ਆਰਸੀ ਰਿਸ਼ਮਾਂ ਤੇ ਨਵੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ....

ਤੁਹਾਡੇ ਧਿਆਨ ਹਿੱਤ

ਆਰਸੀ ਰਿਸ਼ਮਾਂ ਤੇ ਪੋਸਟ ਕੀਤੇ ਲੇਖਾਂ 'ਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਵਿਚਾਰ ਸਬੰਧਿਤ ਲੇਖਕ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧ 'ਚ ਆਈਆਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਲਈ, ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਅਤੇ ਜਵਾਬਦੇਹ ਹੋਵੇਗਾ। ਆਰਸੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦਾ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸ਼ੁਕਰੀਆ।

Friday, January 1, 2010

ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਮੋਮੀ - ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਸੀ ਜੀਵਨ – ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ - ਕਿਸ਼ਤ - 6

3 ਸਤੰਬਰ, 1947 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਛੱਡਣ ਦਾ ਦਰਦਨਾਕ ਹਾਲ

ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ - ਕਿਸ਼ਤ - 6

ਲੜੀ ਜੋੜਨ ਲਈ ਕਿਸ਼ਤ 5 ਪੜ੍ਹੋ ਜੀ।

ਮਾਂ ਨੇ ਮੱਝਾਂ ਦੇ ਗਲ਼ਾਂ ਵਿਚੋਂ ਰੱਸੇ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤੇ ਤੇ ਬੜੇ ਭਰੇ ਮਨ ਨਾਲ ਕਿਹਾ, “ਜਾਓ ਭਲੀਓ ਲੋਕੋ! ਜਿਧਰ ਮਰਜ਼ੀ ਜਾਓ, ਜਿਧਰ ਤੁਹਾਡਾ ਜੀਅ ਕਰਦਾ, ਚਲੀਆਂ ਜਾਓ, ਤੁਹਾਡਾ ਸਾਡਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਖ਼ਤਮਮੱਝਾਂ ਨੇ ਮਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨੀ, ਜਿਵੇਂ ਗ਼ੈਬੀ ਤੌਰ ਤੇ ਪਸੂਆਂ ਨੂੰ ਪੈਣ ਵਾਲੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ ਪਤਾ ਕਈ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀਘਰ ਦਾ ਗੋਹਾ ਕੂੜਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਗਰੇਸ ਕੋਲ ਖੜ੍ਹੀ ਸੀ ਤੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਖੇਡਣ ਵਾਲਾ ਉਸਦਾ ਮੁੰਡਾ ਹਲੀਮ ਵੀ ਜੋ ਕਦੀ ਕਦੀ ਸਾਡਾ ਮਾਲ ਡੰਗਰ ਚਾਰਣ ਜਾਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀਕਹਿਣ ਲੱਗੀ, “ਸਰਦਾਰਨੀਏ ਇਕ ਮੱਝ ਮੈਂ ਲੈ ਜਾਵਾਂਮਾਂ ਕਹਿਣ ਲੱਗੀ ਸਾਨੂੰ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਲੈਣ ਦੇ ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ ਲੈ ਜਾਵੀਂਅਸੀਂ ਭਰਿਆ ਭਰਾਇਆ ਘਰ ਛੱਡ ਕੇ ਚੱਲੇ ਆਂਮੱਝਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚੋਂ ਅੱਥਰੂ ਵਗ ਰਹੇ ਸਨ ਜਿਵੇਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਪੈਣ ਵਾਲੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀਮੈਂ ਡੱਬੂ ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਪਿਠ ਤੇ ਹੱਥ ਫੇਰ ਰਿਹਾ ਸਾਂ ਪਰ ਉਹ ਅੱਗੋਂ ਪੂਛ ਨਹੀਂ ਹਿਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀਕੁਕੜੀ ਨੇ ਆਂਡਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲੇ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਬੋਟਾਂ ਵਰਗੇ ਚੂਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੰਭਾਂ ਥੱਲੇ ਲੁਕਾ ਲਿਆ ਸੀਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਹੋਇਆ ਕਿ ਡੱਬੂ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਕੁੱਤੇ ਅਸਮਾਨ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰ ਕੇ ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਏਬਾਪੂ ਨੇ ਬਾਹਰ ਗੱਡਾ ਲਿਆ ਕੇ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾਰਾਤੋ-ਰਾਤ ਬਣਾਇਆ ਪੰਜੀਰੀ ਦਾ ਪੀਪਾ ਤੇ ਖਾਣ ਪੀਣ ਦਾ ਸਾਮਾਨ ਗੱਡੇ ਵਿਚ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾਆਟੇ ਵਿਚ ਦੁੱਧ ਤੇ ਗੁੜ੍ਹ ਗੁੰਨ੍ਹ ਕੇ ਕਾਫੀ ਸਾਰੇ ਪਰੌਠੇ ਪਕਾ ਲਏ ਸਨਰਾਸ਼ਨ ਪਾਣੀ ਤੇ ਘਰ ਦਾ ਹੋਰ ਸਾਮਾਨ ਜਿੰਨਾ ਕੁ ਗੱਡੇ ਤੇ ਲੱਦਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਲੱਦ ਲਿਆਜ਼ਿਆਦਾ ਦਰੀਆਂ, ਵਿਛਾਉਣੇ, ਸਰ੍ਹਾਣੇ, ਚਾਦਰਾਂ ਤੇ ਖੇਸ ਸਨਬਾਪੂ ਨੇ ਕੁਝ ਪਸੂਆਂ ਦੇ ਲੱਕਾਂ ਦਵਾਲੇ ਰਜਾਈਆਂ ਵਲ ਕੇ ਉਤੋਂ ਰੱਸੇ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿਤੇ ਸਨਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਸਾਡੀ ਬੈਠਕ ਵਿਚ ਪਿਸ਼ੌਰੋਂ ਆ ਕੇ ਰਹਿੰਦੇ ਭਾਪਿਆਂ ਨੇ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਦੇ ਬਾਰ ਬਾਰ ਮਨ੍ਹਾ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਆਪਣਾ ਕਾਫੀ ਸਾਮਾਨ ਵੀ ਸਾਡੇ ਗੱਡੇ ਤੇ ਲੱਦ ਦਿਤਾਘਰ ਵਿਚ ਸਾਮਾਨ ਏਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ ਕਿ ਕਈ ਗੱਡਿਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦਾ ਸੀਸਾਡੇ ਨਾਲ ਲਗਦੇ ਦੀਪੇ ਢਾਡੀ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਗੱਡਾ ਸਾਮਾਨ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਪਿਆ ਸੀਇਹੀ ਦੀਪਾ ਢਾਡੀ ਪਿਛੋਂ ਪੜ੍ਹ ਲਿਖ ਕੇ ਸਾਡੇ ਮਾਝੇ ਵਾਲੇ ਪਿੰਡ ਨਵਾਂ ਪਿੰਡਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਲ ਖਾਲਸਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਦਾ ਕਾਮਯਾਬ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਰਿਹਾ ਤੇ ਹੁਣ ਫਤਹਿਪੁਰ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਬੁਢਾਪੇ ਦੇ ਰੰਗ ਮਾਣ ਰਿਹਾ ਹੈਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਰਹਿ ਗਿਆ ਖਾਲਸਾ ਸਕੂਲ ਪੁਰਾਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਏਸ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀਭਾਦੋਂ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਗਰਮੀ ਵੀ ਬੜੀ ਸੀ ਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਮੀਂਹ ਪੈਂਦੇ ਰਹਿਣ ਕਾਰਨ ਜਿਥੇ ਬਹੁਤ ਚੁਮਾਸਾ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਓਥੇ ਖੋਭਾ ਵੀ ਬੜਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀਹੈਡਮਾਸਟਰ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗਲ ਵਿਚ ਪਠਾਣੀ ਬੰਦੂਕ ਪਾਈ ਹੋਈ ਸੀ ਤੇ ਘੋੜੀ ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਘੋੜੀ ਘੁਮਾਉਂਦਾ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦੀ ਬਿੜਕ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਸੀਆਪੋ ਆਪਣੇ ਗੱਡਿਆਂ ਕੋਲ ਖੜ੍ਹੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਬਰਛੇ ਤੇ ਤਲਵਾਰਾਂ ਸਨ ਜੋ ਹਮਲਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬਚਾਓ ਲਈ ਵਰਤਣੀਆਂ ਸਨਇਹ ਵੀ ਸੁਣਨ ਵਿਚ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਥੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਧਾੜਵੀਆਂ ਨੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸਿੱਖ ਕੁੜੀਆਂ ਖੋਹਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਓਥੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਓਵਾਂ ਜਾਂ ਜਵਾਨ ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਉਹਨਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਵੱਢ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਦੇ ਹੱਥੀਂ ਜਾ ਕੇ ਖਵਾਰ ਹੋਣ ਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਚ ਜਾਣਲਾਗੇ ਦੇ ਇਕ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਇੰਜ ਵੀ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਰੌਲਾ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਪਿੰਡ ਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਮਿਲਟਰੀ ਆਣ ਪਈ ਹੈ ਅਤੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਰਹੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਵੱਢ ਕੇ ਖੂਹ ਵਿਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੀਆਂਮਗਰੋਂ ਉਹ ਮਿਲਟਰੀ ਵਾਲੇ ਗੋਰਖੇ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਫੌਜੀ ਨਿਕਲੇ ਜੋ ਓਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕਿਸੇ ਰਸੂਖ ਵਾਲੇ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਹਿਫਾਜ਼ਤ ਵਿਚ ਇੰਡੀਆ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਆਏ ਸਨ

-----

ਪਿੰਡ ਦੇ ਗੁਰਦਵਾਰੇ ਵਿਚੋਂ ਬੜੇ ਅਦਬ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਬੀੜਾਂ ਲਿਆ ਕੇ, ਅਰਦਾਸ ਕਰ ਕੇ ਸਾਡੇ ਘਰ ਲਾਗਲੇ ਖੂਹ ਵਿਚ ਜਲ ਪਰਵਾਹ ਕਰ ਦਿਤੀਆਂ ਸਨਮਜੌਰਾਂ ਵਾਲੇ ਦੇ ਜਾਂਗਲੀਆਂ ਦਾ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਵਾਲਾ ਮੁਸਲਮਾਨ ਚੌਧਰੀ ਵੀ ਹੱਥ ਵਿਚ ਬੰਦੂਕ ਲੈ ਕੇ ਆ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਪੱਕੇ ਡੱਲੇ ਵਾਲੇ ਸਰਕਾਰੀ ਬੰਗਲੇ ਦਾ ਮੁਸਲਮਾਨ ਡਾਕਟਰ ਵੀ ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਰੈਲ਼ੇ ਸਾਈਕਲ ਤੇ ਤੁਰਿਆ ਫਿਰਦਾ ਪਿੰਡ ਛੱਡ ਕੇ ਜਾ ਰਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਸੀਜਾਂਗਲੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਚੌਧਰੀ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹਦੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਤੁਹਾਡੇ ਤੇ ਕੋਈ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਮਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ ਤੇ ਜੇ ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ ਕਰੇਗਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਹਦੇ ਕੋਲੋਂ ਬਚ ਕੇ ਨਹੀਂ ਜਾਏਗਾਉਹ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਰੌਲਾ ਗੌਲਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੁਸਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਵਾਪਸ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਪਰਤ ਆਉਣਾ ਹੈਪਰ ਕੌਣ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਰਾਜ਼ੀ ਬਾਜ਼ੀ ਵਸਦੇ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦੀ ਏਸ ਵੰਡ ਵਿਚੋਂ ਬਣੇ ਨਵੇਂ ਮੁਲਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਲੇ ਇਸ ਪਿੰਡ ਨਾਲੋਂ ਕੁਝ ਘੜੀਆਂ ਪਲਾਂ ਵਿਚ ਸਦਾ ਲਈ ਨਾਤਾ ਟੁਟਣ ਵਾਲਾ ਸੀਕਈਆਂ ਨੇ ਰਾਹ ਵਿਚ ਲੁਟੇਰਿਆਂ ਤੋਂ ਲੁਟੇ ਜਾਣ ਦੇ ਡਰੋਂ ਨਕਦੀ ਤੇ ਜ਼ੇਵਰ ਕੰਧਾਂ ਵਿਚ ਆਲੇ ਬਣਾ ਕੇ, ਖੁਰਲੀਆਂ ਜਾਂ ਚੱਕੀ ਦੇ ਪੁੜਾਂ ਹੇਠਾਂ ਥਾਂ ਪੁੱਟ ਕੇ ਸਾਂਭ ਦਿਤੇ ਸਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਫਿਰ ਆਵਾਂਗੇ ਤਾਂ ਕੱਢ ਲਵਾਂਗੇਪਿੰਡ ਧੁਪਸੜੀ ਵਾਲੇ ਤਾਏ ਸੰਤਾ ਸਿਹੁੰ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਤੋੜ ਦੀਆਂ ਕੱਢੀਆਂ ਛੇ ਬੋਤਲਾਂ ਨਲਕੇ ਦੇ ਚੋਬਚੇ ਲਾਗਿਓਂ ਕੇਲਿਆਂ ਨੂੰ ਜਾਂਦੇ ਪਾਣੀ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਕਹੀ ਨਾਲ ਡੂੰਘੀ ਥਾਂ ਪੁੱਟ ਕੇ ਨੱਪ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ ਕਿ ਠੰਢ ਠੁੱਕਰ ਹੋਣ ਤੇ ਜਦੋਂ ਵਾਪਸ ਆ ਜਾਵਾਂਗੇ ਤਾਂ ਫਿਰ ਯਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਢਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਬੈਠ ਕੇ ਪੀਆਂਗੇਸਾਡੇ ਸ਼ਰੀਕੇ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਘਰ ਜਿਵੇਂ ਤਾਇਆ ਸੰਤਾ ਸਿਹੁੰ, ਪਰੇਮ ਸਿਹੁੰ, ਉਜਾਗਰ ਸਿਹੁੰ, ਚਾਚਾ ਗਿਆਨੀ ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ ਆਦਿ ਨੇ ਇਸ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਿੰਡ ਧੁਪਸੜੀ ਵਿਚ ਮਕਾਨ ਬਣਾ ਲਏ ਸਨਇਸ ਪਿੰਡੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁਰੱਬੇ ਨੇੜੇ ਪੈਂਦੇ ਸਨਅਸੀਂ ਵੀ ਇਸ ਪਿੰਡ ਨਵੇਂ ਮਕਾਨ ਪਾ ਲਏ ਸਨ ਪਰ ਬਾਪੂ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤਕ ਮੈਂ ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਲੈਂਦਾ, ਨਵੇਂ ਪਿੰਡ ਹੀ ਰਹਾਂਗੇਮੁੰਡਾ ਕਿਥੋਂ ਸਵੇਰੇ ਸਵੇਰੇ ਧੁਪਸੜੀ ਤੋਂ ਤੁਰ ਕੇ ਸਕੂਲ ਜਾਇਆ ਕਰੇਗਾਨਵਾਂ ਪਿੰਡ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਪਿੰਡ ਸੀ ਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਏਸੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੋਰ ਪਿੰਡ ਚੋਰ ਕੋਟਵੀ ਬੱਝ ਚੁੱਕਾ ਸੀਫੋਟੋਗਰਾਫਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਸਮੇਂਹਿੰਦੀ ਦੇ ਐਡੀਟਰ ਵਜੋਂ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਛਾ ਚੁੱਕਿਆ ਕੰਵਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ ਵੀ ਪਿਛੋਂ ਇਸੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਸੀ ਜਿਥੇ ਇਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਅੱਠਵੀਂ ਤੱਕ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀਇਸਦੇ ਵਡੇਰੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋ: ਡਾ: ਪਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਜਮੂ ਜੋ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ ਤੋਂ ਰੀਟਾਇਰ ਹੋ ਕੇ ਹੁਣ ਕੈਨੇਡਾ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਏ ਹਨ, ਇਸੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਨ ਤੇ ਇਸਦੇ ਕਰੀਬੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਸਨ, ਓਥੇ ਸਾਡੀ ਭੂਆ ਬੀਬੀ ਭਾਨੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਸਨ

-----

ਸਾਮਾਨ ਨਾਲ ਨੱਕੋ-ਨੱਕ ਭਰਿਆ ਗੱਡਾ ਤੁਰਨ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ 1890 ਵਿਚ ਬਾਰ ਆਬਾਦ ਹੋਣ ਵੇਲੇ ਬਝੇ ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕ ਸਦਾ ਲਈ ਖੇਰੂੰ-ਖੇਰੂੰ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਮੁੜ ਕਦੀ ਵੀ ਇਕਠੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਣਗੇਫਿਰ ਕਦੀ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਮਿਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਕਣਗੇ ਤੇ ਸੱਠਾਂ-ਸੱਤਰ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਬਾਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਇਕ ਨਵਾਂ ਸਭਿਆਚਾਰ ਸਦਾ ਲਈ ਸਮਾਪਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਜਿਸ ਵਿਚ ਹਿੰਦੂ, ਸਿੱਖ, ਮੁਸਲਮਾਨ, ਈਸਾਈ ਤੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕਮੀ ਕਮੀਨ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਵਸਦੇ ਸਨ ਤੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਖ਼ੈਰ ਸੁਖ ਦੇ ਭਾਈਵਾਲ ਸਨਗੱਡਾ ਅਜੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਾਹਰਵਾਰ ਛੱਪੜ ਲਾਗੇ ਈ ਪੁੱਜਾ ਸੀ ਕਿ ਚਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਐਸਾ ਖੁੱਭਿਆ ਕਿ ਮੁੜ ਨਾ ਨਿਕਲਿਆਗਰਮੀ ਦੇ ਮਾਰੇ ਪਸੂ ਛੱਪੜ ਵਿਚ ਜਾ ਵੜੇ ਸਨਖ਼ਾਸ ਕਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਲੇ ਰਜ਼ਾਈਆਂ ਲਪੇਟ ਕੇ ਰੱਸੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਹੋਏ ਸਨਮੇਰਾ ਸੱਜਾ ਪੈਰ ਗਾਰੇ ਵਿਚ ਏਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖੁੱਭ ਗਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਪੈਰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਤਾਂ ਬੂਟ ਥੱਲੇ ਈ ਰਹਿ ਗਿਆ ਸੀਦੂਜਾ ਪੈਰ ਕੱਢਣ ਲਗਾ ਤਾਂ ਉਸ ਪੈਰ ਵਾਲਾ ਬੂਟ ਵੀ ਥੱਲੇ ਗਾਰੇ ਵਿਚ ਨਪਿਆ ਗਿਆਓਧਰੋਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਵਾਹਰ ਵੱਲੋਂ ਅੱਲਾ-ਹੂ ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਮਾਰਦਿਆਂ ਹੱਲਾ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਅਫ਼ਵਾਹਾਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਸਨਅਖੀਰ ਬਾਪੂ ਨੇ ਗੱਡਾ ਸਣੇ ਸਾਮਾਨ ਹੀ ਓਥੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਅਸੀਂ ਪਾਣੀ ਵਿਚੋਂ ਦੀ ਤੁਰਦੇ, ਡਿਗਦੇ ਢਹਿੰਦੇ ਧੁੱਪਸੜੀ ਵਾਲੇ ਰਾਹ ਤੇ ਆ ਪਏ ਚਾਚੇ ਗਿਆਨੀ ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ ਹੀ ਹਵੇਲੀ ਕੋਲੋਂ ਸੱਜੇ ਜਾਂਦੇ ਰਾਹ ਤੇ ਮੁੜ ਕੇ ਕਾਫ਼ਲੇ ਵਿਚ ਜਾ ਰਲੇਹੋਰਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਗੱਡੇ ਵੀ ਚਿੱਕੜ ਵਿਚ ਫਸ ਗਏ ਸਨ ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਜੋ ਹੱਥ ਵਿਚ ਚੁੱਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਚੁੱਕ ਕੇ ਪੈਦਲ ਸੱਚੇ ਸੌਦੇਨੂੰ ਜਾਂਦੇ ਕਾਫਲੇ ਵਿਚ ਰਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ

-----

ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਢਾਈ ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਰਣਜੀਤ ਨੂੰ ਕੁੱਛੜ ਚੁੱਕਿਆ ਅਤੇ ਮਾਂ ਨੇ ਓਸ ਤੋਂ ਛੋਟੀ 21 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਛਿੰਦੋ ਨੂੰਬਾਪੂ ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਗਰਮੀ ਕਰ ਕੇ ਅਖਾਂ ਦੁਖਣੀਆਂ ਆਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ, ਨੇ ਪੰਜੀਰੀ ਵਾਲਾ ਪੀਪਾ ਸਿਰ ਤੇ ਚੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀਨਵੇਂ ਪਿੰਡ ਵਿਚਲਾ ਭਰਿਆ ਭਰਾਇਆ ਘਰ, ਮੱਝਾਂ ਗਾਈਆਂ ਤੇ ਬਲਦਾਂ ਦੀਆਂ ਜੋੜੀਆਂ, ਕਣਕ ਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭਰੀਆਂ ਬੋਰੀਆਂ ਤੇ ਭੜੋਲੇ, ਦੇਸੀ ਘਿਓ ਦੇ ਜੋੜ ਜੋੜ ਕੇ ਭਰੇ ਪੀਪੇ ਅਤੇ ਚਾਟੀਆਂ, ਵੱਡੀ ਨਹਿਰ ਦੀ ਵੱਖੀ ਚੋਂ ਖਬੇ ਨਿਕਲਦੀ ਛੋਟੀ ਨਹਿਰ ਚੋਂ ਖਬੇ ਪਾਸੇ ਨਿਕਲਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਡੇ ਮੋਘੇ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਜਿਥੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਐਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ ਕਿ ਘੰਟੇ ਵਿਚ ਕਿੱਲਾ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਸੀਭਰਿਆ ਭਰਾਇਆ ਬਾਗ਼ ਤੇ ਉਸ ਵਿਚ ਅੰਬਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਲੱਗੇ ਅਨੇਕਾਂ ਫਲਾਂ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਦਰੱਖਤ, ਸਭ ਕੁਝ ਛਡ ਕੇ ਹੁਣ ਇਹ ਸਾਡਾ ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਪਰਿਵਾਰ ਕਾਫ਼ਲੇ ਵਿਚ ਰਲਣ ਲਈ ਓਸ ਸੁੱਕੀ ਡੰਡੀ ਤੇ ਤੁਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਿਥੇ ਅੱਗੇ ਮੇਰਾ ਪਿਓ, ਪਿਛੇ ਮਾਂ, ਧੀ ਨੂੰ ਗਲ਼ ਨਾਲ ਲਾਈ ਮਾਂ ਟੁਰ ਰਹੀ ਸੀਓਹਨਾਂ ਪਿੱਛੇ ਢਾਈ ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਮੋਢਿਆਂ ਤੇ ਚੁੱਕ ਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਾਲਾ ਬਸਤਾ ਗਲ ਵਿਚ ਪਾਈਂ ਨੰਗੇ ਪੈਰੀਂ ਮੈਂ ਤੁਰ ਰਿਹਾ ਸਾਂਗਰਮ ਧਰਤੀ ਨਾਲ ਪੈਰ ਸੜਦੇ ਸਨ ਤੇ ਕੰਡੇ ਵੱਜ ਵੱਜ ਕੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਲਹੂ ਵਗਣ ਲਗ ਪਿਆ ਸੀਕਈ ਮੀਲ ਤੁਰ ਕੇ ਜਦ ਇਹ ਕਾਫ਼ਲਾ ਇਕ ਰਾਤ ਲਈ ਵਿਰਕਾਂ ਦੇ ਇਕ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਰੁਕਿਆ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਜੜ ਕੇ ਆ ਰਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਖਾਣ ਪੀਣ ਲਈ ਲੰਗਰ ਲਾ ਦਿਤੇਰਾਤ ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਛੱਤਾਂ ਤੇ ਅਸੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਭੁੰਜੇ ਸੁੱਤੇ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਨੇ ਕੰਡੇ ਵੱਜ ਵੱਜ ਕੇ ਮੇਰੇ ਲਹੂ ਲੁਹਾਣ ਹੋਏ ਪੈਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਧੁੱਪੇ ਤੁਰਨ ਨਾਲ ਛਾਲੇ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ, ਆਪਣੀਆਂ ਗੱਲ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਲਾ ਲਏਉਹਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਅੱਥਰੂ ਮੇਰੇ ਲਹੂ ਲੁਹਾਨ ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਧੋ ਰਹੇ ਸਨਫਿਰ ਉਹ ਭਰੇ ਭਰਾਏ ਘਰ ਨੂੰ ਛਡਣ ਦੇ ਗਮ ਵਿਚ ਵੈਣ ਪਾਉਣ ਲੱਗ ਪਈਓਸ ਅਨਪੜ੍ਹ ਔਰਤ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦਸ ਤੋਂ ਅਗੇ ਗਿਣਤੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਸੀ, ਨੂੰ ਕੀ ਪਤਾ ਸੀ ਅੱਗੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹੋਰ ਵੀ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਭਿਆਨਕ ਹੋਣੇ ਹਨਅੱਜ ਦੀ ਰਾਤ ਤਾਂ ਵਿਰਕਾਂ ਵੜੈਚਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਖਾਣ ਲਈ ਰੋਟੀ ਤੇ ਲੰਮੇ ਪੈਣ ਲਈ ਕੋਠੇ ਦੀ ਛੱਤ ਮਿਲ ਗਈ ਸੀਅਗਲੇ ਦਿਨ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਵੀ ਸਾਡੇ ਕਾਫ਼ਲੇ ਦੇ ਨਾਲ ਈ ਰਲ ਕੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਦੇ ਗੁਰਦਵਾਰੇ ਸੱਚੇ ਸੌਦੇ ਵਿਖੇ ਬਣੇ ਹਿੰਦੂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਕੈਂਪ ਲਈ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਪੈਣਾ ਸੀਰਾਤ ਨੂੰ ਗੱਭਰੂ ਵਿਰਕ ਕਿਰਪਾਨਾਂ ਤੇ ਬਰਛੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਗਦੇ ਰਹਿਣ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਲਾਉਂਦੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਪਹਿਰਾ ਦੇਂਦੇ ਰਹੇਅਗਲੇ ਦਿਨ ਓਥੋਂ ਸਵੇਰੇ ਕਾਫ਼ਲਾ ਫਿਰ ਚਲਿਆ ਤਾਂ ਸ਼ਾਮ ਤਕ ਸੱਚੇ ਸੌਦੇ ਤੋਂ ਉਰ੍ਹਾਂ ਇਕ ਹੋਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਗੁਰਦਵਾਰੇ ਵਿਚ ਆ ਠਹਿਰਿਆ

*******

ਸੱਚਾ ਸੌਦਾ ਕੈਂਪ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਸਿੱਖਾਂ ਉਤੇ ਬਲੋਚ ਮਿਲਟਰੀ ਵੱਲੋਂ ਅੰਨ੍ਹਾ ਧੁੰਦ ਫਾਇਰਿੰਗ ਅਗਲੀ ਕਿਸ਼ਤ - 7

No comments: