ਸਫ਼ਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ - ਧਿਆਨ ਨਾਲ਼, ਧਿਆਨ ਕਰਨ ਯੋਗ ਲੇਖ
ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਕਿਸੇ ਪਾਸੇ ਸਫ਼ਰ ਵਾਸਤੇ ਤੁਰਨ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਵਾਲ, ਸ਼ੰਕੇ, ਤੌਖਲੇ ਅਤੇ ਫਿਕਰ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਈ ਵਾਰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਬੰਦਾ ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਸਫਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਲੋਕ ਜਦੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉੱਥੋਂ ਦਾ ਮੌਸਮ, ਕਰੰਸੀ, ਖਾਣ-ਪੀਣ, ਇਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਥਾਂ ਜਾਣ ਵਾਸਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਫ਼ਰ ਬਗੈਰਾ ਦੇ ਸਾਧਨ ਆਦਿ । ਆਪਣੇ ਖਿੱਤੇ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਗੇੜੇ ਬਾਹਰ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਸਿਆਸੀ ਲੀਡਰ ਹਨ ਜਾਂ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ( ਗਵੱਈਏ ਅਤੇ ‘ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਚਾਰਕਾਂ’ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਗਿਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ) ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਵਲ ਬਹੁਤਾ ਧਿਆਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਆਪਣੇ ਲੋਕ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਬਾਹਰ ਵਸਦੇ ਆਪਣੇ ਜਾਣੂਆਂ, ਮਿੱਤਰਾਂ-ਦੋਸਤਾਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਦੇ ਸਿਰ ਹੀ ਪਾ ਛਡਦੇ ਹਨ। ਬਾਹਰ ਵਸਦੇ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਉ-ਭਗਤ ਤੇ ਸੇਵਾ ਵੀ ਵਿਤੋਂ ਬਾਹਰੇ ਹੋ ਕੇ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹਦਾ ਸਿੱਟਾ ਇਹ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੇੜੇ ਵਧ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਅਜਿਹਾ ਬੋਝ ਲੋਕਾਂ ਵਾਸਤੇ ਬਿਪਤਾ ਵਰਗਾ ਹੋ ਨਿੱਬੜਦਾ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਲੋਕ ਮਹਿਮਾਨ ਨਿਵਾਜ਼ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਹਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸੁਭਾਅ ਵੀ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਂਜ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੇ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਵੀ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਹੀ ਹੈ।
----
ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਿਸ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਵੀ ਜਾਣਾ ਹੋਵੇ ਉਸ ਤੋਂ ਪਤਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਭਾਈਬੰਦ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਸਮੇਂ ਬਾਹਰ ਵਸਦੇ ਸੱਜਣ / ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਕੋਲ ਵਿਹਲ ਵੀ ਹੈ ? ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਉਸਦਾ ਕੋਈ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤਾਂ ਨਹੀਂ? ਉਹ ਆਪ ਕਿਧਰੇ ਬਾਹਰ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਜਾ ਰਿਹਾ? ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੋਲ ਛੁੱਟੀਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਫੇਰ ਉਸ ਨੂੰ ਛੁੱਟੀਆਂ ਮਿਲਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੀ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਕੰਮਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਕੋਲ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਾਲੀ ‘ਫਰਲੋ’ ਮਾਰਕਾ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੇ ਇਖ਼ਲਾਕੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਇੰਜ ਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਕੰਮ ਤੋਂ ਜਵਾਬ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
----
ਯੂਰਪ ਵਿਚ ਵਸਣ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਗਰਮੀਆਂ/ਸਰਦੀਆਂ ਦੀਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਸਮੇਂ ਕਿਧਰੇ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਕੰਮਾਂ ਵਿਚ ਵਿਘਨ ਨਾ ਪਵੇ ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਾਮਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੀਆਂ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਵਿਚ ਲਈਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਲਿਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਦੇ ਦੇਣ। ਵਿਭਾਗੀ ਅਮਲਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਇਸ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੰਮ ਵੀ ਚਲਦਾ ਰਵ੍ਹੇ ਅਤੇ ਲੋਕ ਆਪਣੀਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਵੀ ਮਾਣ ਸਕਣ। ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ/ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲ ਵਾਸਤੇ ਛੁੱਟੀਆਂ ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਸੰਬਰ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਹੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ (ਭਾਵ ਕਾਮੇ) ਤਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਕਾਹਲ਼ੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਛੁੱਟੀਆਂ ਕਟਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਅਦਾਰੇ ਨਵੰਬਰ ਮਹੀਨੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਕੈਟਾਲਾਗ ਛਾਪ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਮਾਇਕ ਪਹੁੰਚ ਅਤੇ ਵਿਹਲ ਮੁਤਾਬਿਕ ਆਪਣੀ ਮਨਪਸੰਦ ਜਗ੍ਹਾ ਬੁੱਕ ਕਰਵਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਰਾ ਹੀ ਤਰੀਕਾਕਾਰ ਹੁਣ ਪੱਛਮੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਵਰਤਾਰਾ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ।
----
ਜਰਮਨੀ ਵਿਚ ਹਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਤੀਹ ਦਿਨ ਦੀ ਛੁੱਟੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ (ਭਾਵ 30 ਕੰਮ ਦੇ ਦਿਨ, ਹੋਰ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰੀ ਛੁੱਟੀਆਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਹਨ) ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕੰਮ ਦੀ ਤਨਖਾਹ ਦੇ ਨਾਲ ਛੁੱਟੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਵਾਧੂ ਪੈਸੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ , ਇਹ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਘੋਲਾਂ ਕਰਕੇ ਹੀ ਹੋ ਸਕਿਆ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਪੈਸੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਹ ਛੁੱਟੀਆਂ ਦਾ ਵਾਧੂ ਖਰਚ ਕਿਥੋਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤੇ ਦੀ ਛੁੱਟੀ ਅਤੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਭੱਤੇ ਨਾਲ ਕੁੱਝ ਵਾਧੂ ਪੈਸੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।
----
ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵਾਸਤੇ ਵੀ ਇਸ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਬਾਹਰ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਕਾਫੀ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਹਨ ਜੋ ਤੁਹਾਡੇ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਦਾ ਦਿਲ ਫਿੱਕਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਨਹੋਣੀਆਂ ਜਹੀਆਂ ਫਰਮਾਇਸ਼ਾਂ, ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਤੋਹਫਿਆਂ ਵਾਸਤੇ ਲਲਚਾਈਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ, ਸ਼ਰਾਬ ਬਗੈਰਾ ਪੀਣ ਦਾ ਗੈਰ ਸਾਊ ਵਤੀਰਾ/ਸਲੀਕਾ, ਆਪਣੇ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਤੋਂ ਪੁੱਛੇ ਬਿਨਾਂ ਹੀ ਅਵਾਗੌਣ ਟੈਲੀਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਕਈ ਤਾਂ ਆਪਣੇ “ਸਾਊਪੁਣੇ” ਨੂੰ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਵੀ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਪਣੇ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਤੋਂ ਚਕਲੇ ਲੈ ਚੱਲਣ ਤੱਕ ਦੀ ਫਰਮਾਇਸ਼ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ –ਅਖੇ ‘ਬਾਹਰ ਆਏ ਆਂ ਹੁਣ ਤਾਂ .......’। ਕਿਸੇ ਦਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਤੀਰਾ ਕਈ ਵਾਰ ਤੁਹਾਡੇ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਿਧਰੇ ਜਾਣ ਦਾ ਸਬੱਬ ਬਣੇ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਵਾਧੇ ਦਾ ਮੌਕਾ ਵੀ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
----
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੱਜਣ ਬਾਹਰ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਜਾਣੂ/ਦੋਸਤ ਜਾਂ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੈਂ ਫਲਾਣੇ ਥਾਂ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆਂ ਹੁਣ ਤੂੰ ਕਦੋਂ ਕੁ ਤੱਕ ਇਥੇ ਪਹੁੰਚ ਰਿਹੈਂ? ਉਹਨੇ ਸਵੇਰੇ ਕੰਮ ’ਤੇ ਜਾਣਾ ਹੁੰਦਾ, ਮਿੱਤਰ ਪਿਆਰਾ ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ਸੌ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਬੈਠਾ ਹੁੰਦਾ, ਹੁਣ ਉਹ ਵਿਚਾਰਾ ਕੀ ਜਵਾਬ ਦੇਵੇ? ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਕਿਸੇ ਵਾਸਤੇ ਵੀ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਆਪਣੇ ਲੋਕ ਆਏ ਸੱਜਣ–ਦੋਸਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਸੋਂ ਬਾਹਰੇ ਹੋ ਕੇ ਆਲ਼ਾ-ਦੁਆਲ਼ਾ ਵਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸਾਲ ਇੱਥੇ ਰਹਿ ਕੇ ਜੋ ਕੁੱਝ ਆਪ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਉਥੋਂ ਤੱਕ ਮਹਿਮਾਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਾਇਬ ਘਰ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਦੇਖਣਯੋਗ ਥਾਵਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਣ ਕਰਵਾਉਣਗੇ। ਲੋੜ ਹੈ ਬਾਹਰ ਨੂੰ ਤੁਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਧਿਆਨ ਯੋਗ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਵਿਚਾਰਨ ਦੀ। ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਜਾਇਆਂ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸੰਸਾਰੀ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗਿਆਨਵਾਨ ਮਨੁੱਖ ਹੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਸਭ ਸਭ ਤੋਂ ਅਮੀਰ ਇਨਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
No comments:
Post a Comment