ਲੇਖ
ਅੱਜ ਉਸਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਬਣਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕੋਲ ਅਜੇ ਜ਼ੁਬਾਨ ਨਹੀਂ। ਸ਼ਾਇਦ ਅਜੇ ਲੇਰਾਂ ਤੇ ਕਿਲਕਾਰੀਆਂ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਮਾਸ ਦੇ ਲੋਥੜੇ ’ਚ ਅਜੇ ਸਾਹ ਹਨ ਜਾਂ ਫੇਰ ਮਾਂ ਦੀ ਕੁੱਖ ਦੀ ਹਨੇਰੀ ਗੁਫਾ ’ਚ ਚੁੱਪ ਦਾ ਆਲਮ। ਚੁੱਪ ’ਚੋਂ ਬੋਲਣਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਜਦ ਸਾਰੇ ਹੀਲੇ ਤੇ ਆਸਰੇ ਜਾਂਦੇ ਰਹਿਣ ਤਾਂ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਤਿੜਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਚੁੱਪ, ਬੋਲ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਚੁੱਪ ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਾ ਸੁਣਨਾ ਅਸੱਭਿਆ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਡਾ ਗੁਨਾਹ ਵੀ। ਚੁੱਪ ਨੂੰ ਸੁਣ ਸਮਝ ਕੇ ਹੀ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚੁੱਪ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਵਿਚ ਕੀ ਕੁੱਝ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ। ਮਾਸ ਦੇ ਲੋਥੜੇ ਬਾਰੇ ਬਾਹਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਤਾਂ ਪੂਰਾ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਰ ਹੈ ਜਾਂ ਨਾਰੀ, ਹੈ ਹੀ ਜਾਂ ਸੀ, ਪੁਲਿੰਗ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸਤਰੀਲਿੰਗ। ਮਾਂ ਦੀ ਕੁੱਖ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ’ਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਕੀ ਵਰਤਾਰਾ ਹੋਵੇਗਾ ਇਸ ਬਾਰੇ ਦੋਹਾਂ ਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ। ਜਿਹੜੇ ਕੁੱਖ ਅੰਦਰਲੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਸਾਰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਭਲਾਂ ਉਹ ਬਾਹਰ ਦੇ ਸੰਸਾਰ ਬਾਰੇ ਕੀ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਲਾਉਣ?
-----
ਇਹ ਗੱਲ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਝਿਜਕ ਅਤੇ ਬਹਿਸ ਦੇ ਆਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡਾ ਸਮਾਜ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਜੰਮਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ। ਕਾਰਨ ਗਿਣਨੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹਨ ਪਰ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਹੈ ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ, ਗਰੀਬੀ, ਵਾਰਸ ਤੇ ਅਣਖ। ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਵਾਰਸ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਇਹ ਰੁਤਬਾ, ਇਹ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ ਦੀ ਬੇਸਮਝੀ ਨੇ ਵੀ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਵੱਧ ਨੰਬਰ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਤੇ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਘੱਟ। ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਨਹੀਂ। ਮੁੰਡਾ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਜੇ ਕੋਈ ਮਾੜੀ ਹਰਕਤ ਕਰ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਸ਼ਰਮਿੰਦੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਸਗੋਂ ਗੌਰਵਤਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਝਿਜਕਦੇ। ਜੇ ਕੁੜੀ ਮਾੜੀ ਹਰਕਤ ਕਰ ਲਏ ਜਾਂ ਉਸ ਨਾਲ ਹੋ ਜਾਏ ਤਾਂ ਅਣਖ ਦਾ ਰੋਹ ਜਾਗਣੋਂ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਮੁੰਡੇ ਤੇ ਕੁੜੀ ਦੇ ਜੰਮਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਇਕੋ ਹੈ ਪਰ ਜੰਮਣ ਬਾਅਦ ਇਕ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ, ਇਕਸਾਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ। ਕਾਰਨ ਸਮਾਜਿਕ ਵੀ ਹਨ ਤੇ ਵਿਵਹਾਰਕ ਵੀ।
-----
ਆਈ ਗੱਲ ਗਰੀਬੀ ਦੀ ਜਿਹੜੀ ਕਿਸੇ ਦੇ ਵੀ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਪੈਰ ਨਹੀਂ ਲੱਗਣ ਦਿੰਦੀ। ਪਰ ਸਮਾਜਕ ਰਸਮਾਂ ਰੀਤਾਂ ਦੇ ਵਰਤਾਰੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਜ਼ਰਾ-ਮਾਤਰ ਵੀ ਰਾਸ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਸਮੇਂ ਹੀ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਵੱਲ ਪੂਰਾ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕੁੜੀਆਂ ਵੱਲ ਨਹੀਂ। ਸਮਾਜ ਦੇ ਰਹਿਬਰ ਤਰਕ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਸ ਵਿਤਕਰੇ ਨੂੰ ਨਾ ਤਾਂ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮੁਆਫ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦੈ। ਜੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਹੀ ਕੁੜੀ ਦੇ ਪੱਲੇ ਗਰੀਬੀ ਤੇ ਪੱਲੂ ’ਚ ਵਿਤਕਰੇ ਪੈ ਗਏ ਤਾਂ ਉਹ ਕਿਹੜਿਆਂ ਸਹਾਰਿਆਂ ’ਤੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਪੌੜੀ ਦੇ ਪੌਡਿਆਂ ’ਤੇ ਪੈਰ/ਕਦਮ ਰੱਖ ਸਕੇਗੀ?
-----
ਜੰਮਦਿਆਂ ਹੀ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਬੀਬੀਆਂ ਤੇ ਜੁਆਨਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਜੋਸ਼ ਦਿਖਾਉਣਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਬੁੱਢੇ ਵੀ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੇ। ਫਲਾਨੇ ਦੇ ਪੋਤਾ ਹੋਇਆ ਫਲਾਨੇ ਦੇ ਦੋਹਤਾ। ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਸੁਣ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੋਡਿਆਂ ਦਾ ਦਰਦ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਅੱਗੇ-ਪਿੱਛੇ ਕਦੇ ਅਗਾਂਹ ਤੁਰਨ ਦਾ ਨਾਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੇ। ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਨਾ ਮਨਾਉਣ, ਜਰੂਰ ਮਨਾਉਣ ਪਰ ਪੋਤੀ-ਦੋਹਤੀ ਹੋਣ ’ਤੇ ਇਹ ਚੰਗੇ ਭਲੇ ਵੀ ਜਾਮ ਹੋ ਕੇ ਕਿਉਂ ਰਹਿ ਜਾਣ? ਜਵਾਨ ਜੋੜਿਆਂ ਦੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ’ਤੇ ਵੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਕਿਉਂ ਛਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਟਪਕਦੀ? ਸਮਾਜ ਦੇ ਮਾਨਵ ਦਾ ਕੋਈ ਹਿੱਸਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਵਾਲਾਂ/ਵਿਚਾਰਾਂ/ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਕਦੇ ਸੋਚਦਾ ਹੈ, ਜੇ ਸੋਚਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਕਿਸ ਨੁੱਕਰੇ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ? ਵਕਤ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਅੱਖਾਂ ਪਾਉਣ ਲਈ ਸਾਹਮਣੇ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ?
-----
ਮਾਂ ਦੀ ਕੁੱਖ ਵਿਚ ਪਲ਼ ਰਿਹਾ ਨਾਰੀ ਲੋਥੜਾ ਜੇ ਸਵਾਲ ਕਰੇ ਤਾਂ ਕਿਸਨੂੰ ਕਰੇ? ਉਸਦੀ ਚੁੱਪ ਨੂੰ ਤਾਂ ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਕੁੱਖ ਵਾਲੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛਦੀ, ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਨਹੀ ਪੁੱਛਦੇ , ਸਮਾਜ ਦੇ ਪੁੱਛਣ ਦਾ ਤਾਂ ਸਵਾਲ ਹੀ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਹ ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਮੁਖ਼ਾਤਿਬ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਪੁੱਛੇਗੀ ਕਿ ਉਸ ਲਈ ਬਣੀਆਂ ਲੋਰੀਆਂ ਕਿੱਥੇ ਗਈਆਂ, ਕਿਉਂ ਉਹ ਗੁਆਚ ਗਈਆਂ, ਕੌਣ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਆਉਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ? ਜੇ ਮਾਂ ਹੈ ਤਾਂ ਮਾਂ ਨੂੰ ਮਾਂ ਬਣਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ, ਜਿਹੜਾ ਗੁਆ ਰਿਹਾ ਉਹ ਬੰਦਾ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਉਹ ਜੰਗਲ ਦਾ ਵਾਸੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਹੀ ਵਾਪਸ ਜਾ ਕੇ ਰਹਿਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਕੁੱਖ ਵਾਲੀ ਕੁੜੀ ਦਾ ਇਕ ਨੂੰ ਨਹੀਂ, ਦੋ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਮੁੱਚੇ ਸਮਾਜ ਅੱਗੇ ਦਰਦ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਹੈ, ਅਸਲੀਅਤ ਵੀ ਅਤੇ ਸਵਾਲ ਵੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉੱਤਰ ਜੇ ਕੋਈ ਦੇ ਸਕੇ ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਦੇਵੇ :-
ਖੋਹ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਕਿਉਂ ਕੁੱਖ ਵਿਚ
ਜਿਹੜੇ ਮਿਲ਼ਣ ਪਵਿੱਤਰ ਸਾਹ
ਮੁੰਡਾ ਜੰਮੇ ਤਾਂ ਨੱਚਣ ਬੁੱਢੇ ਵੀ
ਜੰਮਦੀ ਕੂੰਜ ਤਾਂ ਨਿਕਲੇ ਆਹ
ਏਨਾ ਦੁੱਖ ਕਿ ਝੱਲਣਾ ਔਖਾ
ਕੁੱਖ ’ਚ ਕਰਦੀਆਂ ਆਤਮਦਾਹ
ਉਦੋਂ ਕੋਈ ਨਾ ਉੱਤਰ ਔਹੜੂ
ਜਦੋਂ ਪਊਗਾ ਸੱਚ ਨਾਲ ਵਾਹ
ਧੀਆਂ ਮਾਰੋ ਪਰ ਇਹ ਦੱਸੋ
ਦੁਨੀਆਂ ਆਊ ਕਿਹੜੇ ਰਾਹ??
No comments:
Post a Comment