ਰੋਜ਼ੀ ਸਿੰਘ - ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕੋਇਲ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲੇਖ

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕੋਇਲ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ – ਅੱਜ 25 ਨਵੰਬਰ ਜਨਮ ਦਿਨ ’ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼

***********************

ਮਾਵਾਂ ਤੇ ਧੀਆਂ ਰਲ਼ ਬੈਠੀਆਂ ਨੀ ਮਾਏ.......!

(25 ਨਵੰਬਰ ਜਨਮ ਦਿਨ ’ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ )

ਲੇਖ

ਸਵ: ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਦਾ ਚੇਤਾ ਮਨ ’ਚ ਆਉਦਿਆਂ ਹੀ ਰੂਹ ਉਸਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਸ੍ਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗਵਾਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਿਅਕਤੀ ਸਮਾਧੀ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇੱਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਗੀਤ ਉਸਦੇ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਤੱਕ ਉਤਰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੰਝ ਲਗਦੈ ਜਿਵੇਂ ਸਰਸਵਤੀ ਆਪ ਗਾ ਰਹੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਉਸਦੇ ਭਗਤ ਝੂੰਮ ਰਹੇ ਹੋਣ। ਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ਰੀ ਘੋਲ਼ਦੇ ਉਸਦੇ ਗੀਤ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਗੀ ਬਖ਼ਸ਼ਦੇ ਨੇ। ਹੁਣ ਵੀ ਕਦੀ ਜਦ ਤੁਸੀ ਉਸਦੇ ਗੀਤ ਸੁਣੋ ਤਾਂ ਦਿੱਲ ਨੂੰ ਕੁਝ ਚੰਗਾ ਸੁਣਨ ਦੀ ਤਸੱਲੀ ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਅਨੇਕਾਂ ਗਾਇਕ, ਗਾਇਕਾਵਾਂ, ਗੀਤਕਾਰ ਤੇ ਕਲਾਕਾਰ ਹੋਏ ਹਨ ਜਿਹਨਾ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਅਣਗੌਲਿਆਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਕੁਝ ਕੁ ਕਲਾਕਾਰ ਆਪਣੇ ਮਹਾਨ ਕਾਰਜਾਂ ਕਰਕੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਬਣਾ ਗਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਨਾਮ ਰਹਿੰਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਤੱਕ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।

-----

ਸਵ: ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 25 ਨਵੰਬਰ 1929 ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਬਾਰਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੌਰ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਉਸਤਾਦ ਜਨਾਬ ਇਨਾਇਤ ਹੁਸੈਨ ਅਤੇ ਉਸਤਾਦ ਪੰਡਤ ਮਨੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਕੋਲੋ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨੀ ਸ਼ਰੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਛੇਤੀ ਹੀ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਲਈ। ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੰਗੀਤਕ ਕੈਰੀਅਰ ਦਾ ਅਗ਼ਾਜ਼ ਲਾਹੌਰ ਰੇਡੀਓ ਤੋਂ ਅਗਸਤ 1943 ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੌਰ ਜੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਦੋਗਾਣਾ ‘‘ਮਾਵਾਂ ਤੇ ਧੀਆਂ ਰਲ਼ ਬੈਠੀਆਂ ਨੀ ਮਾਏ’’ ਐਚ.ਐਮ.ਵੀ ਕੰਪਨੀ ਕੋਲ਼ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਗਾਣਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਨੇਰੀ ਵਾਂਗ ਫੈਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਤੇ ਚੜ੍ਹਿਆ।

-----

1947 ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਦਿੱਲੀ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਕੁਝ ਚਿਰ ਬਾਅਦ ਬੰਬਈ ਵਿਖੇ ਚਲੇ ਗਏ । ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕੀ ਦੇ ਨਾਲ਼-ਨਾਲ਼ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਇੰਡਸਟਰੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਿਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕਾ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕੁਝ ਚਿਰ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1949 ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਫਿਲਮ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਯਾਦਗਾਰੀ ਗੀਤ ‘‘ਬਦਨਾਮ ਨਾ ਹੋ ਜਾਏ ਮੁਹੱਬਤ ਕਾ ਫਸਾਨਾ’’ ਰਿਕਾਰਡ ਹੋਇਆ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਵੀ ਸੁਪਰਹਿੱਟ ਹੈ। ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਵੱਲੋਂ ਕੋਈ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਾਣੇ ਗਾਏ ਜਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ੳਸਦੇ ਦੋਗਾਣੇ ਗਾਣੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਕੇ ਆਸਾ ਸਿੰਘ ਮਸਤਾਨਾ, ਹਰਚਰਨ ਗਰੇਵਾਲ, ਰੰਗੀਲਾ ਜੱਟ ਅਤੇ ਦੀਦਾਰ ਸੰਧੂ ਨਾਲ਼ ਗਾਏ ਗਏ।

-----

13,14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਲੈਕਚਰਾਰ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਨਾਲ ਹੋ ਗਿਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕ ਕੈਰੀਅਰ ਨੂੰ ਬੇੱਹਦ ਸ਼ਿੰਗਾਰਿਆ ਅਤੇ ਸਵਾਰਿਆ। ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਅਤੇ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਨੇ ਮਿਲ਼ ਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਕਬੂਲ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ‘ਚੰਨ ਕਿਥੇ ਗੁਜ਼ਾਰੀ ਆਈ ਰਾਤ, ਲੱਠੇ ਦੀ ਚਾਦਰ, ਸੌਕਣ ਮੇਲੇ ਦੀ, ਗੋਰੀ ਦੀਆਂ ਝਾਂਜਰਾਂ, ਅਤੇ ਸੜਕੇ ਸੜਕੇ ਜਾਂਦੀਏ ਮੁਟਿਆਰੇ ਨੀ’ ਆਦਿ ਮਕਬੂਲ ਗੀਤ ਸ਼ਮਿਲ ਹਨ। 1975 ਵਿੱਚ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤਕ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਮਰਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਬੇਟੀ ਡੌਲੀ ਗੁਲੇਰੀਆ ਅਤੇ ਪੋਤਰੀ ਸੁਨੈਨਾ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਇੱਕ ਯਾਦਗਾਰ ਕੈਸਿਟ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ‘ਦਾ ਥ੍ਰੀ ਜਨਰੇਸ਼ਨਜ਼’ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਵਾਈ ਜਿਹੜੀ ਕਿ 1995 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਚਿਰ ਸਰੋਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣੀ ਰਹੀ।

-----

ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਨੂੰ 1982 ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕੈਡਮੀ ਵੱਲੋਂ ਪਹਿਲਾ ਐਵਾਰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਲੇਨੀਅਮ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿੰਗਰ ਐਵਾਰਡ, ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਐਵਾਰਡ 2006 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਦੇਣ ਬਦਲੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਪੰਚਕੂਲਾ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮੇ ਤੋਂ ਜਨਰਲ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਹਾਰਟ ਸਟਰੋਕ ਕਾਰਨ ਦਾਖਲ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਐਵਾਰਡ ਦੇਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਉਹ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਦ ਦਿੱਲੀ ਜਾ ਕੇ ਐਵਾਰਡ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹੁੰਚੇ। 15 ਜੂਨ 2006 ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨਿਊ ਜਰਸੀ ਦੇ ਇੱਕ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਲਏ ਉਸ ਵੇਲੇ ਉਹਨਾ ਦੀ ਉਮਰ 77 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਉਹ ਕੋਇਲ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਦਾ ਲਈ ਵਿਛੜ ਗਈ ਪਰ ਉਹ ਆਪ੍ਣੇ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਸਦਾ ਲਈ ਸਾਡੇ ਹਿਰਦਿਆਂ ਅੰਦਰ ਜਿਉਂਦੀ ਰਹੇਗੀ।

-----

ਉਸ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੀਤ ਅੱਜ ਵੀ ਤਾਜ਼ਾ ਅਤੇ ਨਿਰੋਏ ਲਗਦੇ ਨੇ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਰੂਹ ਦਾ ਤਰੋ-ਤਾਜ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣਾ ਲਾਜਮੀ ਹੀ ਹੈ। ‘ਮਧਾਣੀਆਂ ਹਾਏ ਓਏ ਮੇਰੇ ਡਾਢਿਆ ਰੱਬਾ, ਕਿੰਨ੍ਹਾਂ ਜੰਮੀਆਂ ਕਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੈ ਜਾਣੀਆਂ’ ਗੀਤ ਸੁਣ ਕੇ ਅੱਜ ਵੀ ਹਰ ਅੱਖ ਨਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਦਾ ਦੇਣ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਰਾਖੇ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਚੁਕਾ ਸਕਣਗੇ। ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਸਾਡੇ ਚੇਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਸੀ ਰਹੇਗੀ। ਅੱਜ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਤੇ ਨਿੱਘੀਆਂ ਸਤਿਕਾਰ ਭਿੱਜੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੇ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਓ ਉਸ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕੋਇਲ ਦੀ ਰੂਹ ਵਾਸਤੇ ਦੁਆਵਾਂ ਕਰੀਏ!