ਸੁਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ – ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ – ਸੰਸਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਹਾਣੀ – ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ

ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ

ਸੰਸਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਹਾਣੀ

ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ

ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ: ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਮੋਮੀ

ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਸੰਨ ਚਾਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਉਹਨੀਂ ਦਿਨੀਂ ਮੈਂ ਬੰਬਈ ਵਿਚ ਇਕ ਸਪਤਾਹਿਕ ਪਰਚੇ ਦਾ ਸੰਪਾਦਕ ਸਾਂ। ਦਫ਼ਤਰ ਵਿਚ ਅਬਦੁਲ ਰਹੀਮ ਸੈਂਡੋ ਇਕ ਮਧਰੇ ਕੱਦ ਦੇ ਆਦਮੀ ਨਾਲ ਆਇਆ ਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ੇਸ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਉੱਚੀ ਸਾਰੀ ਮੈਨੂੰ ਸਲਾਮ ਕਹਿ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਨਾਲ ਪਰਿਚੈ ਕਰਵਾਇਆ-

"ਮੰਟੋ ਸਾਹਿਬ, ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਬਾਬੂ ਨੂੰ ਮਿਲੋ"। ਮੈਂ ਉੱਠ ਕੇ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਹੱਥ ਮਿਲਾਇਆ।

ਸੈਂਡੋ ਨੇ ਆਦਤ ਅਨੁਸਾਰ ਮੇਰੀਆਂ ਤਾਅਰੀਫ਼ਾਂ ਦੇ ਪੁਲ ਬੰਨ੍ਹਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਤੁਸੀਂ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦੇ ਨੰਬਰ ਵੰਨ ਲੇਖਕ ਨਾਲ ਹੱਥ ਮਿਲਾ ਰਹੇ ਹੋ। ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਧੜਨ ਤਖ਼ਤਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਐਸੀ ਐਸੀ ਕੈਂਟੀ-ਨਿਓਟਲੀ ਮਿਲਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤਬੀਅਤ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਚੁਟਕਲਾ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਮੰਟੋ ਸਾਹਿਬ,ਮਿਸ ਖ਼ੁਰਸ਼ੀਦ ਨੇ ਕਾਰ ਖਰੀਦੀ, ਅੱਲਾ ਬੜਾ ਕਾਰਸਾਜ਼ ਏ। ਕਿਉਂ ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ। ਹੈਂ ਨਾ ਐਂਟੀ ਦੀ ਪੈਂਟੀ ਪੋ”।

ਅਬਦੁਲ ਰਹੀਮ ਸੈਂਡੋ ਦੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਦਾ ਢੰਗ ਬਿਲਕੁਲ ਨਿਰਾਲਾ ਸੀ। ਕੈਂਟੀ-ਨਿਉਟਲੀ, ਧੜਨ ਤਖ਼ਤਾ ਅਤੇ ਐਂਟੀ ਦੀ ਪੈਂਟੀ ਪੋ ਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦ ਉਹਦੀ ਆਪਣੀ ਖੋਜ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਸਨ ਜਿਹੜੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਬਾਤ ਵਿੱਚ ਵਰਤਦਾ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਮੇਰੀ ਵਾਕਫ਼ੀ ਕਰਾਉਣ ਪਿਛੋਂ ਉਹ ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਵੱਲ ਮੁਖ਼ਾਤਿਬ ਹੋਇਆ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਬੜਾ ਦੱਬਿਆ ਦੱਬਿਆ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।

"ਆਪ ਹੋ ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ,ਬੜੇ ਖ਼ਾਨਾ ਖ਼ਰਾਬ। ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਝੱਖ ਮਾਰਦੇ ਮਾਰਦੇ ਬੰਬਈ ਤਸ਼ਰੀਫ਼ ਲੈ ਆਏ ਹਨ, ਨਾਲ ਇਕ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਕਬੂਤਰੀ ਵੀ ਹੈ।"

ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਮੁਸਕਰਾਇਆ। ਅਬਦੁਲ ਰਹੀਮ ਸੈਂਡੋ ਨੇ ਵਾਕਫ਼ੀ ਨੂੰ ਥੋੜੀ ਸਮਝਦਿਆਂ ਹੋਰ ਦੱਸਿਆ,"ਨੰਬਰ ਵੰਨ ਕੋਈ ਬੇਵਕੂਫ਼ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪ ਹਨ। ਲੋਕ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਸਕਾ ਲਗਾ ਕੇ ਪੈਸੇ ਲੁੱਟ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਸਿਰਫ਼ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਕੇ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲੋਂ ਪੋਲਸਨ ਬਟਰ ਦੇ ਦੋ ਪੈਕਟ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ। ਮੰਟੋ ਸਾਹਿਬ ਬੱਸ ਸਮਝ ਲਓ ਕਿ ਬੜੇ ਐਂਟੀ ਫੁਲ ਜਸਟਿਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਇਨਸਾਨ ਹਨ। ਅੱਜ ਸ਼ਾਮੀ ਤੁਸੀਂ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਫਲੈਟ ਤੇ ਜ਼ਰੂਰ ਦਰਸ਼ਨ ਦਿਓ।"

ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਰੱਬ ਜਾਣੇ ਕੀ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਘਬਰਾਹਟ ਜਿਹੀ ਚੋਂ ਬੋਲਿਆ, "ਹਾਂ ਹਾਂ ਮੰਟੋ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਰੂਰ ਤਸ਼ਰੀਫ਼ ਲਿਆਓ।" ਫਿਰ ਸੈਂਡੋ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ,"ਕਿਉ ਸੈਂਡੋ, ਆਪ ਉਹ ਸ਼ੁਗਲ ਵੀ ਕਰ ਲੈਦੇ ਹਨ?

ਅਬਦੁਲ ਰਹੀਮ ਨੇ ਉੱਚੀ ਹੱਸ ਕੇ ਆਖਿਆ,"ਅਜੀ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸ਼ੁਗਲ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਮੰਟੋ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਰੂਰ ਆਉਣਾ ਸ਼ਾਮੀਂ। ਮੈਂ ਵੀ ਪੀਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਏਸ ਲਈ ਕਿ ਮੁਫ਼ਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ।

-----

ਸੈਂਡੋ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਲਿਖਾ ਦਿਤਾ। ਉਥੇ ਮੈਂ ਵਾਅਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਾਮੀ ਛੇ ਵਜੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਤਿੰਨਾਂ ਕਮਰਿਆਂ ਦਾ ਸਾਫ- ਸੁਥਰਾ ਫਲੈਟ ਸੀ। ਨਵੇਂ ਫਰਨੀਚਰ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸੈਂਡੋ ਤੇ ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾ ਬੈਠਣ ਵਾਲੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਦੋ ਮਰਦ ਦੋ ਔਰਤਾਂ ਹੋਰ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੈਂਡੋ ਨੇ ਮੇਰੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਕਰਾਈ।

ਇਕ ਸੀ ਗੁਫ਼ਾਰ ਸਾਈਂ, ਤਹਿਮਤ ਬੰਨ੍ਹੀ ਹੋਈ, ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਠੇਠ ਸਾਈਂ, ਗਲ਼ ਵਿੱਚ ਮੋਟੇ ਮੋਟੇ ਦਾਣਿਆਂ ਦੀ ਮਾਲਾ। ਸੈਂਡੋ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ, "ਆਪ ਹਨ ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਦੇ ਲੀਗਲ ਐਡਵਾਈਜ਼ਰ। ਮੇਰਾ ਮਤਲਬ ਸਮਝ ਲਓ ਹਰ ਉਹ ਆਦਮੀ ਜਿਹਦਾ ਨੱਕ ਵਗਦਾ ਹੋਵੇ ਤੇ ਮੂੰਹ 'ਚੋਂ ਲਾਲਾਂ ਵਗਦੀਆਂ ਹੋਣ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਿਆ ਹੋਇਆ ਦਰਵੇਸ਼ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਬੱਸ ਪਹੁੰਚੇ ਹੋਏ ਜਾਂ ਪਹੁੰਚਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਨਾਲ ਆਏ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਓਥੇ ਹੋਰ ਕੋਈ ਐਸਾ ਬੇਵਕੂਫ਼ ਮਿਲਣ ਦੀ ਆਸ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਏਥੇ ਆਪ ਬਾਬੂ ਜੀ ਤੋਂ ਕਰੇਵਨ ਏ ਦੇ ਸਿਗਰਟ ਅਤੇ ਸਕਾਚ ਵਿਸਕੀ ਦੇ ਪੈਗ ਪੀ ਕੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਤ ਨੇਕ ਹੋਵੇ"।

ਗੁਫ਼ਾਰ ਸਾਈਂ ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਹੱਸਦਾ ਰਿਹਾ।

-----

ਦੂਸਰੇ ਮਰਦ ਦਾ ਨਾਂ ਗ਼ੁਲਾਮ ਅਲੀ ਸੀ। ਲੰਮਾ ਲੰਝਾ ਜਵਾਨ, ਕਸਰਤੀ ਬਦਨ, ਮੂੰਹ ਤੇ ਮਾਤਾ ਦੇ ਦਾਗ਼। ਉਸ ਦੇ ਬਾਰੇ ਸੈਂਡੋ ਨੇ ਦੱਸਿਆ, "ਇਹ ਮੇਰਾ ਸ਼ਗਿਰਦ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਉਸਤਾਦ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ਤੇ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਇਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਵੇਸਵਾ ਦੀ ਕੁਆਰੀ ਕੁੜੀ ਇਹਦੇ ਤੇ ਆਸ਼ਕ਼ ਹੋ ਗਈ। ਬੜੀਆਂ ਬੜੀਆਂ ਕੈਂਟੀ ਨਿਉਟਲੀਆਂ ਮਲਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਇਸ ਨੂੰ ਫਸਾਉਣ ਲਈ। ਪਰ ਇਹਨੇ ਕਿਹਾ ਡੂ ਔਰ ਡਾਈ। ਮੈਂ ਲੰਗੋਟ ਦਾ ਪੱਕਾ ਹਾਂ। ਇਕ ਤਕੀਏ 'ਚ ਪੀਂਦਿਆ ਪੀਂਦਿਆ ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋ ਗਈ। ਬੱਸ ਓਸੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਇਹਨਾਂ ਨਾਲ ਚਿੰਬੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕਰੇਵਨ ਏ ਦਾ ਡੱਬਾ ਤੇ ਖਾਣਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।"

-----

ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਗੁਲਾਮ ਅਲੀ ਵੀ ਹੱਸਦਾ ਰਿਹਾ। ਗੋਲ ਚਿਹਰੇ ਵਾਲੀ ਇਕ ਲਾਲ ਚਿੱਟੀ ਔਰਤ ਸੀ। ਕਮਰੇ ਅੰਦਰ ਵੜਦਿਆਂ ਹੀ ਮੈਂ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਾ ਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਉਹੋ ਹੀ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਕਬੂਤਰੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਦਫਤਰ 'ਚ ਸੈਂਡੋ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਬੜੀ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੀ ਔਰਤ ਸੀ। ਵਾਲ ਛੋਟੇ ਸਨ ਜਿਵੇਂ ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਹੋਣ। ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੰਝ ਨਹੀ ਸੀ। ਅੱਖਾਂ ਸਾਫ਼ ਤੇ ਚਮਕੀਲੀਆਂ ਸਨ। ਮੁੱਖੜੇ ਦੀ ਨੁਹਾਰ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਅੱਲ੍ਹੜ ਤੇ ਤਜਰਬੇ ਤੋਂ ਊਣੀ ਹੈ। ਸੈਂਡੋ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਵਾਕਫ਼ੀ ਕਰਾਉਂਦਿਆ ਹੋਇਆਂ ਆਖਿਆ,"ਜ਼ੀਨਤ ਬੇਗ਼ਮ, ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਜ਼ੀਨੋ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਬੜੀ ਖਰਾਂਟ ਨਾਇਕਾ ਏਸ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਸੇਬ ਨੂੰ ਤੋੜ ਕੇ ਲਾਹੌਰ ਲੈ ਆਈ। ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੀ ਆਈ ਡੀ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਇਕ ਰਾਤ ਲੈ ਉੜੇ। ਮੁਕੱਦਮੇ ਬਾਜ਼ੀ ਹੋਈ। ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਪੁਲਿਸ ਐਸ਼ ਕਰਦੀ ਰਹੀ। ਅਖ਼ੀਰ ਬਾਬੂ ਨਾਥ ਨੇ ਮੁਕਦਮਾ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇਥੇ ਲੈ ਆਏ। ਬੱਸ ਧੜਨ ਤਖ਼ਤਾ।"

-----

ਹੁਣ ਗੂੜ੍ਹੇ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੀ ਔਰਤ ਹੀ ਬਾਕੀ ਰਹਿ ਗਈ ਸੀ। ਉਹ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਬੈਠੀ ਸਿਗਰਟ ਪੀ ਰਹੀ ਸੀ। ਅੱਖਾਂ ਲਾਲ ਸਨ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬੇਹਯਾਈ ਦੀ ਝਲਕ ਦਿਸਦੀ ਸੀ। ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਨੇ ਉਹਦੇ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰ ਕੇ ਸੈਂਡੋ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, "ਇਹਦੇ ਬਾਰੇ ਵੀ ਕੁਝ ਹੋ ਜਾਏ।"

ਸੈੰਡੋ ਨੇ ਉਸ ਔਰਤ ਦੇ ਪੱਟ ਤੇ ਹੱਥ ਮਾਰਿਆ ਤੇ ਕਿਹਾ, "ਇਹ ਹੈ ਟੀਨ ਪਟੋਟੀ, ਫਿਲਾ ਫਿਲ ਫੋਟੀ, ਮਿਸ਼ਿਜ ਅਬਦੁਲ ਰਹੀਮ ਸੈਂਡੋ ਉਰਫ਼ ਸਰਦਾਰ ਬੇਗ਼ਮ। ਆਪ ਵੀ ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਪੈਦਾਵਰ ਹਨ। ਸੰਨ ਛੱਤੀ ‘ਚ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਇਸ਼ਕ਼ ਹੋਇਆ। ਦੋ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਮੇਰਾ ਧੜਨ ਤਖ਼ਤਾ ਕਰਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਮੈਂ ਲਾਹੌਰ ਛੱਡ ਕੇ ਭੱਜ ਆਇਆ। ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਲਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਲੱਗਾ ਰਹੇ। ਇਸ ਨੂੰ ਵੀ ਕਰੇਵਨ ਏ ਦਾ ਇਕ ਡੱਬਾ ਰਾਸ਼ਨ ਵਿਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਢਾਈ ਰੁਪਏ ਦਾ ਮਾਰਫੀਏ ਦਾ ਟੀਕਾ ਲਗਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਰੰਗ ਕਾਲਾ ਹੈ ਪਰ ਬੜੀ ਟਿੱਟ ਫਾਰ ਟੈਟ ਕਿਸਮ ਦੀ ਔਰਤ ਹੈ।

ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੇ ਇਕ ਨਖ਼ਰੇ ਨਾਲ ਆਖਿਆ, "ਬਕਵਾਸ ਨਾ ਕਰ"। ਏਸ ਨਖ਼ਰੇ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਔਰਤਾਂ ਵਾਲੀ ਬਨਾਵਟ ਸੀ। ਸਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਵਾਕਫੀ ਕਰਾਉਣ ਪਿੱਛੋ ਸੈਂਡੋ ਨੇ ਮੇਰੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਦੇ ਪੁਲ ਬੰਨ੍ਹਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਮੈਂ ਆਖਿਆ, "ਛੱਡੋ ਯਾਰ, ਆਉ ਕੁਝ ਗੱਲਾਂ ਕਰੀਏ।"

ਸੈਂਡੋ ਚੀਕਿਆ,"ਬੁਆਏ, ਵਿਸਕੀ ਐਂਡ ਸੋਡਾ-ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਲਵਾਓ ਹਵਾ ਇਕ ਹਰੇ ਨੂੰ।"

-----

ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਨੇ ਜੇਬ ‘ਚ ਹੱਥ ਪਾ ਕੇ ਸੌ ਸੌ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਇਕ ਥਹੀ ਕੱਢੀ ਤੇ ਇਕ ਨੋਟ ਸੈਂਡੋ ਨੂੰ ਫੜਾ ਦਿੱਤਾ। ਨੋਟ ਲੈ ਕੇ ਸੈਂਡੋ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਵੇਖਿਆ ਤੇ ਕਿਹਾ,"ਓ ਗਾਡ-- ਓ ਮੇਰੇ-- ਖ਼ੁਦਾ ਉਹ ਦਿਨ ਕਦੋਂ ਆਵੇਗਾ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਵੀ ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਥੁੱਕ ਲਗਾ ਕੇ ਨੋਟ ਕੱਢਿਆ ਕਰਾਂਗਾ। ਜਾਹ ਵਈ ਗ਼ੁਲਾਮ ਅਲੀ! ਦੋ ਬੋਤਲਾਂ ਜਾਨੀ ਵਾਕਰ ਸਟਰਾਂਗ ਦੀਆਂ ਲੈ ਆ।"

-----

ਬੋਤਲਾਂ ਆਈਆਂ ਤਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਪੀਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤੀ। ਇਹ ਸ਼ੁਗਲ ਦੋ ਤਿੰਨ ਘੰਟੇ ਚਲਦਾ ਰਿਹਾ। ਏਸ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੱਲਾਂ ਅਬਦੁਲ ਰਹੀਮ ਸੈਂਡੋ ਨੇ ਕੀਤੀਆਂ। ਪਹਿਲਾ ਪੈੱਗ ਇਕੋ ਸਾਹੇ ਮੁਕਾ ਕੇ ਉਹ ਚੀਕਿਆ,"ਧੜਨ ਤਖ਼ਤਾ ਮੰਟੋ ਸਾਹਿਬ, ਵਿਸਕੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹੋ ਜਿਹੀ। ਹਲਕ ਚੋਂ ਪੇਟ ‘ਚ ਉਤਰ ਕੇ ਇਨਕ਼ਲਾਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ ਕਰਦੀ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੀਓ ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਜੀਓ। ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਵਿਚਾਰਾ ਚੁੱਪ ਰਿਹਾ। ਕਦੀ ਉਹ ਸੈਂਡੋ ਦੀ ਹਾਂ ਵਿਚ ਹਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਮਿਲਾ ਦੇਂਦਾ। ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਏਸ ਆਦਮੀ ਦੀ ਆਪਣੀ ਕੋਈ ਰਾਏ ਨਹੀਂ। ਦੂਜਾ ਜੋ ਕੁਝ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਮੰਨ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਬੁੱਢਾ ਸਾਈਂ ਫ਼ਕੀਰ ਗੁਫ਼ਾਰ ਜੋ ਸੈਂਡੋ ਦੇ ਕਹਿਣ ਅਨੁਸਾਰ ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਦਾ ਲੀਗਲ ਐਡਵਾਇਜ਼ਰ ਸੀ, ਨਾਲ ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸ਼ਰਧਾ ਸੀ। ਗੱਲਾਂ ਬਾਤਾਂ ‘ਚ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਸਮਾਂ ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਤੇ ਦਰਵੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲੰਘਦਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਇਕ ਗੱਲ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਨੋਟ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਗੁਆਚਾ ਗੁਆਚਾ ਜਿਹਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕੁਝ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਵਾਰ ਪੁੱਛਿਆ,"ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਕੀ ਸੋਚ ਰਹੇ ਹੋ ਤੁਸੀ"? ਉਹ ਘਬਰਾ ਕੇ ਬੋਲਿਆ, ਜੀ ਮੈਂ ਮੈਂ ਕੁਝ ਨਹੀ।" ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਹਲਕੀ ਜਿਹੀ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਨਾਲ ਜ਼ੀਨਤ ਵੱਲ ਇਕ ਪਿਆਰ ਦੀ ਨਿਗਾਹ ਸੁੱਟੀ। "ਇਹਨਾਂ ਹੁਸੀਨਾਂ ਬਾਰੇ ਹੀ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਹਾਂ-ਹੋਰ ਸਾਨੂੰ ਕੀ ਸੋਚ ਹੋਵੇਗੀ।"

-----

ਸੈਂਡੋ ਨੇ ਆਖਿਆ,"ਬੜੇ ਖਾਨਾ ਖ਼ਰਾਬ ਹਨ ਇਹ ਮੰਟੋ ਸਾਹਿਬ, ਬੜੇ ਖਾਨਾ ਖ਼ਰਾਬ ਹਨ। ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਕੋਈ ਐਸੀ ਵੇਸਵਾ ਨਹੀਂ ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਾਬੂ ਜੀ ਦੀ ਕੈਂਟੀ ਨਿਓਟਲੀ ਨਾ ਰਹੀ ਹੋਵੇ।" ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਨੇ ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਬੜੇ ਭੱਦੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਆਖਿਆ,"ਹੁਣ ਕਮਰ ਵਿੱਚ ਉਹ ਦਮ ਨਹੀਂ ਮੰਟੋ ਸਾਹਿਬ।"

ਏਸ ਪਿਛੋਂ ਵਾਹਯਾਹ ਗੱਲਬਾਤ ਆਰੰਭ ਹੋ ਗਈ। ਲਾਹੌਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕੋਠੇ ਵਾਲੀਆਂ ਦੇ ਘਰਾਣੇ ਗਿਣੇ ਗਏ। ਕਿਹੜੀ ਡੇਰਾਵਾਰ ਸੀ। ਕਿਹੜੀ ਨਟਨੀ ਸੀ। ਕੌਣ ਕਿਸਦੀ ਗੋਪੀ ਸੀ। ਨੱਥ ਲਾਹੁਣ ਦਾ ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਨੇ ਕੀ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਸਭ ਗੱਲਾਂ ਗੁਫ਼ਾਰ ਸਾਈਂ, ਸੈਂਡੋ, ਸਰਦਾਰਾਂ ਤੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਅਲੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਠੇਠ ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਬੋਲੀ ਵਿਚ। ਮਤਲਬ ਤਾਂ ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਰਿਹਾ ਪਰ ਕੁਝ ਗੱਲਾਂ ਸਮਝ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਨ।

-----

ਜ਼ੀਨਤ ਬਿਲਕੁਲ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਬੈਠੀ ਰਹੀ। ਕਦੀ ਕਦੀ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਤੇ ਮੁਸਕਰਾ ਛਡਦੀ। ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਇੰਜ ਲੱਗਾ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ‘ਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਵਿਸਕੀ ਦਾ ਇਕ ਹਲਕਾ ਜਿਹਾ ਪੈੱਗ ਵੀ ਉਸ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਦਿਲਚਸਪੀ ਦੇ ਹੀ ਪੀਤਾ। ਸਿਗਰਟ ਵੀ ਪੀਂਦੀ ਤਾਂ ਇੰਜ ਲੱਗਦਾ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਨੂੰ ਤਮਾਕੂ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਧੂੰਏ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵਾਕਫ਼ੀ ਨਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਸਵਾਦ ਇਹ ਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿਗਰਟ ਵੀ ਉਸ ਨੇ ਪੀਤੇ। ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਨਾਲ਼ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁਹੱਬਤ ਸੀ? ਏਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ ਮੈਨੂੰ ਕਿਸੇ ਗੱਲੋਂ ਨਾ ਲੱਗਿਆ। ਹਾਂ ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਹਰ ਅਰਾਮ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਸੀ। ਪਰ ਇਹ ਗੱਲ ਮੈਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਈ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇਕ ਅਜੀਬ ਤਰਾਂ ਦੀ ਦੂਰੀ ਸੀ। ਮੇਰਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦਿਆ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ਉਹ ਇਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ।

-----

ਅੱਠ ਵਜੇ ਦੇ ਲਾਗੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਡਾਕਟਰ ਮਜੀਦ ਵੱਲ ਚਲੀ ਗਈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਮਾਰਫੀਏ ਦਾ ਟੀਕਾ ਲਵਾਉਣਾ ਸੀ। ਗੁਫ਼ਾਰ ਸਾਈਂ ਤਿੰਨ ਪੈੱਗ ਪੀਣ ਪਿਛੋਂ ਆਪਣੀ ਤਸਵੀ ਲੈ ਕੇ ਬਾਹਰ ਕਾਲੀਨ ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਸੌਂ ਗਿਆ। ਗ਼ੁਲਾਮ ਅਲੀ ਨੂੰ ਹੋਟਲ ਤੇ ਖਾਣਾ ਲੈਣ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸੈਂਡੋ ਨੇ ਜਦੋਂ ਆਪਣੀ ਦਿਲਚਸਪ ਬਕਵਾਸ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਬੰਦ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਜੋ ਹੁਣ ਨਸ਼ੇ ਵਿਚ ਸੀ, ਜ਼ੀਨਤ ਵੱਲ ਵੇਖ ਕੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ, "ਮੰਟੋ ਸਾਹਿਬ, ਮੇਰੀ ਜ਼ੀਨਤ ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਡਾ ਕੀ ਖ਼ਿਆਲ ਹੈ?" ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਕੀ ਕਹਾਂ? ਜ਼ੀਨਤ ਵੱਲ ਵੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਸ਼ਰਮਾ ਗਈ। ਮੈਂ ਉਂਜ ਹੀ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ,"ਬੜਾ ਨੇਕ ਖ਼ਿਆਲ ਹੈ।"

-----

ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ।"ਮੰਟੋ ਸਾਹਿਬ, ਹੈ ਵੀ ਬੜੀ ਭਲੀ ਲੋਕ। ਰੱਬ ਦੀ ਸਹੁੰ ਨਾ ਜ਼ੇਵਰ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਹੈ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ ਦਾ। ਮੈਂ ਕਈ ਵਾਰੀ ਆਖਿਆ ਹੈ ਪਿਆਰੀਏ, ਮਕਾਨ ਬਣਵਾ ਦਿਆਂ? ਜਵਾਬ ਕੀ ਦਿੱਤਾ ਪਤਾ ਤੁਹਾਨੂੰ,,,,,। ਕੀ ਕਰਾਂਗੀ ਮਕਾਨ ਲੈ ਕੇ - ਮੇਰਾ ਕੌਣ ਹੈ। ਮੰਟੋ ਸਾਹਿਬ ਮੋਟਰ ਕਿੰਨੇ 'ਚ ਆ ਜਾਏਗੀ?"

ਮੈਂ ਆਖਿਆ, ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ।" ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਨੇ ਬੜੀ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ ਆਖਿਆ, ਕੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੋ ਮੰਟੋ ਸਾਹਿਬ, ਤਹਾਨੂੰ ਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀ। ਕੱਲ ਚੱਲੋ ਮੇਰੇ ਨਾਲ, ਜ਼ੀਨੋ ਲਈ ਇੱਕ ਮੋਟਰ ਖ਼ਰੀਦਾਂਗੇ। ਮੈਂ ਹੁਣ ਵੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਬੰਬਈ 'ਚ ਮੋਟਰ ਹੋਣੀ ਹੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।" ਜ਼ੀਨਤ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਤੇ ਕੋਈ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਨਾ ਆਏ।

-----

ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਪਿੱਛੋਂ ਹੋਰ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਿਆ। ਬੜੇ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਮੰਟੋ ਸਾਹਿਬ, ਆਪ ਤਾਂ ਬੜੇ ਲਾਇਕ ਆਦਮੀ ਹੋ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਗਧਾ ਹਾਂ। ਪਰ ਤੁਸੀ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸੋ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੀ ਕੀ ਸੇਵਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ। ਕੱਲ ਗੱਲੀਂ-ਬਾਤੀਂ ਸੈਂਡੋ ਨੇ ਤੁਹਾਡਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ। ਮੈਂ ਓਸ ਵੇਲੇ ਟੈਕਸੀ ਮੰਗਵਾਈ ਤੇ ਕਿਹਾ ਮੈਨੂੰ ਮੰਟੋ ਸਾਹਿਬ ਕੋਲ ਲੈ ਚੱਲੋ। ਮੈਂਥੋ ਕੋਈ ਗੁਸਤਾਖ਼ੀ ਹੋ ਗਈ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮੁਆਫ਼ ਕਰਨਾ। ਬੜਾ ਪਾਪੀ ਆਦਮੀ ਹਾਂ। ਵਿਕਸੀ ਮੰਗਵਾਵਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਹੋਰ।"

ਮੈਂ ਕਿਹਾ,"ਨਹੀਂ ਨਹੀ,ਬਹੁਤ ਪੀ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ।"

----

ਉਹ ਹੋਰ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਹੋ ਗਿਆ। “ਹੋਰ ਲੌ ਮੰਟੋ ਸਾਹਿਬ”, ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਜੇਬ 'ਚੋਂ ਸੌ ਸੌ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਥਹੀ ਕੱਢੀ ਤੇ ਇਕ ਨੋਟ ਨਿਖੇੜਨ ਲੱਗਾ। ਮੈਂ ਸਾਰੇ ਨੋਟ ਉਸ ਕੋਲੋ ਫੜ ਕੇ ਦੁਬਾਰਾ ਉਸ ਦੀ ਜੇਬ ਦੇ ਵਿਚ ਪਾ ਦਿਤੇ।"ਸੌ ਰੁਪਏ ਦਾ ਇਕ ਨੋਟ ਤੁਸਾਂ ਗ਼ੁਲਾਮ ਅਲੀ ਨੂੰ ਦਿਤਾ ਸੀ, ਉਸ ਦਾ ਕੀ ਬਣਿਆ?" ਅਸਲ 'ਚ ਮੈਨੂੰ ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਨਾਲ ਹਮਦਰਦੀ ਜਿਹੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਕਿੰਨੇ ਆਦਮੀ ਉਸ ਨਾਲ ਜੋਕਾਂ ਵਾਂਗ ਚਿੰਬੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਮੇਰਾ ਖ਼ਿਆਲ ਸੀ ਕਿ ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਬਿਲਕੁਲ ਗਧਾ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਮੇਰਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਸਮਝ ਗਿਆ ਤੇ ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ, ਮੰਟੋ ਸਾਹਿਬ ਉਸ ਨੋਟ ਵਿੱਚੋਂ ਜੋ ਕੁਝ ਬਚਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਉਹ ਗ਼ੁਲਾਮ ਅਲੀ ਦੀ ਜੇਬ ਵਿਚੋਂ ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਹੋਵੇਗਾ।

-----

ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਨੇ ਅਜੇ ਗੱਲ ਪੂਰੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਗ਼ੁਲਾਮ ਅਲੀ ਨੇ ਕਮਰੇ ਅੰਦਰ ਆ ਕੇ ਬੜੇ ਦੁੱਖ ਨਾਲ ਇਹ ਸੂਚਨਾ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਹੋਟਲ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਹਰਾਮਜ਼ਾਦੇ ਨੇ ਉਹਦੀ ਜੇਬ ਵਿਚੋਂ ਸਾਰੇ ਰੁਪਏ ਕੱਢ ਲਏ ਹਨ। ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਵੇਖ ਕੇ ਮੁਸਕਰਾਇਆ, ਫਿਰ ਸੌ ਰੁਪਏ ਦਾ ਇਕ ਨੋਟ ਹੋਰ ਜੇਬ ਚੋਂ ਕੱਢਿਆ ਤੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਅਲੀ ਨੂੰ ਦੇ ਕੇ ਆਖਿਆ," ਛੇਤੀ ਖਾਣਾ ਲੈ ਆਓ।"

-----

ਪੰਜ ਛੇ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਪਿੱਛੋਂ ਮੈਨੂੰ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਦੀ ਠੀਕ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਾ। ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾਂ ਖ਼ੈਰ ਇਨਸਾਨ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਸਕਦਾ ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਉਹਦੇ ਬਾਰੇ ਬੜੇ ਦਿਲਚਸਪ ਹਾਲਾਤ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾ। ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਉਹ ਪਰਲੇ ਦਰਜੇ ਦਾ ਬੇਵਕੂਫ਼ ਹੈ, ਬਿਲਕੁਲ ਗ਼ਲਤ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਸੈਡੋਂ, ਗ਼ੁਲਾਮ ਅਲੀ ਅਤੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਵਗੈਰਾ,ਜਿਹੜੇ ਉਹਦੇ ਸ਼ੁੱਭ ਚਿੰਤਕ ਬਣੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਮਤਲਬੀ ਇਨਸਾਨ ਸਨ। ਉਹ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਝਾੜਾਂ ਤੇ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਸੁਣਦਾ ਸੀ ਪਰ ਗ਼ੁੱਸਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਕਿਹਾ, “ਮੰਟੋ ਸਾਹਿਬ, ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਮਸ਼ਵਰਾ ਰੱਦ ਨਹੀ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਰਾਏ ਦੇਦਾਂ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਸੁਬਹਾਨ ਅੱਲਾ ਕਹਿਦਾ ਹਾਂ, ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਬੇਵਕੁਫ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਮੈਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਕਲਮੰਦ ਸਮਝਦਾਂ ਹਾਂ, ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਇਹਨਾਂ 'ਚ ਏਨੀ ਅਕਲ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ ਜੋ ਮੇਰੇ ਵਿਚਲੀ ਬੇਵਕੂਫੀ ਨੂੰ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਕਰ ਲਿਆ ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਉੱਲੂ ਸਿੱਧਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਕੰਜਰਾਂ ਤੇ ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਦੀ ਸੁਹਬਤ ਵਿਚ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਨਾਲ ਮੁਹੱਬਤ ਜਿਹੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਰਹਿ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਮੈਂ ਸੋਚ ਰੱਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਮੇਰੀ ਦੌਲਤ ਬਿਲਕੁਲ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਤਕੀਏ ਵਿਚ ਜਾ ਬੈਠਾਂਗਾ। ਰੰਡੀ ਦਾ ਕੋਠਾ ਤੇ ਪੀਰ ਦਾ ਮਜ਼ਾਰ ਬੱਸ ਇਹ ਦੋ ਥਾਵਾਂ ਹਨ ਜਿਥੇ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਰੰਡੀ ਦਾ ਕੋਠਾ ਤਾਂ ਜਦੋਂ ਪੈਸੇ ਮੁੱਕੇ ਤਾਂ ਆਪ ਹੀ ਛੁੱਟ ਜਾਵੇਗਾ ਪਰ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਵਿਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਪੀਰ ਹਨ, ਕਿਸੇ ਇਕ ਦੇ ਮਜ਼ਾਰ ਤੇ ਚਲਾ ਜਾਵਾਂਗਾ।

ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ, “ਰੰਡੀ ਦੇ ਕੋਠੇ ਤੇ ਤਕੀਏ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਉਂ ਪਸੰਦ ਹਨ?”

ਕੁਝ ਦੇਰ ਸੋਚ ਕੇ ਉਸ ਜਵਾਬ ਦਿਤਾ, “ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ ਫਰਸ਼ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਛੱਤ ਤੀਕ ਧੋਖਾ ਹੀ ਧੋਖਾ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਬੰਦਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੇ, ਉਹਦੇ ਲਈ ਇਸ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਥਾਂ ਹੋਰ ਕਿਹੜੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।”

ਮੈਂ ਇਕ ਹੋਰ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ, “ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਠੇ ਵਾਲੀਆਂ ਦਾ ਗਾਣਾ ਸੁਣਨ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਹੈ, ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਕੁਝ ਸਮਝ ਵੀ ਹੈ?”

ਉਸ ਨੇ ਉੱਤਰ ਦਿਤਾ, “ਮੰਟੋ ਸਾਹਿਬ! ਮੈਨੂੰ ਗਾਣੇ ਵਾਣੇ ਨਾਲ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਪਰ ਜੇਬ ਵਿਚੋਂ ਦਸ ਜਾਂ ਸੌ ਦਾ ਨੋਟ ਕੱਢ ਕੇ ਗਾਣ ਵਾਲੀ ਨੂੰ ਵਿਖਾਉਣ ਵਿਚ ਬੜਾ ਸਵਾਦ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬੱਸ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਗਏ। ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਫ਼ਜ਼ੂਲ ਗੱਲਾਂ ਸਾਡੇ ਜਿਹੇ ਤਮਾਸ਼ਬੀਨਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀਆਂ ਪਸੰਦ ਹਨ। ਪਰ ਕਿਹੜਾ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦਾ ਕਿ ਰੰਡੀ ਦੇ ਕੋਠੇ ਤੇ ਮਾਂ ਪਿਓ ਆਪਣੀ ਔਲਾਦ ਤੋਂ ਪੇਸ਼ਾ ਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਖਾਨਗਾਹਾਂ ਤੇ ਇਨਸਾਨ ਆਪਣੇ ਰੱਬ ਕੋਲੋਂ ਪੇਸ਼ਾ ਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ।

----

ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਦਾ ਅੱਗਾ-ਪਿੱਛਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਸਾਂ ਜਾਣਦਾ ਪਰ ਏਨਾ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਹ ਇਹ ਕਿ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਕੰਜੂਸ ਬਾਣੀਏ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ। ਪਿਓ ਦੀ ਮੌਤ ਪਿਛੋਂ ਉਸਨੂੰ ਦਸ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਮਿਲੀ ਜਿਹੜੀ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਮੁਤਾਬਿਕ ਉਡਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤੀ। ਬੰਬਈ ਆਉਣ ਲੱਗਿਆਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਪੰਜਾਹ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਲਿਆਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਸਤੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਤਾਂ ਵੀ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸੌ ਸਵਾ ਸੌ ਰੁਪਏ ਖ਼ਰਚ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।

-----

ਜ਼ੀਨੋ ਲਈ ਉਹਨੇ ਫੀਏਟ ਕਾਰ ਖ਼ਰੀਦੀ। ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਸ਼ਾਇਦ ਤਿੰਨ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਵਿਚ ਖ਼ਰੀਦੀ ਸੀ। ਇਕ ਲਫੰਗਾ ਜਿਹਾ ਡਰਾਈਵਰ ਰੱਖ ਲਿਆ। ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੀ ਕੁਝ ਬੰਦੇ ਪਸੰਦ ਸਨ।

ਸਾਡੀਆਂ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਵਧਦਾ ਗਿਆ। ਬਾਬੂ ਗੋਪੀ ਨਾਥੀ ਨਾਲ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਦਿਲਚਸਪੀ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਬੜੀ ਸ਼ਰਧਾ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਏਸੇ ਲਈ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਉਹ ਮੇਰੀ ਬੜੀ ਇੱਜ਼ਤ ਕਰਨ ਲਗ ਪਿਆ ਸੀ।

-----

ਇਕ ਦਿਨ ਸ਼ਾਮੀਂ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਫਲੈਟ ਤੇ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸ਼ਫੀਕ ਨੂੰ ਉਥੇ ਵੇਖ ਕੇ ਬੜੀ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਈ। ‘ਮੁਹਮੰਦ ਸ਼ਫੀਕ ਤੂਸੀ’ ਕਹਾਂ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਮੇਰਾ ਮਤਲਬ ਕਿਸ ਆਦਮੀ ਤੋਂ ਹੈ। ਉਂਜ ਤਾਂ ਸ਼ਫੀਕ ਕਾਫੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ ਪਰ ਉਸਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਇਕ ਛੁਪਿਆ ਹਿੱਸਾ ਸ਼ਾਇਦ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹੇ ਆਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਤਿੰਨ ਸਕੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਨਾਲ ਇਸ਼ਕ਼ ਕਰਨ ਤੇ ਤਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਚਾਰ-ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਵਿੱਥ ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਖੇਲਾਂ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦਾ ਸਬੰਧ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵਹੁਟੀ ਜਿਹੜੀ ਛੇਤੀ ਹੀ ਮਰ ਗਈ ਸੀ, ਉਹਨੂੰ ਏਸ ਲਈ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਉਹਦੇ ਵਿਚ ਕੋਠੇ ਵਾਲੀਆਂ ਵਾਲੇ ਨਖ਼ਰੇ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਸ਼ਫੀਕ ਤੂਸੀ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਵਾਲਾ ਹਰ ਆਦਮੀ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚਾਲੀ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਉਮਰ ਤਕ ਸੈਂਕੜੇ ਕੋਠੇ ਵਾਲੀਆਂ ਨੇ ਉਹਨੂੰ ਰੱਖਿਆ। ਉਸ ਚੰਗੇ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਕੱਪੜਾ ਪਹਿਨਿਆ, ਵਧੀਆ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਖਾਧਾ, ਨਵੀਂ ਤੋਂ ਨਵੀਂ ਮੋਟਰ ਕਾਰ ਰੱਖੀ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਲਿੱਓਂ ਕਦੇ ਦਮੜੀ ਵੀ ਨਾ ਖ਼ਰਚੀ। ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਔਰਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਮਰਾਸੀਆਂ ਵਾਲੇ ਗੁਣਾਂ ਕਾਰਨ ਛੇਤੀ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ।

-----

ਲੜੀ ਜੋੜਨ ਲਈ ਭਾਗ ਦੂਜਾ ਹੇਠਲੀ ਪੋਸਟ ਜ਼ਰੂਰ ਦੇਖੋ ਜੀ।