ ਖਾਂਦਾ ਹੈ।ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਨ੍ਹੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਕਹੋ ਜਿਨਾਂ ਦੇ ਨੇਤਰ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਅੰਨ੍ਹੇ ਤਾਂ ਉਹ ਹਨ ਜਿਨਾਂ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ।ਗਿਆਨ ਦੇ ਦੀਵੇਂ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਬਲਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।

ਹਰ ਵਰੇ ਦੀਵਾਲੀ ਤੇ ਦੀਵੇ ਜਗਾਉਂਣ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੁਹਰਾਉਂਣ ਦੀ ਰੀਤ ਪੂਰੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।ਪਰ ਸਾਡਾ ਦੁਹਰਾ ਅਮਲ ਤੱਕ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਪੁੱਜਦਾ।ਜਿਸ ਦਿਨ ਪੁੱਜ ਗਿਆ ਫੇਰ ਤਾਂ ਦੁਹਰਾ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੀ ਨਹੀਂ।ਸਾਡੀ ਸਮੁੱਚੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੂਸਰਿਆਂ ਲਈ ਚਾਨਣ ਮੁਨਾਰੇ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ।ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਚੱਲੇ ਆ ਰਹੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦਾ ਅਸਲ ਮਕਸਦ ਕੀ ਹੈ?ਇਹ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕਦੀ ਜਾਣਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ।ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਭੂਤਕਾਲ ਦੇ ਬੂਹੇ ਤੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਜੰਦਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ,ਜਿਨਾਂ ਨੂੰ ਅਕਲ ਦੀਆਂ ਚਾਬੀਆਂ ਨਾਲ ਖੋਲ੍ਹਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

-----

ਲੋਕਯਾਨ ਰਹੁ ਰੀਤਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵਗਦਾ ਹੋਇਆ ਦਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਜੋ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਚਲੇ ਆ ਰਹੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਤੁਰਦਾ ਹੈ।ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੀੜੀ ਦਰ ਪੀੜੀ ਪਹੁੰਚਾਂਦਾ ਹੈ।ਕਈ ਵਾਰ ਸਾਨੂੰ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਜਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪਾਸੇ ਖੜ ਕੇ ਵੀ ਸੋਚਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਲਕਸ਼ਮੀ ਪੂਜਾ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?

ਲਕਸ਼ਮੀ ਤੋਂ ਭਾਵ ਧਨ, ਭਾਵ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ ਹੈ। ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਅੱਗੋਂ ਰੌਸ਼ਨੀ ਹੈ।ਹਨੇਰੇ ਘਰ ਉਜਾੜ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੁੰਦੇ ਨੇ।ਹਸਦੇ ਵਸਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਦੀਵੇ ਜਗਦੇ ਹਨ।ਪੈਸਾ ਕਮਾਉਣ ਲਈ ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਅਕਲ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ,ਜੋ ਗਿਆਨ ਬਿਨਾਂ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ।ਗਿਆਨ ਦਾ ਦੀਵਾ ਹੀ ਅਸਲ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦਾ ਰਾਜ ਹੈ।ਪਰ ਇਸ ਦੀਵੇ ਦੇ ਜਗਣ ਬੁੱਝਣ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਚੇਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ।

----

ਘਰ ਦੀ ਸਾਫ਼ ਸਫ਼ਾਈ, ਰੰਗ ਰੋਗਨ ਅਤੇ ਨਵੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਆਉਣਾ ਸ਼ੁਭ ਸ਼ਗਨ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ।ਪਰ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਲਈ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧੀ,ਨਵੇਂ ਗਿਆਨ ਦਾ ਆਉਣਾ,ਮਾੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤਿਆਗਣਾ,ਅਸੀਂ ਕੋਈ ਵਧੇਰੇ ਮਹੱਤਵ ਪੂਰਨ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ।ਧਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ,ਜੋ ਜੋੜਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।ਪੈਸਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਵਿਦਿਆ ਵੀ ਪੂੰਜੀ ਹੈ।ਅਜਿਹੀ ਪੂੰਜੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਾ ਕੋਈ ਲੁੱਟ ਸਕਦਾ ਹੈ ਨਾ ਖੋਹ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਧਨ ਦੀ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਲਕਸ਼ਮੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ।ਜੋ ਦਰਿੱਦਰ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਿੱਚ ਨਿਵਾਸ ਕਰਦੀ ਹੈ।ਪਰ ਮਨ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਦਰਿੱਦਰ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਪਿਆ ਹੈ।ਈਰਖਾ,ਹੰਕਾਰ,ਚੁਗਲੀ,ਲਾਲਚ ਰੂਪੀ ਕੂੜੇ ਨਾਲ ਭਰੇ ਮਨ ਨੂੰ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸਾਫ ਕਰਨ ਦੀ ਕਦੇ ਸੋਚੀ ਹੀ ਨਹੀਂ।ਫੇਰ ਗਿਆਨ ਦੇ ਦੀਵੇ ਕਿਥੋਂ ਜਗਣੇ ਹੋਏ?

-----

ਅੱਜ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਧਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤਾਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਗਿਆਨ ਦਾ ਦੀਵਾ ਬਾਲਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ।ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਮੈਨੂੰ ਬੈਠੇ ਬਿਠਾਏ ਨੂੰ ਸਾਰਾ ਕੁੱਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਵੇ।ਜਾਂ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਕਮਾਇਆ ਹੋਇਆ ਦੱਬ ਲਵਾਂ।ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਤਾਂ ਮਨੋਰਥ ਹੀ ਸਿੱਖਣਾ ਹੈ।ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਤਾਂ ਕਹਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਪਰ ਸਿੱਖਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ।ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।ਪਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਸਾਡੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਾਂ ਕੁ ਹੈ?ਸ਼ਬਦ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਪਰ ਸਾਡੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀ।ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਦੂਰ ਨੇੜੇ ਦਾ ਵੀ ਵਾਸਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਹਾਂ ਸ਼ਰਾਬ ਹਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰ ਮਿਲ ਜਾਵੇਗੀ।ਅਸੀਂ ਸੌਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੋਈ ਚੰਗੀ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਕੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਦੀਵਾ ਭਾਵੇਂ ਨਾ ਬਾਲੀਏ ਪਰ ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਦੀਵਾ ਜ਼ਰੂਰ ਬਾਲ਼ਦੇ ਹਾਂ।ਆਖਰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਸਾਡੇ ਘਰ ਦੇ ਸੁੱਖ ਚੈਨ ਦਾ ਦੀਵਾ ਬੁਝ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਕਿਸ ਪਾਸੇ ਤੁਰ ਚੱਲੇ ਹਾਂ ਅਸੀਂ?ਜ਼ਰਾ ਬਹਿ ਕੇ ਠੰਢੇ ਦਿਮਾਗ ਨਾਲ ਸੋਚੀਏ।

-----

ਪੰਜਾਬ ਕਦੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸੂਬਾ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ।ਲੋਕ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤੀ ਸਨ ਹੱਥੀਂ ਕਿਰਤ ਕਰਦੇ ਸਨ।ਨਾਮ ਜਪਣਾ,ਕਿਰਤ ਕਰਨੀ ਅਤੇ ਵੰਡ ਛਕਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੇ ਅਸੂਲ ਸਨ।ਪਰ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਹੱਥੀਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੱਥਿਆਉਣ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ।ਹਰ ਪਰਿਵਾਰ ਆਪਣਾ ਘਰ ਬਾਰ ਛੱਡ ਅਮਰੀਕਾ ਕਨੇਡਾ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਵੇਖ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਬਹੁਤੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਜੰਦਰੇ ਲੱਗ ਚੁੱਕੇ ਹਨ,ਜਿੱਥੇ ਦੀਵਾਲੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਕੋਈ ਦੀਵਾ ਬਾਲਣ ਵਾਲਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।ਸਾਡੇ ਲਈ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦਾ ਮਤਲਬ ਘਰ ਸੁੱਖ ਨਹੀਂ ਧਨ ਸੁੱਖ ਵਧੇਰੇ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।

-----

ਅਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਅਧੋਗਤੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵੇਰ ਤੋਂ ਦੇਰ ਰਾਤ ਤੱਕ ਨਸ਼ੇ ਚੱਲਦੇ ਹਨ।ਅਫੀਮ, ਭੁੱਕੀ, ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਮੈਕ ਵੀ ਅੱਜ ਕੱਲ ਜੋਰਾਂ ਸ਼ੋਰਾਂ ਨੱਲ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ।ਕੋਈ ਵਿਰਲਾ ਟਾਵਾਂ ਹੀ ਬਚਿਆ ਹੋਵੇਗਾ।ਨਸ਼ੇ ਵਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਖੰਘ ਦੀਆਂ ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਵੇਚਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਪਿੰਡ ਪਿੰਡ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਈਆਂ ਹਨ।ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿਤਾਬ ਨਹੀਂ ਪਰ ਸ਼ਰਾਬ ਜ਼ੋਰਾਂ-ਸ਼ੋਰਾਂ ਨਾਲ ਵਿਕਦੀ ਹੈ।ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।ਜੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਤਾਂ ਗਿਆਨ ਦੇ ਦੀਵੇਂ ਕਿੱਥੋਂ ਬਲਣੇ ਨੇ?ਅਸੀਂ ਕਿਸ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੇ ਸੋਹਲੇ ਗਾ ਰਹੇ ਹਾਂ?

ਹੁਣ ਗਿਆਨ ਦਾ ਸਰੋਤ ਸਾਧਾਂ ਦੇ ਡੇਰੇ ਰਹਿ ਗਏ ਹਨ।ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਖੁੰਭਾਂ ਵਾਂਗੂੰ ਉੱਗ ਆਏ ਹਨ।ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਰੀਰਿਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਖੌਤੀ ਬਾਬਿਆਂ ਵਲੋਂ ਸੁਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਮਨ ਘੜੰਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਖੋਰਾ ਲਾਇਆ ਹੈ।ਹੁਣ ਲੋਕ ਸੱਚ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਿੱਚ ਯਕੀਨ ਰੱਖਦੇ ਨੇ।ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਕੁਫ਼ਰ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਹਰ ਪਾਸੇ ਅਗਿਆਨ ਦੀ ਧੁੰਦ ਪਸਰੀ ਪਈ ਹੈ।

-----

ਵਿਸ਼ਵ ਇਤਿਹਾਸ,ਭੂਗੋਲ,ਖੁਗੋਲ,ਭੌਤਿਕ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵਿਰਲੇ ਟਾਵੇਂ ਨੂੰ ਹੀ ਸਮਝ ਹੋਵੇਗੀ।ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਏਨਾ ਬੁਰਾ ਹਾਲ ਹੈ ਕਿ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦਜੋੜ ਜਾਂ ਸਪੈਲਿੰਗ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਉਦੇ।ਨਕਲਾਂ ਮਰਵਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਨੇ।ਰਿਸ਼ਵਤ ਦੇ ਦੇ ਨੌਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਡਿਗਰੀਆਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਨੇ।ਕਿਸੇ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਠੀਆਂ ਤਾਂ ਉੱਸਰ ਰਹੀਆਂ ਨੇ ਪਰ ਵਕੀਲ ਡਾਕਟਰ, ਸਾਇੰਸਦਾਨ ਅਤੇ ਇੰਜਨੀਅਰ ਜਾਂ ਵਿਦਵਾਨ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੇ।ਕੀ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਡੁੱਬ ਰਿਹਾ ਹੈ?ਅਸੀਂ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਣ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਡਰਾਮਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।ਦੀਵੇ ਬਾਲ਼ ਲਉ, ਮੀਟ ਰਿੰਨ੍ਹ ਲਉ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀ ਲਉ ਸਾਡੇ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਹ ਹੀ ਮਤਲਬ ਹੈ।ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਅਰਥ ਗੁਆਚ ਗਏ ਹਨ।

-----

ਬਥੇਰੇ ਮੁਰਗੇ ਖਾਅ ਲਏ, ਸ਼ਰਾਬ ਪੀ ਪੀ ਬੱਕਰੇ ਬੁਲਾ ਲਏ, ਕੋਰਟਾਂ ਕਚਹਿਰੀਆਂ ‘ਚ ਮੇਲੇ ਲਾ ਲਾ ਗੀਤਾਂ ‘ਚ ਬੱਲੇ ਬੱਲੇ ਕਰਵਾ ਲਈ।ਪਰ ਆਪਣੀ ਅਗਲੀ ਪੀੜੀ ਦੇ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਣ ਲਈ ਵੀ ਕੋਈ ਦੀਵਾ ਬਾਲ਼ਿਆ ਕਿ ਨਹੀ?ਕਿਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ੇ ਹੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਦੇ ਚੱਲੇ? ਜ਼ਰਾ ਅੱਖ ਪੁੱਟੋ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਧੀਆਂ ਦੇ ਹੋਸਟਲਾਂ ਦੁਆਲਿਉਂ ਫੈਂਨਸੀ ਡਰਿੱਲ ਅਤੇ ਕੋਰੈਕ ਵਰਗੀਆਂ ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਖਾਲੀ ਸ਼ੀਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਢੇਰ ਮਿਲ ਰਹੇ ਹਨ।ਸਮੈਕ ਅਤੇ ਨਸ਼ੇ ਵਾਲੇ ਟੀਕੇ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆ ਵੜੇ ਨੇ।ਤੁਹਾਡੀ ਸਰਦਾਰੀ ਤੇ ਡਾਕਾ ਪੈ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਹੁਣ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਪੱਗਾਂ ਵੀ ਲੱਥ ਗਈਆਂ ਹਨ।ਕੀ ਹੁਣ ਬਨੇਰਿਆਂ ਤੇ ਬਲਣ ਵਾਲੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਦੀਵੇ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਖੁਸ਼ਾਹਲੀ ਪਰਤਾਅ ਸਕਣਗੇ?

-----

ਦੀਵਾਲੀਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਅਤੇ ਲੰਘਦੀਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ।ਮਿਲਾਵਟੀ ਮਠਿਆਈਆਂ ਨੇ ਤੁਹਾਡੇ ਬੋਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਠਾਸ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਭਰ ਦੇਣੀ।ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਜਗਾਏ ਦੀਵੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਦਿਨ ਬੁਝ ਜਾਣਗੇ।ਪਰ ਉਹ ਦੀਵਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਬਾਲ਼ਦੇ ਜੋ ਕਦੀ ਵੀ ਨਾ ਬੁਝੇ।ਗਿਆਨ ਦਾ, ਹੁਨਰ ਦਾ, ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਦੀਵਾ ਜਿਸ ਨੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ ਲੈ ਕੇ ਆਂਉਣੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਮੀ ਨੇ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰ ਪੈਰ ਪਾਉਣਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਣ ਕਰੋ ਕਿ ਜਿਸ ਦਿਨ ਸ਼ਰਾਬ ਨੂੰ ਮਨ ਕਰੇ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਖਰੀਦੋ।ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੁੱਕ ਸ਼ੈਲਫ ਜ਼ਰੂਰ ਸਜਾਉ।ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਦਾ ਗਿਆਨ ਇਕੱਠਾ ਕਰੋ।ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਇਹ ਦੀਵੇ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਚਾਨਣ ਮੁਨਾਰੇ ਬਣ ਜਾਣਗੇ।ਲਕਸ਼ਮੀ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿਰਤ, ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਦੀਵੇ ਬਾਲ਼ੋ।ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਉੱਦਮ ਅੱਗੇ ਲੱਛਮੀ ਤੇ ਪੱਖੇ ਅੱਗੇ ਪੌਣ।ਤਾਂ ਹੀ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੀ ਲੀਹੋਂ ਲੱਥੀ ਗੱਡੀ ਪਟੜੀ ਤੇ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ।

-----

ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਮੀਡੀਏ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾਲੋਂ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਹੀਂ ਤੋੜਿਆ ਪਰ ਸਾਡਾ ਟੁੱਟ ਗਿਆ ਹੈ।ਕਿਉਂ? ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬੱਸਾਂ,ਰੇਲਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਹਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਰ ਕਰਦੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਮਿਲਣਗੇ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬੁੱਕ ਸ਼ੈਲਫਾਂ ਵੀ ਅਲੋਪ ਨਹੀਂ ਹੋਈਆਂ।ਏਹੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਦਾ ਰਾਜ ਹੈ।ਪੁਰਾਤਨ ਭਾਰਤ ਵਿਦਿਆ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸੀ।ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਤੋਂ ਲੋਕ ਗਿਆਨ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਏਥੇ ਆਉਂਦੇ ਸਨ।ਅਸੀਂ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਉਸ ਵਕਤ ਵੇਦ ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਜਦੋਂ ਸੱਭਿਅਤਾ ਅਜੇ ਮੁਢਲੇ ਪੜ੍ਹਾਅ ਤੇ ਸੀ।ਭਾਰਤ ਕੋਲ ਨਾਲੰਦਾ ਅਤੇ ਤਕਸ਼ਿਲਾ ਵਰਗੀਆਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਸਨ, ਕਾਸ਼ੀ ਵਰਗੇ ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਸਨ ਤੇ ਭਾਰਤ ਉਸ ਵਕਤ ਸੋਨੇ ਦੀ ਚਿੜੀ ਸੀ।ਅਸੀਂ ਉਹ ਭੇਦ ਗੁਆ ਲਿਆ ਹੈ।ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਇੱਕ ਇੱਕ ਦੀਪ ਬੁਝਾ ਅਸੀਂ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਗੁਆਚ ਗਏ ਹਾਂ।

-----

ਆਉ ਮੁੜ ਵਿਚਾਰੀਏ।ਦੀਵੇ ਮੜੀ ਮਸਾਣੀਆਂ ਜਾਂ ਬਨੇਰਿਆਂ ਤੇ ਬਾਲ਼ਣ ਨਾਲ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਬਣਨਾ।ਲੋੜ ਹੈ ਮਨ ਦੇ ਦੀਵੇ ਜਗਾਉਣ ਦੀ।ਹੁਨਰਮੰਦ ਅਤੇ ਗਿਆਨਵਾਨ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਹੱਥੀਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸਿੱਖੀਏ।ਲਕਸ਼ਮੀ ਤਾਂ ਆਪ ਹੀ ਤੁਹਾਡੇ ਪੈਰ ਚੁੰਮੇਗੀ।ਜਦੋਂ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ ਆਵੇਗੀ ਤਾਂ ਹਰ ਦਿਨ ਹੀ ਦੀਵਾਲੀ ਵਰਗਾ ਜਾਪੇਗਾ।ਜਿਵੇਂ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ‘ਸਦਾ ਦੀਵਾਲੀ ਸਾਧ ਦੀ...’।ਬੱਸ ਇੱਕ ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਦੀਵਾ ਮਨ ‘ਚ ਟਿਕਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।ਉਹ ਹੈ ਗਿਆਨ ਦਾ ਦੀਵਾ...।