ਆਰਸੀ ਰਿਸ਼ਮਾਂ ਤੇ ਨਵੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ....

ਤੁਹਾਡੇ ਧਿਆਨ ਹਿੱਤ

ਆਰਸੀ ਰਿਸ਼ਮਾਂ ਤੇ ਪੋਸਟ ਕੀਤੇ ਲੇਖਾਂ 'ਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਵਿਚਾਰ ਸਬੰਧਿਤ ਲੇਖਕ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧ 'ਚ ਆਈਆਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਲਈ, ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਅਤੇ ਜਵਾਬਦੇਹ ਹੋਵੇਗਾ। ਆਰਸੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦਾ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸ਼ੁਕਰੀਆ।

Monday, October 22, 2012

ਜਤਿੰਦਰ ਹਾਂਸ – ਆਰਸੀ ‘ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਆਮਦੇਦ – ਕਹਾਣੀ – ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ


ਆਰਸੀ ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਆਮਦੇਦ
ਸਾਹਿਤਕ ਨਾਮ:  ਜਤਿੰਦਰ ਹਾਂਸ
ਅਜੋਕਾ ਨਿਵਾਸ
ਪਿੰਡ ਅਲੂਣਾ ਤੋਲਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਿਤਾਬਾਂ: ਦੋ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ: ਪਾਵੇ ਨਾਲ਼ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ ਕਾਲ਼ ( ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ )ਅਤੇ ਈਸ਼ਵਰ ਦਾ ਜਨਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।
-------
ਦੋਸਤੋ! ਜਤਿੰਦਰ ਹਾਂਸ ਜੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਰਚੀ ਜਾ ਰਹੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਹਨ।  ਆਪਣੇ ਦੋਵਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਨਾਲ਼ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬ ਵਿਚ ਚਰਚਾ ਵਿਚ ਆਏ ਹਨ। ਅੱਜ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਲਿਖਦਿਆਂ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦੀ ਪੋਸਟ ਵਿਚ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਇਕ ਅਤਿ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਕਹਾਣੀ
ਰਾਹੂ-ਕੇਤੂ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਪੋਸਟ ਕਰਕੇ ਆਰਸੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵੱਲੋਂ ਜਤਿੰਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ਆਮਦੇਦ ਆਖ ਰਹੀ ਹਾਂ। ਮੇਰੀ ਬੜੀ ਦੇਰ ਦੀ ਖ਼ਵਾਹਿਸ਼ ਸੀ ਕਿ ਜਤਿੰਦਰ ਜੀ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਆਰਸੀ ਤੇ ਜ਼ਰੂਰ ਲੱਗੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੇਰੀ ਈਮੇਲ ਦਾ ਮਾਣ ਰੱਖ ਕੇ ਇਹ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਵਾਈ ਹੈ, ਸੋ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਤਹਿ ਦਿਲੋਂ  ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰ ਹਾਂ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਉਡੀਕ ਰਹੇਗੀ.... ਅਦਬ ਸਹਿਤ....ਤਨਦੀਪ
=======
ਰਾਹੂ-ਕੇਤੂ
ਕਹਾਣੀ ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ
-------
ਵਕੀਲ ਬਾਬੂ ਜੀ
, ਮੋਤੀਆਂ ਆਲੀ ਸਰਕਾਰ ! ਧੰਨ  ਹੋ ਤੁਸੀਂ ਤੇ ਧੰਨ ਏ ਥੋਡੀ ਵਕਾਲਤ
ਅਰਜ਼ ਇਹ ਆ ਜੀ, ਮੇਰੀ ਜਾਨ  ਨੂੰ ਖ਼ਤਰਾਮੇਰੀ ਮਤਲ ਕੁਝ ਬੰਦੇ ਮੈਨੂੰ ਮਰਿਆ ਭਾਲ਼ਦੇ ਨੇਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਲੁਕ ਛਿਪ ਕੇ ਜਾਨ ਬਚਾਉਨਾਬਾਬੂ ਜੀ, ਤੁਸੀਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਰਜੇ ਦੇ ਵਕੀਲ ਓਂਬੇਨਤੀ ਇਹ ਆ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੀ ਅਰਜ਼ੀ ਟਾਈਪ ਕਰਵਾਓਮੈਂ ਸਾਰਿਆਂ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੱਸ ਦਿੰਨਾ, ਨਾਲੇ ਕਰੇਜੇ ਮੈਨੂੰ ਕੁਝ ਹੋ ਗਿਆ, ਮੇਰਾ ਮਤਲ ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਹੋਣਗੇਅਲਮਾਰੀਆਂ ਚ ਪਈਆਂ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀਆਂ ਮੋਟੀਆਂ-ਮੋਟੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਥੋਡੇ ਹਰਫ਼-ਹਰਫ਼ ਯਾਦ ਨੇ।  ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀਆਂ ਘੁੰਡੀਆਂ ਜਾਣਦੇ ਓਤੁਸੀਂ ਕੋਈ ਘੁੰਡੀ ਕੱਢੋਮੈਨੂੰ ਮਰੇ ਹੋਏ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦਾ ਕਰੋਜਿਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਪਹਿਲੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਸੀਉਵੇਂ ਹੀ ਕਰੋਮੇਰਾ ਮਤਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸ ਦਿਓ, ਬਈ ਚੰਦ ਸਿਉਂ ਘੀਸੀ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦਾ

 ਵਕੀਲ ਬਾਬੂ ਜੀ ! ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਤੁਸੀਂ  ਮੈਨੂੰ ਪਹਿਚਾਣਿਆ ਨੀ।  ਪਹਿਚਾਣ ਵੀ ਕਿਵੇਂ ਆਵੇ, ਤੁਸੀਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਹਿਲੇ  ਦਰਜੇ ਦੇ ਵਕੀਲ ਓਂ, ਸੈਂਕੜੇ ਬੰਦੇ ਆਉਂਦੇ  ਨੇ ਥੋਡੇ ਕੋਲ


ਮੈਂ ਜੀ ਚੰਦ ਸਿੰਘ ਆਂ, ਪਵਾਂ ਪਿੰਡ ਐ ਮੇਰਾ।  ਮੇਰਾ ਕੇਸ ਤੁਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਲੜਿਆ ਸੀਜਿੱਤਿਆ ਸੀਉਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਦਾਲ਼ ਖਾਣਿਆਂ ਦੇ ਲਾਣੇ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਕਰਵਾਈ ਸੀਰਹਿੰਦੀ ਫੀਸ ਨਾਲ ਮੈਂ ਲੱਡੂਆਂ ਦਾ ਡੱਬਾ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਸੀ

 ਵਕੀਲ ਬਾਬੂ ਜੀ ! ਮੇਰੇ ਤਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਗੱਲਾਂ ਯਾਦ ਆਉਂਦੀਆਂ ਨੇ ਤਾਂ ਲੂਈਂ  ਕੰਡਿਆ ਜਾਂਦੀ ਆਦਾਲ਼ ਖਾਣਿਆਂ ਦਾ ਲਾਣਾ ਬਹੁਤ ਹੰਕਾਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।  ਮੇਰਾ ਮਤਲ ਬਹੁਤ ਬੰਦੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਉਹ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹੇ ਹੋਏ ਸੀਵੱਟਾਂ ਵਾਹ-ਵਾਹ ਸਾਡੇ ਖੇਤ ਵੱਲ ਕਰੀ ਜਾਂਦੇਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਮੈਂ ਭਲੀਮਾਣਸੀ ਵਰਤਦਾ, ਉਹ ਨਾਢੂ ਸ਼ਾਹ ਬਣੇ ਫਿਰਨਬਾਬੂ ਜੀ, ਭਲਾ ਬੰਦਾ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਚਿਰ ਦਬੀ ਜਾਊ।  ਮੇਰਾ ਮਤਲ ਕਦੀ ਨਾ ਕਦੀ ਤਾਂ ਅਣਖ ਅੰਦਰੋਂ ਢੁੱਡਾਂ ਮਾਰਦੀ ਆ।  ਮਨ ਚ ਲੂਹਰੀਆਂ ਉੱਠਦੀਆਂ


ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਖੇਤਾਂ ਵੱਲ ਜਾਣਾ ਝੂੰਮਦੀ ਕਣਕ ਜਿਵੇਂ ਕਹਿ ਰਹੀ ਹੋਵੇ, ‘‘ਬੰਦਾ ਮਾਰ ਦੇ ਜੱਟਾਂ, ਕਚਹਿਰੀਓ ਪਹਿਲੀ ਪੇਸ਼ੀ ਛੁਡਵਾ ਲਿਆਵਾਂਗੇ’’ ਪਰ ਮੈਂ ਫਿਰ  ਸੋਚਦਾ ਕਣਕ ਇਹ ਨੀ ਕਹਿ ਸਕਦੀ।  ਇਹ ਤਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੁੱਖ ਸ਼ਾਂਤ  ਕਰਨ ਦੀ ਹੀ ਸੋਚ ਸਕਦੀ ਆਇਹ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਬੈਠਾ ਕੋਈ ਪਾਪੀ ਬੰਦਾ ਹੀ ਸੋਚਦਾ, ਪਰ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਬੈਠਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਬੰਦਾ ਸੋਚਦਾ, ‘‘ਲੜਾਈਆਂ-ਝਗੜਿਆਂ ਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕੀ ਖੱਟਿਆ, ਆਪਾਂ ਕਰਜ਼ਾ ਲਾਹਾਂਗੇ’’

ਇਕ ਦਿਨ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਮੇਰੀ ਘਰਵਾਲੀ ਦਲੀਪ ਕੁਰ ਕਹਿੰਦੀ, ‘‘ਏ ਜੀ, ਤੁਸੀਂ ਰੱਬ  ਨਾਲ ਰੋਸੇ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਓ, ਕਲ਼ਪਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਓ ਅਖੇ, ਕਰਜ਼ੇ ਨੇ ਮਾਰ ਲਿਆ।  ਬੈਂਕਾਂ  ਦੀਆਂ ਕਿਸਤਾਂ ਨੀ ਮੁੜਦੀਆਂਆੜ੍ਹਤੀਆਂ ਦਾ ਵਿਆਜ ਨੀ ਉਤਰਦਾਦੇਖ ਲਵੋ ਲੈਣਾ-ਦੇਣਾ ਤਾਂ ਚੰਦ ਸੂਰਜ ਨੇ ਵੀ ਆ, ਅੱਜ ਰਾਹੂ-ਕੇਤੂ ਚੰਦ ਨਾਲ ਹਿਸਾਬ-ਕਿਤਾਬ ਕਰਨਗੇ।    

 ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਦਾਨ ਕਰਨਾ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾਆਹ ਕੱਪੜੇ ਦਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਲਾ ਦੋ...ਖਬਰੈ ਰੱਬ ਸੁਣ ਲਵੇ...’’ ਉਹ  ਪੁਰਾਣੇ ਕੱਪੜੇ ਕੱਢੀ ਬੈਠੀ ਸੀ

 ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, ‘‘ਭਾਗਵਾਨੇ, ਮੈਂ  ਤਾਂ ਸਦਾ ਈ ਦਾਨ-ਪੁੰਨ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਨਾਮੇਰਾ ਮਤਲ ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ, ਖਾਦਾਂ, ਬੀਜ ਪਾ ਕੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾਂਕੌਡੀਆਂ ਦੇ ਭਾਅ  ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਪਾਰੀ ਲੁੱਟ ਲਿਜਾਂਦੇ ਨੇ।  ਤੂੰ ਇਸੇ ਨੂੰ ਦਾਨ ਸਮਝਫਿਰ ਤੂੰ  ਵੀ ਦਾਨ-ਪੁੰਨ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਏਂ, ਤੇਰੇ ਕੀਤੇ ਦਾਨ ਦਾ ਅੱਧਾ ਫਲ ਤੇਰਾ ਪਤੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮੈਨੂੰ ਮਿਲ ਈ ਜਾਣਾ……...

ਉਹਨੂੰ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬਦਸ਼ਗਨੀਆਂ ਲੱਗਦੀਆਂਉਹ ਬੁੱਲ੍ਹ ਟੇਰਦੀ  ਅੰਦਰ ਜਾ ਵੜੀ

ਬਾਬੂ ਜੀ, ਉਸ ਦਿਨ  ਬਿਜਲੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਆਉਣੀ ਸੀਮੈਂ  ਕਣਕ ਦੇ ਖੇਤ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਲਾਉਣ ਚਲਿਆ  ਗਿਆ

ਕਣਕ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਕਹਿ ਰਹੀ  ਸੀ, … ਜੱਟਾ ਐਤਕੀ ਤੇਰੇ ਸਾਰੇ ਉਲਾਂਭੇ ਲਾਹਦੂੰਤੇਰੇ ਸਾਰੇ ਲੈਣੇ-ਦੇਣੇ ਮੋੜ ਦੂੰ।

 ਪਾਣੀ ਨਾਲ਼ ਸਿੰਜੇ ਕਿਆਰਿਆਂ ਵਿਚੋਂ  ਗਿੱਲੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਮਹਿਕ ਆ ਰਹੀ ਸੀ।  ਹਰੀ ਕਚੂਰ ਕਣਕ ਦੀਆਂ ਬੱਲੀਆਂ ਚੋਂ ਦੁੱਧ ਦੀ ਮਹਿਕ ਆ ਰਹੀ ਸੀਨਸ਼ਾ ਜਿਹਾ ਹੋ  ਗਿਆਵਾਹ ਓਏ ਦਾਤਾ! ਧੰਨ ਏ ਤੂੰ, ਧੰਨ ਨੇ ਤੇਰੇ  ਰੰਗਮੇਰਾ  ਮਤਲ ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ ਪੱਕਣ ਤੇ ਆਉਂਦੀ ਆ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦਾਣਿਆਂ ਚੋਂ ਦੁੱਧ ਭਰ ਜਾਂਦਾਏਦਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੋਚਦਿਆਂ ਮੇਰਾ ਪਾਈਆ ਖ਼ੂਨ ਵੱਧ ਗਿਆਉਦੋਂ ਹੀ ਲੈਣੇ-ਦੇਣੇ ਯਾਦ ਆ ਗਏ…... ਖਾਲ਼ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਦਾ ਚੰਦ ਡੋਲਦਾ ਜਿਹਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤਾਦਲੀਪ ਕੁਰ ਦੀ ਗੱਲ ਯਾਦ ਆ ਗਈ ਅਖੇ, “ਦੇਣਾ-ਲੈਣਾ ਤਾਂ ਚੰਦ ਸੂਰਜ ਨੇ ਵੀ ਆ।



ਅਸਮਾਨ ਵੱਲ ਨਿਗ੍ਹਾ ਮਾਰੀਚੰਦ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਲੱਗਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀਜਦੋਂ ਕੰਨੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਮੋੜਿਆ ਤਾਂ ਦੇਖਿਆ, ਦਾਲ਼ ਖਾਣੇ ਮੋਟਰ ਤੇ ਬੈਠੇ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀ ਰਹੇ ਸੀਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਖੰਘੂਰਾ ਮਾਰਿਆਮੇਰੇ ਖ਼ੂਨ ਚ ਹਲਚਲ ਹੋਈਫਿਰ ਸੋਚਿਆ,  “  ਸ਼ਰਾਬੀ ਤੇ ਪਾਗ਼ਲ ਉੱਤੇ ਕਾਹਦਾ ਗੁੱਸਾ।

ਪਾਸਾ ਪਰਤ ਕੇ ਲੰਘਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀਉਹ ਰਾਹੂ-ਕੇਤੂ ਵਾਂਗ ਰਾਹ ਰੋਕ ਕੇ ਖੜ੍ਹ ਗਏਕਹਿੰਦੇ, “ਸਾਲਿਆ, ਸਾਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਦਾਲ-ਖਾਣ ਦੱਸਦੈਂਜਿਵੇਂ ਤੂੰ ਨਿੱਤ ਮੀਟ ਨਾਲ ਰੋਟੀ ਖਾਂਦਾ ਹੁੰਨੈ।... ਅਸੀਂ ਤੇਰੇ ਕਿਹੜੇ ਮੁਰੱਬੇ ਰੋਕ ਲੇ? ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ਼ ਸਾਡੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬੁਣਾਉਨੈ...।

ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾ ਕੇ ਨਰਮਾਈ ਨਾਲ ਕਿਹਾ, “ ਸਰਦਾਰੋ ਧੰਨ ਓ ਤੁਸੀਂ ਤੇ ਧੰਨ ਏ ਥੋਡੀ ਖੇਤੀਦੇਖੋ, ਨਿੰਦਿਆ-ਚੁਗ਼ਲੀ ਦੀ ਆਦਤ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਹੈ ਨੀਜਿਹੜੀ ਗੱਲ ਕਰੂੰਗਾ ਮੂੰਹ ਤੇ ਕਰੂੰਗਾਮੇਰਾ ਮਤਲ ਥੋਡਾ ਕੰਮ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਚੋਂ ਵਧੀਆਲੋਕ ਨੀ ਜਰਦੇ, ਤਾਂ ਹੀ ਲੋਕ ਖੰਭਾਂ ਦੀਆਂ ਡਾਰਾਂ ਬਣਾ-ਬਣਾ ਕੇ ਥੋਨੂੰ ਲੜਾਉਣ ਨੂੰ ਫਿਰਦੇ ਨੇਇਹ ਗੱਲਾਂ ਉਹ ਸ਼ਰੀਕ ਬਣਾਉਂਦੇ ਨੇ, ਥੋਡਾ ਟਰੈਕਟਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਿੱਕ ਉੱਤੇ ਚੱਲਦਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਥੋਡੀ ਤਰੱਕੀ ਦੇਖ ਨੀ ਹੁੰਦੀ...।

ਬਾਬਾ ਜੀ, ਮੇਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਰਾਬੀਆਂ ਉੱਤੇ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਾ ਹੋਇਆਉਹ ਬਦੀ ਤੇ ਉੱਤਰੇ ਹੋਏ ਸੀਗਾਲ੍ਹ ਕੱਢੀ ਜਾਣਫਿਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਮੈਨੂੰ ਕੀ ਹੋ ਗਿਆਮੈਂ ਕਹੀ ਚੁੱਕ ਲਈ ਤੇ ਕਿਹਾ, “ਸਾਲਿਓ ਨੰਗੇ ਬੋਲਣ ਨੂੰ ਮਰਦੇ ਓ, ਬੈਂਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸ਼ਤਾਂ ਥੋਤੋਂ ਮੋੜ ਨੀ ਹੁੰਦੀਆਂ, ਵੱਡੇ ਜਗੀਰਦਾਰਾਂ ਤੋਂਸਰਕਾਰ ਥੋਡੀ ਜ਼ਮੀਨ ਕੁਰਕਣ ਨੂੰ ਫਿਰਦੀ ਆਥੋਡੀ ਸਰਦਾਰਨੀ ਨੂੰ ਓਪਰੀ ਹਵਾ ਕੋਈ ਨੀ ਹੋਈ ਮੇਰਾ ਮਤਲ ਉਹਦੀ ਕਾਮ ਅੱਗ ਥੋਤੋਂ ਠੰਡੀ ਨੀਂ ਹੁੰਦੀਸਾਲਿਓ ਆਦਮੀ ਤੁਸੀਂ ਬੈਂਗਣ ਦੇ ਓ...  ਮੈਂ ਵੀ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੀਂਹ ਵਰ੍ਹਾ ਦਿੱਤਾਇਹ ਵੀ ਭੁੱਲ ਗਿਆ ਉਹ ਚਾਰ ਜਣੇ ਨੇ ਤੇ ਮੈਂ ਇਕੱਲਾਉਹ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਹੜੇ ਵੇਲੇ ਮੋਟਰ ਆਲੇ ਕਮਰੇ ਚੋਂ ਡਾਂਗਾਂ ਕਿਰਪਾਨਾਂ ਚੁੱਕ ਲਿਆਏਮੇਰਾ ਕੋਈ ਅੰਗ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਚਿਆ, ਜਿਹੜਾ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਨਾ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਿਰਪਾਨ ਦੀ ਨੋਕ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਅੱਖ ਕੱਢ ਤੀਮਰਿਆ ਸਮਝ ਕੇ ਸੁੱਟ ਗਏ, ਪਰ ਬਾਬੂ ਜੀ ਜੱਟ ਵੱਢਿਆ ਨੀ ਮਰਦਾ

ਬਾਬੂ ਜੀ, ਦਾਲ਼ ਖਾਣਿਆਂ ਤੋਂ ਹੁਣ  ਬਹੁਤਾ ਖ਼ਤਰਾ ਨਹੀਂ, ਮੇਰਾ ਮਤਲ ਉਹ ਜੇਲ੍ਹ ਚੋਂ ਬੰਦੇ ਬਣ ਕੇ ਆਏ ਨੇਸਭ ਕੁਝ ਵਿਕ-ਵਿਕਾ ਗਿਆ ਵੱਡੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦਾਜਮ੍ਹਾਂ ਖਾਕੀ ਨੰਗ ਹੋ ਗੇਘੀਸੀ ਹੋਗੀ ਸਾਲ਼ਿਆਂ ਦੀਦਿਹਾੜੀਆਂ ਕਰਦੇ ਫਿਰਦੇ ਨੇਪਰ ਜੀ, ਜੇ ਸੱਪ ਦੇ ਦੰਦ ਕੱਢ ਵੀ ਲਈਏ ਤਾਂ ਵੀ ਉਹ ਦੀ ਡੰਗ ਮਾਰਨ ਦੀ ਆਦਤ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ

ਹੁਣ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀਆਂ ਵੱਟਾਂ ਤੇ ਬੰਨਿਆਂ ਦਾ ਰੌਲ਼ਾ ਵੀ ਮੁੱਕ ਗਿਆਮੇਰਾ ਮਤਲ ਵੱਟਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹੀਆਂਸਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਕ ਵਿਕਾ ਗਈਬੈਂਕਾਂ, ਆੜ੍ਹਤੀਏ ਲੈ ਗਏ ਹੂੰਝਾ ਫੇਰ ਕੇ।  ਕਣਕ ਦੇ ਖੇਤ ਜਿਹੜੇ ਕਹਿੰਦੇ ਸੀ, ‘ਬੰਦਾ ਮਾਰਦੇ ਜੱਟਾ ਪਹਿਲੀ ਪੇਸ਼ੀ ਛੁਡਵਾ ਲਿਆਵਾਂਗੇ’, ਠਾਣੇਦਾਰ ਦੀ ਜਾੜ੍ਹ ਹੇਠ ਵੀ ਨਾ ਆਏ।  ਮੇਰਾ ਮਤਲ ਉਹਦਾ ਘਰ ਵੀ ਪੂਰਾ ਨਾ ਹੋਇਆ

 ਜਦੋਂ ਖੇਤ ਕੋਲੋਂ  ਲੰਘਦਾ ਤਾਂ ਕਾਲ਼ਜੇ ਚ ਧੂਹ ਪੈਂਦੀ ਏ, ਕਿਸੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬੰਦੇ ਨੇ ਅੱਧੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਖ਼ਰੀਦ ਲਈ

ਕਦੇ ਮਨ ਸਮਝਾਉਂਦਾ, ਇਹ  ਜ਼ਮੀਨ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਨ੍ਹੀਂ ਹੋਈਬਜ਼ੁਰਗ  ਇਕ ਗੱਲ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀਅਖੇ, “ਸਾਧਾ ਪੂਪਨਿਆ, ਪਿਓ ਆਲਾ ਖੇਤ ਸਮਝ ਲਿਆਇਹ ਮੇਰਾ ਖੇਤ ਆ।


ਭਗਤਾ ਦੁਨੀਆ ਹੋ-ਹੋ ਚਲੀ ਗਈ, ਇਹ ਜ਼ਮੀਨ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਨੀ ਹੋਈ ਏਨਾ ਕਹਿ ਕੇ ਸਾਧ ਚਲਿਆ ਗਿਆ

ਜੱਟ ਕੀ ਦੇਖਦਾ, ਖੇਤ ਚ ਜਿੰਨੇ ਖਰਬੂਜੇ  ਸੀ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਸਿਰ ਬਣਗੇਸਾਰੇ ਕਹਿਣ ਜ਼ਮੀਨ ਮੇਰੀ ਐ... ਮੇਰੀ ਐ ਮਤਲ ਬਾਬੂ ਜੀ, ਅੰਤ ਨੂੰ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਹੱਥ ਜ਼ਮੀਨ ਹੀ ਨਸੀਬ ਹੁੰਦੀ ਆ

 ਹੁਣ ਗੱਲ ਇਹ ਆ ਜੀ, ਮੈਂ ਬੁੱਢਾ  ਹੋ ਗਿਆਂ, ਛਿਆਹਟ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦਾਸਾਰੀ ਉਮਰ ਕਿਸੇ ਅੱਗੇ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅੱਡਿਆਮੇਰਾ ਮਤਲ ਦਸਾਂ ਨਹੁੰਆਂ ਦੀ ਕਿਰਤ ਕਰੀ ਆਆਪਣਾ ਟੱਬਰ ਪਾਲ਼ਿਆਦਾਲ਼ ਖਾਣਿਆਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਚ ਮੇਰੀ ਅੱਖ ਚਲੀ ਗਈ, ਨਾਲ਼ੇ ਚੂਲ਼ਾ ਟੁੱਟ ਗਿਆਚੂਲਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਦੇਸੀ ਜਿਹੇ ਡਾਕਟਰ ਤੋਂ ਬੰਨ੍ਹਵਾ ਲਿਆ ਫਿਰ ਪਿਸ਼ਾਬ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆਉਹਦਾ ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਕਰਵਾ ਲਿਆਹੁਣ ਥੋੜ੍ਹਾ-ਥੋੜ੍ਹਾ ਪਿਸ਼ਾਬ ਹਰ ਵੇਲੇ ਆ  ਜਾਂਦਾਉਹਦਾ ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਕਰਵਾਉਣਾ ਪੈਣਾਆਮਦਨ ਦਾ ਸਾਧਨ ਕੋਈ ਹੈ ਨੀਜਦੋਂ ਬੰਦਾ ਡੁੱਬਦਾ, ਆਲ਼ੇ-ਦੁਆਲ਼ੇ ਬਹੁਤੇ ਹੱਥ ਮਾਰਦਾਬਾਬੂ ਜੀ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਸਰਕਾਰ ਬੁੱਢਿਆਂ ਨੂੰ ਬੁਢਾਪਾ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦਿੰਦੀ ਆਮੈਂ ਦੁਚਿੱਤੀ ਚ ਪੈ ਗਿਆਕਦੀ ਸੋਚਦਾਂ ਲਗਵਾ ਲਵਾਂ, ਕਦੀ ਸੋਚਦਾਂ ਛੱਡ ਪਰੇਮੇਰਾ ਮਤਲ ਮਨ ਚ  ਆਵੇ, “ਜੱਟਾ! ਕਿਉਂ ਦੋ ਢਾਈ ਸੌ ਰੁਪਈਏ ਪਿੱਛੇ ਲਾਗੀਆਂ, ਤੱਥੀਆਂ ਆਲੀ ਲਾਈਨ ਚ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਨੀਵਾਂ ਹੋਵੇਂਗਾ।

ਕਦੀ ਸੋਚਦਾ, ‘ਜਦੋਂ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਅੰਨਦਾਤਾ ਬਣ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਭੋਬੇ ਭਰਦਾ ਰਿਹਾ, ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਟੈਕਸ ਦਿੰਦਾ ਰਿਹਾਇਹ ਮੇਰਾ ਹੱਕ ਬਣਦਾ...ਮੈਂ ਉਹੀ ਚੰਦ ਸਿਓਂ ਆ, ਜਿਹਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲੁਧਿਆਣੇ ਮੇਲੇ ਚ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਕਿਸਾਨ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਮਿਲਿਆ ਸੀਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਮੇਰੀ ਤਰੀਫ਼ ਦੇ ਪੁਲ਼ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤੇ ਸੀ ਕਹਿੰਦਾ, “ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਚ ਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਕੀਤਾ, ਹੁਣ ਸਾਨੂੰ ਬਹਾਰਲੇ ਮੁਲਕਾਂ ਤੋਂ ਅੰਨ ਨਹੀਂ ਮੰਗਵਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਵਕੀਲ ਬਾਬੂ ਜੀ, ਮੇਰੀ ਛਾਤੀ ਮਾਣ ਨਾਲ ਚੌੜੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀਹੁਣ ਉਹੀ ਚੰਦ ਸਿਓਂ ਭੁੱਖਾ ਮਰਦਾ ਬੁਢਾਪਾ ਪੈਨਸ਼ਨ ਲਗਵਾਉਣ ਲੱਗਾ ਸੀ

ਜੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵੀ ਬਚਦੀ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਇਹ ਅੱਕ ਨਾ ਚੱਬਦਾ

ਮੈਂ ਸ਼ਹਿਰੋਂ ਬੁਢਾਪਾ ਪੈਨਸ਼ਨ  ਲਗਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਫਾਰਮ ਲੈਣ ਚਲਿਆ ਗਿਆ, ਸਾਰੇ ਰਾਹ ਸੋਚਦਾ ਗਿਆ, “ਭਾਰਤ ਤਰੱਕੀ  ਕਰ ਗਿਆ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਹਨੇ ਅਮਰੀਕਾ, ਕੈਨੇਡਾ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲੱਗ ਜਾਣਾਮੇਰਾ ਮਤਲ ਜਿਵੇਂ ਅਮਰੀਕਾ, ਕੈਨੇਡਾ ਚ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਬੁਢਾਪੇ ਦਾ ਫ਼ਿਕਰ ਨੀਬਹੁਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਵੀ ਪੈਦਾ ਨੀ ਕਰਦੇ। ...ਕਿਉਂ ਜੰਮਣ ਬੱਚੇ? ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੁੱਢੇ ਬਾਰੇ ਸਾਂਭਦੀ ਆਗੁਜ਼ਾਰੇ ਜੋਗੀ ਪਿਨਸ਼ਨ ਦਿੰਦਾ ਆਡਾਕਟਰੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦਿੰਦੀ ਆਹੋਰ ਬੁੱਢੇ ਬਾਰੇ ਕੀ ਛੁਣਛੁਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੁੰਦਾਮੇਰਾ ਮਤਲ ਜੀਹਦੇ ਕੋਲ ਪੈਸੇ ਹੋਣ ਇੱਜ਼ਤ ਉਹਨੂੰ ਮੁਫ਼ਤ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਆ...

ਪੈਨਸ਼ਨ ਵਾਲੇ ਫਾਰਮ ਤਾਂ ਮੈਂ ਲੈ ਆਇਆਫਾਰਮ ਕਾਹਦੇ ਲਿਆਂਦੇ ਫਾਹਾ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਲਿਆਸਰਪੰਚ ਦੇ ਦਸਖ਼ਤ ਕਰਾਉਣ ਉਹਦੇ ਘਰ ਗਿਆ

 ਸਰਪੰਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ  ਮੰਤਰੀ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦਾਮੈਂ ਫਾਰਮ ਫੜੀ ਬਾਹਰਲੀ ਬੈਠਕ  ਚ ਬੈਠ ਉਹਨੂੰ ਉਡੀਕੀ ਗਿਆਉਹਦੇ ਨੌਕਰ ਨੂੰ ਦੋ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਕਿਹਾ, “ ਸਰਪੰਚ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਭੇਜ ਜ਼ਰਾ , ਫਾਰਮ ਤੇ ਠੁੰਗ ਮਰਵਾਉਣੀ ਆ ।

ਸਾਹਬ ਅੰਦਰੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਅਸਨੇ-ਪਸਨੇ ਕਰੀਂ ਜਾਵੇਫਿਰ ਮਸੀਂ ਤਿਆਰ ਹੋ ਕੇ ਨਿਕਲਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਸਾਲ਼ੇ ਨੂੰ  ਦੇਖਣ ਆਲ਼ੇ ਆਏ ਹੁੰਦੇ ਨੇ

ਆ ਬਈ ਚੰਦ ਸਿਆਂਹ, ਕਿਵੇਂ  ਆਉਣਾ ਹੋਏ  ਕਹਿੰਦਾ ਆ ਕੇ  ਕੁਰਸੀ ਤੇ ਬੈਠ ਗਿਆ

 ਮੈਂ ਕਹਿਣ ਲੱਗਿਆ, “ਸਰਪੰਚ ਸਾਹਿਬ, ਧੰਨ ਓ ਤੁਸੀਂ ਤੇ ਧੰਨ ਏ ਥੋਡੀ ਸਰਪੰਚੀ, ਬੜੀ ਔਖੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਐ ਜੀ, ਜਿਹੜੀ ਤੁਸੀਂ ਨਿਭਾਈ ਜਾ ਰਹੇ ਓਆਪਣਾ ਪਿੰਡ ਤਾਂ ਡੱਡੂਆਂ ਦੀ ਪੰਸੇਰੀ ਆ, ਜਿਹਨੂੰ ਥੋਡੇ ਵਰਗਾ ਮਤਲ ਸਾਰੀਆਂ ਈ ਇਕੱਲਾ ਰੱਖ ਸਕਦਾਤੁਸੀਂ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਸਵਰਗ ਬਣਾ ਤਾਮੇਰਾ ਮਤਲ ਸਾਰੀਆਂ ਗਲ਼ੀਆਂ ਨਾਲ਼ੀਆਂ ਪੱਕੀਆਂ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤੀਆਂਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਲਈ ਟੈਂਕੀ ਬਣਵਾ ਦਿੱਤੀਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ, ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਵਧੀਆ ਬਣਵਾ ਦਿੱਤੀਆਮੜੀਆਂ ਤਾਂ ਸਵਰਗ ਵਰਗੀਆਂ ਬਣਵਾ ਦਿੱਤੀਆਂਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਮੇਰੇ ਵਰਗੇ ਦਾ ਮਰਨ ਨੂੰ ਜੀਅ ਕਰ ਆਉਂਦਾਸੁੱਖ ਨਾਲ਼ ਪਰਿਵਾਰ ਵਲੋਂ ਵੀ ਸੁਖੀ ਓਂਮੁੰਡਾ ਅਫ਼ਸਰ ਲੱਗ ਗਿਆਕੁੜੀ ਬਾਹਰਲੇ ਮੁਲਖ਼ ਪੜ੍ਹਨ ਚਲੀ ਗਈਸੱਭੇ ਖੈਰਾਂ ਨੇ... ਮੈਂ ਬੋਲਦੇ ਨੇ ਹੀ ਉਸ ਅੱਗੇ ਫਾਰਮ ਕੀਤੇ

ਸਰਪੰਚ ਫਾਰਮ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਢਕਵੰਜ ਜਿਹਾ ਕਰਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ-ਕੀ ਸੋਚਦਾ ਰਿਹਪੱਗ  ਤੇ ਹੱਥ ਫੇਰਦਾ ਕਹਿਣ ਲੱਗਿਆ, “ ਚੰਦ ਸਿਆਂ ਆਪਣੀ ਤਾਂ ਘਰ ਆਲੀ ਗੱਲ ਆਜਦੋਂ ਮਰਜ਼ੀ ਘੁੱਗੀ ਮਰਵਾ ਲੀਂਪਹਿਲਾਂ ਪਟਵਾਰੀ ਤੇ ਡਾਕਟਰ ਤੋਂ ਦਸਖ਼ਤ ਕਰਾ ਲਿਆ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੱਸ ਕੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ, “ ਮੁੰਡਾ ਤੇਰਾ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਤੇ ਆਮੈਨੂੰ ਨੀ ਲੱਗਦਾ ਤੈਨੂੰ ਪੈਨਸ਼ਨ ਲੱਗੂ..।

ਮੈਂ ਸਮਝ ਗਿਆਜਿਹੜੀ ਇਹਨੂੰ ਵੋਟ ਨੀ ਪਾਈ ਉਹਦੇ ਬਦਲੇ ਲੈ ਰਿਹਾਮਨ ਚ ਇਕ ਚੜ੍ਹੇ ਇਕ ਉੱਤਰੇਆਪਣੇ ਗੁੱਸੇ ਉੱਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾ ਕੇ ਤੁਰ ਪਿਆਥੋੜ੍ਹੀ ਦੂਰ ਜਾ ਕੇ ਸੋਚਿਆ, ਮਨਾਂ ਐਵੇਂ ਗੁੱਸੇ ਚ ਤੁਰ ਆਇਆਂਸ਼ਾਇਦ ਸਰਪੰਚ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਘਰ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦਾ ਪਤਾ ਨਾ ਹੋਵੇਉਹਨੂੰ ਦੱਸ ਤਾਂ ਦੇਵਾਂ, ਬਈ ਮੁੰਡੇ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਵੱਢੀ ਉਂਗਲ ਤੇ ਵੀ ਨੀ ਮੂਤਦੇਜਦੋਂ ਮੁੜ ਕੇ ਉਹਦੀ ਬਾਹਰਲੀ ਬੈਠਕ ਦੇ ਦਰਾਂ ਚ ਆਇਆ, ਅੰਦਰ ਉਹਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ ਮੈਂ ਬਾਹਰ ਹੀ ਪੈਰ ਜਿਹੇ ਮਲ਼ੇ


ਉਹ ਪੁੱਛ ਰਹੀ ਸੀ, “ਕੌਣ ਸੀ ? ...ਚਲਿਆ ਗਿਆ?... ਮੈਂ ਤਾਂ ਚਾਹ ਲੈ ਕੇ ਆਈ ਸੀ ।


ਜੇ ਚਾਹ ਲਿਪਾਉਣ ਵਾਲਾ ਬੰਦਾ  ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਬਿਠਾ ਲੈਂਦਾਕਾਣਾ  ਚੰਦ ਸੀ।
------
ਕੜੀ ਜੋੜਨ ਲਈ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਦੂਜਾ ਭਾਗ ਅਗਲੀ ਪੋਸਟ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹੋ ਜੀ

ਜਤਿੰਦਰ ਹਾਂਸ – ਆਰਸੀ ‘ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਆਮਦੇਦ – ਕਹਾਣੀ – ਭਾਗ ਦੂਜਾ


ਰਾਹੂ-ਕੇਤੂ
ਕਹਾਣੀ ਭਾਗ ਦੂਜਾ
-----
ਕੜੀ ਜੋੜਨ ਲਈ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਭਾਗ ਪਿਛਲੀ ਪੋਸਟ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹੋ ਜੀ
---------
ਸਰਪੰਚ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਅੱਗ  ਲੱਗ ਗਈਜਿਵੇਂ ਮੇਰੇ ਕੰਨਾਂ ਚ ਕੁਝ  ਗਰਮ-ਗਰਮ ਪਾ ਕੇ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇਜਦੋਂ ਮੈਂ ਭਰਿਆ ਪੀਤਾ ਅੰਦਰ ਵੜਿਆਮੈਨੂੰ  ਦੇਖ ਕੇ ਉਹ ਕੱਚਾ ਜਿਹਾ ਹੋ ਗਿਆਕਹਿਣ ਲੱਗਾ, “ ਆ ਬਈ ਚੰਦ ਸਿਆਂਹ, ਤੈਨੂੰ ਹਾਕ ਮਾਰਨ ਈ ਲੱਗਿਆ ਸੀਤੇਰੀ ਭਰਜਾਈ ਚਾਹ ਲੈ ਕੇ ਆਗੀ, ਪੀ ਕੇ...।

ਨਾ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਕਾਣਾ  ਪਰਖਦੈਂ, ਜਿਵੇਂ ਧੀ ਦਾ ਸਾਕ ਕਰਨਾ  ਹੁੰਦਾਮੈਂ ਤੇਰੇ ਦਸਖ਼ਤਾਂ ਤੇ  ਧਾਰ ਨੀ ਮਾਰਦਾ, ਨਾ ਈ ਦੋ  ਢਾਈ ਸੌ ਦੀ ਪੈਨਸ਼ਨ ਤੇਤੂੰ  ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਵੇਚ ਕੇ ਖਾ ਲਿਆਤੂੰ ਹਰਾਮ ਦੇ ਪੈਸੇ ਖਾਣ ਗਿੱਝਿਆਂਸਾਰੀਆਂ ਸਰਕਾਰੀ ਗ੍ਰਾਂਟਾਂ ਖਾ ਗਿਆਪਾੜੋ ਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋ ਨਾਲ ਘਰ-ਘਰ ਕਲੇਸ਼ ਪਵਾਈ ਰੱਖਦੈਂਠਾਣੇਦਾਰ ਦਾ ਦੱਲਾ ਤੂੰਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਕੁੜੀ ਕਿਹੜੇ ਬਾਹਰਲੇ ਮੁਲਕ ਗਈ ਆਉਸੇ ਮਾਸਟਰ  ਨਾਲ ਨਿੱਕਲ਼ਗੀ ਜਿਹੜਾ ਉਹਨੂੰ ਟਿਊਸ਼ਨ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦਾ  ਸੀਹੁਣ ਕਿਸੇ ਸ਼ਹਿਰ ਚ ਬੈਠੇ ਨੇ, ਤੂੰ  ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਮਲ਼ੀ ਫਿਰਦੈਂਬੋਲਣ ਨੂੰ ਮਰਦੈ...ਮੁੰਡਾ ਜਿਵੇਂ ਪੈਸੇ ਝੋਕ ਕੇ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਤੇ ਲੱਗਿਆ ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਨੇ... ਮੈਂ ਬੋਲੀ ਗਿਆ



ਸਰਪੰਚ ਮੇਰੇ ਮਾਰਨ ਆਵੇਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢੇ।  ਉਹਦੀ ਨੂੰਹ ਤੇ ਤੀਵੀਂ ਉਹਨੂੰ ਫੜ-ਫੜ  ਅੰਦਰ ਲਿਜਾਣ ਕਹਿੰਦੀਆਂ, “ਕਿਉਂ ਮਰਿਆ  ਸੱਪ ਗਲ਼ ਪਾਉਣੈ।



ਮੈਂ ਸਰਪੰਚ ਦੀਆਂ ਇੱਦੀਆਂ-ਪਿੱਦੀਆਂ ਗਿਣੀ ਜਾਵਾਂਲੋਕ ਤਮਾਸ਼ਾ ਦੇਖਣ ਆ ਖੜ੍ਹੇ

ਕਾਣਿਆ-ਕੁੱਤਿਆ ਤੈਂ ਮੇਰੇ ਹੱਥੋਂ  ਮਰਨਾਤੈਨੂੰ ਮੈਂ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ... ਸਰਪੰਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਕੇ  ਮੈਨੂੰ ਮਾਰਨ ਆਵੇ, ਨਾਲ਼ੇ ਇਹੀ  ਗੱਲ ਕਹੀ ਜਾਵੇ

ਹਾਂ ਬਾਬੂ ਜੀ, ਮੁੰਡੇ ਹੈਗੇ ਨੇ, ਨਾ ਹੋਇਆ ਵਰਗੇਮੇਰਾ ਮਤਲ ਇਕ ਫੌਜੀ ਆ।  ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਦਾਦੂਜਾ ਨਿੱਕੇ-ਮੋਟੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਭਦਕਾਰੀਆਂ ਸੁਣ ਲਵੋ

ਆਪਾਂ ਬੱਚੇ ਜੰਮਦੇ ਹਾਂਜਦੋਂ ਬੁੱਢੇ  ਹੋਵਾਂਗੇ, ਸਹਾਰਾ ਬਣਨਗੇਸਾਡੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨੇ।  ਜੇ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੋਵੇ ਅਸੀਂ ਬੁੱਢੇ ਹੋ ਕੇ ਰੁਲ਼ਣਾ, ਮੇਰਾ ਮਤਲ ਦਰ-ਦਰ ਦੀਆਂ ਠੋਕਰਾਂ  ਖਾਣੀਆਂ ਨੇ, ਕਿਉਂ ਜੰਮੀਏ ਗੰਦੀਆਂ ਔਲਾਦਾਂ


ਗਲ਼ਤੀਆਂ ਮੇਰੀਆਂ ਵੀ ਨੇ।  ਘੁਮਾਰ ਜਦੋਂ  ਭਾਂਡੇ ਪੱਥਦਾ ਤਾਂ ਭਾਂਡੇ ਦੇ ਪੂਰੇ ਚਿੱਬ ਕੱਢ  ਕੇ ਆਵੇ  ਪਕਾਉਦੈਂਜੇ ਪੱਕੇ ਭਾਂਡੇ ਦੇ ਚਿੱਬ ਕੱਢਣ ਲੱਗੇ ਉਹ ਭਾਂਡਾ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦਾ, ਪਰ ਚਿੱਬ ਨੀ ਨਿਕਲਦੇਇਹੀ ਹਾਲ ਮੇਰੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦਾ ਹੋਇਆਮੇਰਾ ਮਤਲ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਗਿਆਲਾਡ-ਲਡਾਈ ਗਿਆਕਿਸੇ ਕੰਮ ਨੀ ਲਾਏ।  ਆਪ ਈ ਖੇਤਾਂ ਚ ਰੁਲ਼-ਰੁਲ਼ ਕੇ ਮਰੀ ਗਿਆ।  ਸੋਚਿਆ ਪੜ੍ਹ ਲਿਖ ਕੇ ਅਫ਼ਸਰ ਬਣ ਜਾਣਜਦੋਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਉਹ ਹੱਥ ਲਮਕਾਈ ਫਿਰਨ ਲੱਗੇ, ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਲੱਗਿਆ ਕਹਿੰਦੇ, “ਹਮ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਲਾਟ ਸਾਹਿਬ ਐਂ, ਹਮੇਂ ਨੌਕਰੀ ਚਾਹੀਏ....ਨੌਕਰੀਆਂ ਸਰਕਾਰ ਕਿੱਥੇ ਦਿੰਦੀ ਆਵੱਡਾ ਮੁੰਡਾ ਤਾਂ ਕੱਦ-ਕਾਠ ਦਾ ਚੰਗਾ ਸੀ ਪੈਸੇ ਦੇ ਦੁਆ ਕੇ ਫ਼ੌਜ ਚ ਭਰਤੀ ਕਰਵਾ ਤਾ

 ਵਕੀਲ ਬਾਬੂ ਜੀ, ਦੋਵੇਂ ਭਾਈ ਵਿਆਹੇ-ਵਰ੍ਹੇ ਨੇ।  ਅੱਡ-ਅੱਡ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇਫ਼ੌਜੀ ਫ਼ੌਜ  ਵਿਚ ਗਿਆ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਹਦੀ ਘਰਵਾਲੀ ਘਰੇ ਇਕੱਲੀ ਸੀਮੈਂ ਤੇ ਦਲੀਪ ਕੁਰ  ਫ਼ੌਜੀ ਨਾਲ ਰਲ਼ ਗੇਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇਜਿਵੇਂ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੱਸਿਆ ਲੜਾਈ ਵਾਲਾ ਕੇਸ ਲੜਦਿਆਂ ਤੇ ਬੈਂਕਾਂ ਆੜ੍ਹਤੀਆਂ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਲਾਹੁੰਦਿਆਂ ਮੇਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਕ ਗਈਅੱਧਾ ਕਿੱਲਾ ਦਲੀਪ ਕੁਰ ਦੇ ਨਾਂ ਸੀ ਉਹੀ ਬਚਿਆਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ  ਫ਼ੌਜੀ ਵੱਲ ਸੀਜ਼ਮੀਨ ਵੀ ਉਸ ਵੱਲ ਸੀ

 ਇਕ ਦਿਨ ਪੁੰਨ-ਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਤੀਵੀਂ  ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਕਸ਼ਟ ਭੋਗੇ ਮੈਨੂੰ ਕਸ਼ਟ ਭੋਗਣ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਤੁਰਗੀਮੇਰਾ ਮਤਲ ਕਸ਼ਟ ਤਾਂ ਉਹਨੇ ਜੀਉਂਦੇ ਜੀਅ ਬਥੇਰੇ ਭੋਗਲੇ ਸੀਜਦੋਂ ਮਰੀ, ਬੈਠੀ ਬੈਠੀ ਓ ਅੱਖਾਂ ਮੀਚਗੀਕਹਿੰਦੇ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪਿਆਸਬੱਬੀ ਫ਼ੌਜੀ ਛੁੱਟੀ ਆਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀਉਹਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਸੁਆਸ ਤਿਆਗੇ



ਛੋਟੇ ਮੁੰਡੇ ਹਰਪਾਲ ਨੂੰ ਪਤਾ  ਲੱਗਿਆ ਉਹ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਆ ਗਿਆਆਉਣਾ ਈ ਸੀਉਹਦੀ ਮਾਂ ਸੀਪਰ ਜੀ ਮਾੜੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੋਈ, ਉਹ ਮਾਂ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਖ਼ਰਾਬ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆਅਰਥੀ ਨਾ ਚੁੱਕਣ ਦੇਵੇਕਹਿੰਦਾ, “ਪਹਿਲਾਂ ਮੇਰੇ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵੰਡੋਫਿਰ ਅਰਥੀ ਚੁੱਕਿਓ।

 ਫ਼ੌਜੀ, “ਮਾਂ ਚੋ..., ਬਹਿਨ ਚੋ... ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢੇਉਹਨੇ ਅਰਥੀ ਚੁਕਵਾ ਲਈਦੋਵੇਂ ਭਰਾ ਹੱਥੋ-ਪਾਈ ਹੋਣ ਲੱਗੇਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਅਰਥੀ ਤੋਂ ਅੱਧੀ ਹੇਠਾਂ ਲਮਕੇ ਲੋਕ ਤਮਾਸ਼ਾ ਦੇਖਣ

 “ ਇਹਦੀ ਭਗਤਣੀ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਨਾ  ਰੋਲ਼ੋ...  ਮੈਂ ਹੱਥ ਜੋੜਾਂਲੋਕਾਂ  ਨੇ ਵੀ ਸਮਝਾਇਆ, “ਦਾਗ ਦੇ ਆਵੋ।  ਫਿਰ ਚਾਰ ਬੰਦਿਆਂ ਚ ਮਾਮਲਾ  ਨਿਪਟਾ ਲਵਾਂਗੇ।

ਦਾਗ਼ ਤਾਂ ਬਾਬੂ ਜੀ, ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਕਿਵੇਂ ਦੇ ਤਾ

 ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਮਾਮਲਾ ਹੁਣ ਚਾਰ ਬੰਦਿਆਂ ਚ ਨਹੀਂ ਮੁੱਕਣਾ, ਕਚਹਿਰੀ ਜਾਊਜਿਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਕੀਲਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੋਣਾਦੋਵੇਂ ਮਾਂ ਦੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਕੇਬਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗੇ।  ਮੇਰਾ ਮਤਲ ਫਿਰ ਫੁੱਲਾਂਲਈ ਯੁੱਧ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆਫ਼ੌਜੀ ਨੇ ਮਾਂ ਦਾ ਸਿਵਾ ਠੰਢਾ ਨਾ ਹੋਣ ਦਿੱਤਾ ਉੱਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਬਾਲਟੀਆਂ ਮਾਰੀਆਂ ਫੁੱਲ ਚੁਗ ਲਏਛੋਟਾ ਹਰਪਾਲ ਉਹਦੇ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਤੇਜ਼ ਨਿਕਲਿਆਉਹ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਫ਼ੌਜੀ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਪਹਿਲਾਂ ਫੁੱਲਪਾਉਣ ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆਜਿਹੜੀ ਥਾਂ ਫੁੱਲ ਜਲ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕਰਦੇ ਨੇ ਉੱਥੇ ਵੱਟੇ ਜਿਹੇ ਸੁੱਟ ਕੇ ਰਜਿਸਟਰ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਫੁੱਲ ਪਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਚ ਲਿਖਵਾ ਦਿੱਤਾ।  ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦਾ ਪੁੰਨ-ਦਾਨਕਰਕੇ ਰਸੀਦ ਲੈ ਲਈ।  ਜਦੋਂ ਫੌਜੀ ਫੁੱਲ ਪਾ ਕੇ ਰਜਿਸਟਰ ਉੱਤੇ ਨਾਂ ਲਿਖਵਾਉਣ ਗਿਆ ਤਾਂ ਨਾਂ ਦਰਜ ਕਰਨਾ ਬੰਦਾ ਕਹਿੰਦਾ, “ ਦਲੀਪ ਕੌਰ ਦੇ ਫੁੱਲ ਤਾਂ ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪਾ ਗਿਆ  ਫ਼ੌਜੀ ਡੌਰ ਭੌਰ ਹੋ ਗਿਆ

 ਬਾਬੂ ਜੀ, ਮੀਤੀ ਫ਼ੌਜੀ ਹੀ ਨਿਕਲਿਆਉਹਨੇ  ਮੇਰੇ ਇਧਰ-ਉਧਰ ਗਏ ਤੋਂ ਮਰੀ ਪਈ  ਮਾਂ ਦਾ ਅੰਗੂਠਾ ਲਗਵਾ ਕੇ ਵਸੀਅਤ ਬਣਵਾ ਲਈ ਜਿਹੜਾ ਅੱਧਾ ਕਿੱਲਾ ਜ਼ਮੀਨ ਬਚਦੀ ਸੀ, ਉਹ ਫ਼ੌਜੀ ਨੇ ਸਾਂਭ ਲਈਅਜੇ ਵੀ ਅਦਾਲਤਾਂ ਚ ਧੱਕੇ ਖਾਈ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਦੋਵੇਂ ਭਾਈ

 ਛੋਟਾ ਮੁੰਡਾ ਤੇ ਉਹਦੀ ਬਹੂ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਬਣਗੇ ਕਹਿੰਦੇ,  ਤੂੰ  ਵੀ ਇਸ ਸਾਜਿਸ਼ ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਐਂ।

 ਬਾਬੂ ਜੀ ਧੰਨ ਸੀ ਦਲੀਪ ਕੁਰ, ਊਹਦੇ ਵਰਗਾ ਕਿਸੇ ਨੀ ਬਣ ਜਾਣਾਸ਼ਕਲ ਦੀ ਭਾਵੇਂ ਸਧਾਰਨ ਜਿਹੀ ਸੀ, ਪਰ ਸਾਊ ਏਨੀ ਸੀ ਨਿਰੀ ਗਊ ਸੀ ਗਊਉਹਦੇ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਟੁੱਟ ਗਿਆ, ਮੇਰਾ ਕਿਧਰੇ ਦਿਲ ਨਾ ਲੱਗੇਮੇਰਾ ਮਤਲ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ, ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਓ ਹੁੰਦਾਉਹਦੇ ਰੋਟੀ ਟੁੱਕ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਕੋਲ ਮੈਂ ਚੁੱਲ੍ਹੇ  ਅੱਗੇ ਜਾ ਕੇ ਬੈਠਣਾ ਜਿਵੇਂ ਸਵਰਗ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ

ਇਕ ਦਿਨ ਫ਼ੌਜੀ ਦੀ ਬਹੂ  ਕਹਿੰਦੀ, “ਬਾਪੂ ਜੀ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਅੱਗੇ ਬੈਠ ਕੇ ਰੋਟੀ ਖਾ ਲਉ, ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਤੇ ਦੁੱਧ ਤੱਤਾ ਕਰਨਾ ਧਰਿਆ ਹੋਇਆ, ਕਿਤੇ ਉਬਲ ਨਾ ਜਾਵੇ।  ਇਕ ਮੱਝ ਰਹਿੰਦੀ ਆ, ਮੈਂ ਉਹਦੀ  ਧਾਰ ਕੱਢ ਲਿਆਵਾਂ...

 ਮੇਰੇ ਭਾਵੁਕ ਹੋਏ ਦੇ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਅ  ਮੂੰਹੋਂ ਨਿਕਲ ਗਿਆ, “ਭਾਈ ਰੋਟੀ ਕਿੱਥੇ ਚੰਗੀ ਲੱਗਦੀ ਆਮੇਰਾ ਤਾਂ ਰੱਬ ਨੇ ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਈ ਖੋਹ ਲਿਆ।

 ਉਹਨੇ ਇਸੇ ਗੱਲ ਦਾ ਗਲਾਡਾ ਬਣ ਲਿਆ।  ਮੈਨੂੰ ਛੱਜ ਚ ਪਾ ਕੇ ਛੱਟਿਆਅਖੇ, “ਕਾਣੇ ਚੌਰੇ ਦਾ ਦਿਮਾਗ ਫਿਰ ਗਿਆ।... ਕਾਣੇ ਚੌਰੇ ਨੂੰ ਨੂੰਹਾਂ-ਧੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਰਮ ਨੀ ਰਹੀ...ਕਾਣਾ ਚੌਰਾ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸਦਾ...ਰੱਬ ਨੇ ਮੇਰਾ ਚੁੱਲ੍ਹਾ  ਖੋਹ ਲਿਆ... ਕਾਣੇ ਚੌਰੇ ਨੇ ਸਾਰੀ ਜਮੀਨ ਖਾ ਲੀ, ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਕੋਈ ਚੱਜ ਦਾ ਕੰਮ ਨੀ ਕੀਤਾ, ਚੱਟ ਲਿਆ, ਪੂੰਝ ਲਿਆ...ਸ਼ਰਮ ਨੀ ਭੋਰਾ...।

ਅਸੀਂ ਉਹਦੇ ਲਈ ਕੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤਾ।  ਧੰਨ ਏ ਤੂੰ-ਪੁੱਤ-ਧੀਏਕਹਿ-ਕਹਿ ਕੇ ਸਿਰ ਤੇ ਬਠਾਈ ਰੱਖਿਆਉਹਨੇ ਵੱਡੇ ਛੋਟੇ ਦੀ ਸ਼ਰਮ ਵੀ ਲਾਹਤੀਮੈਨੂੰ ਗੱਲ-ਗੱਲ  ਨਾਲ ਕਾਣਾ-ਚੌਰਾ ਕਿਹਾ ਕਰੇ।  ਮੈਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀਉਹ ਮੇਰੇ ਮੂੰਹੋਂ ਸਿਰੋਂ ਲਹਿਗੀ

 ਇਕ ਦਿਨ ਮੈਂ ਖ਼ਰੀਆਂ ਖ਼ਰੀਆਂ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤੀਆਂ, “ਸੁਣ ਕੁੜੀਏ ਸਿਰ ਢੱਕ ਕੇ  ਚੁੰਨੀ ਦੀ ਬੁੱਕਲ ਮਾਰ ਲੈਣ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਾਊ ਨੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ, ਨਾ ਇਹ ਕਰਤੂਤਾਂ ਲੁਕਦੀਆਂ।  ਮੇਰਾ ਮਤਲ ਜਦੋਂ ਫ਼ੌਜੀ ਛੁੱਟੀ ਆ ਜਾਂਦਾ ਤੂੰ ਨਵੀਆਂ ਨਮੇਲੀਆਂ ਵਾਂਗ ਘਰੋਂ ਨੀ ਨਿਕਲਦੀਜਦੋਂ ਉਹ ਫ਼ੌਜ ਚ ਹੁੰਦਾ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਕੌਉਲੇ ਕੱਛਦੀ ਰਹਿਨੀ ਆਪਰਸ ਬਾਂਹ ਚ ਪਾ ਕੇ ਕਦੇ ਕਿੱਧਰ ਨੂੰ, ਕਦੀ ਕਿੱਧਰ ਨੂੰਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਜਿਹੜੇ ਚੰਦ ਤੂੰ ਚਾੜ੍ਹਦੀ ਏਮੈਂ ਜ਼ਮੀਨ ਥੋਡੀ ਗਰਜ਼ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਨੂੰ ਵੇਚੀ ਆ, ਹੋਰ ਮੈਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਕੰਜਰੀਆਂ ਨਚਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾਥੋਡੇ ਵਾਂਗੂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਹੱਕ ਨੀ ਮਾਰਿਆ।  ਮੇਰਾ ਮਤਲਜ਼ਮੀਨ ਦੱਬੀ ਨੀ...।

 ਬਹੂ ਨੇ ਫ਼ੌਜੀ ਨੂੰ ਇਕ ਦੀਆਂ ਚਾਰ-ਚਾਰ  ਲਾ ਕੇ ਦੱਸ ਦਿੱਤੀਆਂ।  ਹੁਣ ਫ਼ੌਜੀ ਵੀ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਬਣਿਆ ਫਿਰਦਾਉਹਨੂੰ ਉੱਥੇ ਕੁਆਟਰ ਮਿਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀਬਹੂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਈ ਲੈ ਗਿਆ।  ਉਹ ਦੀ ਬਹੂ ਸਮਾਨ ਅੰਦਰ ਰੱਖ ਕੇ ਇਕ  ਢਹਿ ਰਿਹਾ ਕਮਰਾ ਮੇਰੇ ਲਈ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਛੱਡ ਕੇ  ਬਾਕੀਆਂ ਨੂੰ ਜਿੰਦੇ ਮਾਰ ਗੀ



ਛੋਟਾ ਮੁੰਡਾ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੀਂ ਰਹਿੰਦਾ।  ਉੱਥੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੇੜੇ ਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ  ਫੈਕਟਰੀ ਚ ਲੱਗਿਆ ਹੋਇਆਮੈਂ ਸੁਣਿਆ  ਹੁਣ ਉਹਦੀ ਸੁਹਰਿਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਅਣਬਣ ਹੋ ਗਈਬਹੂ ਤਲਾਕ ਲੈਣ ਨੂੰ ਫਿਰਦੀ  ਆਖ਼ਬਰੈ ਉਹ ਕਿੱਥੇ ਰਹਿੰਦਾ

 ਮੈਂ ਇੱਕਲੀ ਜਾਨ ਪਿੰਡ ਜਾਨ ਰਹਿਨਾ

 ਬਾਬੂ ਜੀ, ਅਸੀਂ ਬੁੱਢੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਤੇ  ਬਿਠਾਈ ਰੱਖਦੇ ਸੀਮੇਰਾ ਮਤਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਕਰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀਹੁਣ ਤਾਂ ਬੁੱਢਾ ਹੋਣਾ ਵੀ ਗੁਨਾਹ ਹੋ ਗਿਆਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਮੇਰੀ ਇੱਜ਼ਤ ਕਰਦਾ ਸੀਲੋਕ ਮੈਥੋਂ ਡਰਦੇ ਸੀ, ਬਈ ਚੰਦ ਸਿਉਂ ਨਾਲ਼ ਪੰਗਾ ਨਾ ਲਿਉ ਘੀਸੀ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦਾਹੁਣ ਉਹੀ ਲੋਕ ਪਿੱਠ ਪਿੱਛੇ ਕਾਣਾ ਚੰਦ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇਮੇਰੀ ਸੀਨੇ ਤੇ ਆਰੀ ਫਿਰ ਜਾਂਦੀ ਆ।  ਮੇਰਾ ਮਤਲ ਜਿਹੜੀ ਉਮਰੇ ਸਿਆਣਾ ਬੰਦਾ ਇੱਜ਼ਤ ਭਾਲਦੈ, ਉਦੋਂ ਉਹਨੂੰ ਜ਼ਲੀਲ ਕਰਨ ਲੱਗਦੇ ਨੇ

 ਪੈਨਸ਼ਨ ਦੀ ਗੱਲ ਵੀ ਸੁਣ ਲੋ।  ਪੈਨਸ਼ਨ  ਵਾਲੇ ਫਾਰਮ ਲੈ ਕੇ ਪਟਵਾਰੀ ਕੋਲ਼ ਗਿਆ।  ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਜਾਣਦਾ ਸੀਜਦੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਵੇਚੀ ਸੀਉਹ ਤੋਂ ਫਰਦਾਂ ਗੁਦਾਵਰੀਆਂ ਲਿਆਇਆ ਸੀਉਹਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਜਾ ਕੇ ਅਲਖ ਜਗਾਈ, “ ਪਟਵਾਰੀ ਸਾਹਬ, ਮੋਤੀਆਂ ਆਲੀ ਸਰਕਾਰ, ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਮਾਲਕੋ, ਧੰਨ ਓ ਤੁਸੀਂ, ਥੋਡੇ ਬਿਨਾਂ ਜੱਟ ਕਾਣੀ ਕੌਡੀ ਦਾ ਵੀ ਨਾ..

ਪਟਵਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਫਰੋਲ਼ੀ ਬੈਠਾ ਸੀਮੇਰੇ ਵੱਲ ਦੇਖ ਕੇ ਮੁਸਕਰਾਉਣ  ਲੱਗਾ, “ਬਾਬਾ ਕਿਉਂ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਕਰਦੈਂ ।

 ਮੈਂ  ਉਹਨੂੰ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਕੀ ਕਰਨਾ ਸੀਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜੱਟ ਕਹਿ ਕੇ ਹੋਈ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸਾਂਮੈਂ ਕਾਹਦਾ ਜੱਟਕੋਲ਼ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਕੋਈ ਟੁਕੜਾ ਨਹੀਂਇਹੀ ਗੱਲ ਫਾਰਮਾਂ ਤੇ ਲਿਖਵਾਉਣ ਗਿਆ ਸੀ

 ਪਟਵਾਰੀ ਵੱਡੇ ਸਾਰੇ ਰਜਿਸਟਰ ਉੱਤੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਦੇਖੀ ਜਾਵੇਨਾਲ਼ੇ ਮਖੌਲ ਕਰੀ  ਜਾਵੇ, “ਅੱਛਾ ਬਾਬਾਪੈਨਸ਼ਨ ਲਵਾ ਲੈਣੀ ਆ, ਸਾਡਾ ਗ਼ਰੀਬ ਗੁਰਬੇ ਦਾ ਖਿਆਲ ਰੱਖੀਂ।

 ਮੈਂ ਉਹਨੂੰ ਕਿਹਾ, “ਜਿਹੜੀਆਂ ਜਗੀਰਾਂ  ਮਿਲਣਗੀਆਂ ਅੱਧੀਆਂ ਤੇਰੀਆਂ ਮੈਨੂੰ ਉਹਦੇ  ਲਾਲਚੀ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਪਤਾ ਸੀਪੰਜਾਹ  ਦਾ ਨੋਟ ਦੇਣ ਲੱਗਿਆ ਉਹ ਲਵੇ ਨਾ, ਸੌ ਰੁਪਿਆ ਦੇ ਕੇ ਮਨ ਚ ਕਿਹਾ, “ਤੁਸੀਂ  ਤਾਂ ਪੁਲ਼ਸੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਮਾੜੇ ਓਨਾਲੇ ਤਨਖਾਹ ਲੈਂਦੇ ਓ, ਨਾਲੇ ਮੇਰੇ ਵਰਗੇ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਲਾਹੁੰਦੇ ਓ।
ਪਟਵਾਰੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਉਹਨੇ ਫਾਰਮ ਉੱਤੇ  ਲਿਖ ਦਿੱਤਾ,  ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਚੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਂ ਕੋਈ ਜ਼ਮੀਨ ਨਹੀਂ।

ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸੁਣ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਘੁਮੇਰ  ਆ ਗਈਜਿਵੇਂ ਸਭ ਕੁਝ ਈ ਘੁੰਮ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਜੱਟ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਇਹ ਸੁਣਨਾ  ਪੈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹਨੂੰ ਧਰਤੀ ਵਿਹਲ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀਮਨ ਚ ਆਈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਗਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਕੇ ਫੂਕ ਦਿਆਂ

 ਕਈ ਦਿਨ ਇਹ ਫਾਰਮ ਘਰੇ ਹੀ ਪਏ  ਰਹੇਇਕ ਦਿਨ ਪੈਸੇ ਟਕੇ ਵਲੋਂ ਤੰਗ  ਫਾਰਮਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਡਿਸਪੈਂਸਰੀ ਵਾਲੇ ਡਾਕਟਰ ਕੋਲ਼ ਚਲਿਆ ਗਿਆ

 “ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਿਬ, ਧੰਨ ਓ ਤੁਸੀਂ  ਤੇ ਧੰਨ ਏ ਥੋਡੀ ਡਾਕਟਰੀ, ਦਿਨ  ਨੀ ਦੇਖਦੇ ਰਾਤ ਨੀ ਦੇਖਦੇ, ਇਹੀ ਸੇਵਾ ਚ ਲੱਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਓਤੁਸੀਂ ਮਰਿਆ ਪਿਆ ਬੰਦਾ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਓਰੱਬ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਬਣਾਉਂਦਾ ਥੱਕ ਗਿਆ, ਤੁਸੀਂ ਇਲਾਜ ਲੱਭਦੇ ਨੀ ਥੱਕੇ...  ਮੈਂ ਡਿਸਪੈਂਸਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਡਾਕਟਰ ਕੋਲ਼ ਜਾ ਕੇ ਉਹਦੀਆਂ ਘੋੜੀਆਂ ਗਾਈ ਜਾਵਾਂ

 ਡਾਕਟਰ ਵਿਹਲਾ ਹੀ ਬੈਠਾ ਸੀ।  ਸਰਕਾਰੀ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦਵਾਈਆਂ ਨੀ ਭੇਜਦੀਉੱਥੇ ਆ ਕੇ ਬੰਦੇ ਨੇ ਮਰਨਾ।  ਡਾਕਟਰ ਕਹਿੰਦਾ, “ਬਾਬਾ ਬਿਮਾਰੀ ਦੱਸ ?”

 ਮੈਂ ਡਾਕਟਰ ਅੱਗੇ ਪੈਨਸ਼ਨ ਵਾਲ਼ੇ ਫਾਰਮ ਕੀਤੇ

 ਉਹ ਫਾਰਮ ਪੜ੍ਹਦਾ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ,  ਬਾਬਾ ਤੇਰੀ ਉਮਰ ਦਾ ਕਿੱਥੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗੂਰਾਸ਼ਨ ਕਾਰਡ ਲਿਆ, ਉਹਦੀ ਫੋਟੋ ਕਾਪੀ ਨਾਲ ਲੱਗੂ।

 ਮੈਂ ਰਾਸ਼ਨ ਕਾਰਡ ਦੀ ਫ਼ੋਟੋ ਕਾਪੀ ਕਿੱਥੋਂ ਲਿਆਉਂਦਾਉਹ ਤਾਂ ਖ਼ਬਰੈ ਕਿੱਥੇ ਰੱਖ ਕੇ ਬਹੂ ਜ਼ਿੰਦਾ ਮਾਰ ਗੀ ਸੀ

 ਮੈਂ ਕਿਹਾ,  “ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਿਬ ਤੁਸੀਂ  ਮੈਨੂੰ ਬਾਬਾ ਕਹਿੰਦੇ ਓ, ਇਹੀ ਉਮਰ ਦਾ ਸਬੂਤ ਆ।  ਸੰਤਾਲੀ ਦੇ ਹੱਲੇ-ਗੁੱਲੇ ਦੀ ਮੈਨੂੰ  ਚੰਗੀ ਸੁਰਤ ਆਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਇਆ ਸੀ ਲੀਡਰ ਕਹਿੰਦੇ ਸੀ, ਹੁਣ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਗੇਭੁੱਖ ਨੰਗ, ਗ਼ਰੀਬੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣੀ।  ਉਦੋਂ ਗ਼ਰੀਬ-ਗੁਰਬੇ ਦਾ ਵੱਢ-ਵਢੀਕਾ ਹੁੰਦਾ, ਮੈਂ ਅੱਖੀਂ ਦੇਖਿਆ।  ਹੁਣ ਵੀ ਗ਼ਰੀਬ ਗੁਰਬੇ ਦਾ ਵੱਢ-ਵਢੀਕਾ ਹੋਈ ਜਾਂਦਾਗ਼ਰੀਬੀ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰੀਂ ਜਾਂਦੇ ਨੇ...ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵੇਲੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ਼ ਜ਼ਮੀਨ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਹੁਣ ਖਾਕੀ ਨੰਗ ਬਣੇ ਬੈਠੇ ਆ।



ਪਰ ਬਾਬਾ ਰਾਸ਼ਨ ਕਾਰਡ ਬਿਨਾਂ ਤੇਰੀ ਉਮਰ ਦਾ ਸਬੂਤ ?” ਉਹ ਐਨਕਾਂ ਵਿਚੀਂ ਝਾਕਿਆ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਘਰੇ ਦੇਖ ਆਕਿਸੇ ਖੱਲ-ਖੂੰਜੇ...।

ਬਾਬੂ ਜੀ, ਮੈਂ ਡਾਕਟਰ ਕੋਲੋਂ ਰਾਸ਼ਨ ਕਾਰਡ ਲੱਭਣ ਘਰ ਚਲਿਆ ਗਿਆਦਲੀਪ ਕੁਰ  ਵਾਲੀ ਪੇਟੀ ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਮਾਰਨ ਲੱਗਿਆ।  ਉਹ ਖ਼ਾਲੀ ਜਿਹੀ ਪਈ ਸੀ।  ਉਹ ਉਹਨੂੰ ਦਾਜ ਨਾਲ ਭਰ ਕੇ ਲਿਆਈ ਸੀਉਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਕੁਝ ਕੁ ਪੁਰਾਣੇ ਕੱਪੜੇ ਪਏ ਸੀਕੱਪੜੇ ਫਰੋਲ਼ਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਛਣਕਿਆਫਿਰ ਕੱਪੜੇ ਹਿਲਾਏ ਫਿਰ ਛਣਕਿਆਇਹ ਦਲੀਪ ਕੁਰ ਦੀ ਝਾਂਜਰ ਸੀਝਾਂਜਰ ਨੇ ਕੁਝ ਕਿਹਾਮੇਰਾ ਮਤਲ ਜਿਵੇਂ ਛਣਕ-ਛਣਕ ਕੇ ਕਹਿ ਰਹੀ ਹੋਵੇ, “ ਕੀ ਲੱਭਦੈ ਰਾਖ ਚੋ...?
=======

ਕੜੀ ਜੋੜਨ ਲਈ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅਤੇ ਤੀਜਾ ਭਾਗ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹੋ ਜੀ